Wykorzystanie technologii informacyjnych i komunikacyjnych w informacji zwrotnej

AUTORKA: Dorota Pintal

Informacja zwrotna to pomocne narzędzie zarówno dla uczniów jak i nauczycieli. Udoskonal i uprość przekazywanie informacji zwrotnej dzięki narzędziom TIK. Zobacz, ile masz możliwości!

Informacja zwrotna to rodzaj interakcji uczeń/uczennica-nauczyciel/nauczycielka. Każdy uczeń/każda uczennica potrzebuje informacji zwrotnej, która dostarczy uczniom informacji o postępach w nauce. Informacji zwrotnej potrzebuje też nauczyciel/nauczycielka. Dzięki niej dowie się, w którym miejscu jest uczeń/uczennica i czego jeszcze potrzebuje, aby móc się lepiej uczyć. Obowiązek udzielania informacji zwrotnej przez nauczycieli wynika z zapisów prawa i stanowi najważniejszą formę oceniania bieżącego uczniów. 
W „Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 lutego 2019 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych” (Dz. U. poz. 373), § 12. brzmi: „Ocenianie bieżące z zajęć edukacyjnych ma na celu monitorowanie pracy ucznia oraz przekazywanie uczniowi informacji o jego osiągnięciach edukacyjnych pomagających w uczeniu się, poprzez wskazanie, co uczeń robi dobrze, co i jak wymaga poprawy oraz jak powinien dalej się uczyć.”
Z przepisów prawa jasno wynika, że w ocenianiu bieżącym nie mamy obowiązku stawiania stopni w skali 1-6. Ocenianie może przybierać formę informacji zwrotnej wskazującej co uczniowie zrobili dobrze, co powinni poprawić, jak to zrobić oraz jak się dalej uczyć. O sposobie oceniania bieżącego decyduje szkoła a zasady określa w statucie. 
W praktyce spotykamy różne rodzaje informacji zwrotnej udzielanej przez nauczyciela/nauczycielkę. Do najbardziej popularnych stosowanych przez nauczycieli należą:

1. kanapka
2. FUKO
3. dwie gwiazdy i jedno życzenie
4. informacja wywodząca się z oceniani a kształtującego.

„Kanapka” składa się z trzech kroków:

• krok 1 – informacja pozytywna – co zostało wykonane dobrze,
• krok 2 – informacja negatywna – co trzeba poprawić/zmienić,
• krok 3 – informacja pozytywna – przypomnienie, co zostało zrobione dobrze.

FUKO to informacja zwrotna doskonale sprawdzająca się przy ocenianiu zachowania. Jej kroki to:
F – fakty – skupiamy się na konkretnych wydarzeniach, mówimy o faktach
U – uczucia, ustosunkowanie się – mówimy co czujemy w związku z zaistniałym zdarzeniem/sytuacją
K – konsekwencje – informujemy o konsekwencjach zdarzenia
O – oczekiwania – formułujemy oczekiwania co do sposobu dalszego zachowania.

Dwie gwiazdy i jedno życzenie to informacja skupiająca się na mocnych stronach. Podajemy dwie mocne strony pracy/zachowania ucznia/uczennicy i jeden obszar do poprawy. Podkreślając to, co poszło źle, dajemy dodatkowo wskazówkę do poprawy.

Informacja zwrotna w ocenianiu kształtującym składa się z czterech elementów:

• Co uczeń zrobił/uczennica zrobiła dobrze?
• Co wymaga poprawy?
• Jak należy poprawić pracę?
• Jak uczeń/uczennica ma się dalej rozwijać?

Na początku podkreślmy mocne strony pracy ucznia/uczennicy. To motywuje do podejmowania nowych wyzwań. Następnie skupiamy się na obszarach wymagających poprawy, czyli wskazujemy błędy i jednocześnie dajemy wskazówki jak je poprawić. Wskazówki umożliwiają skuteczne uczenie się. Powinny być konkretne, unikajmy stwierdzeń ogólnych typu „zły wynik” czy „popraw to”. Ostatni element informacji zwrotnej to wskazówki do rozwoju. Dzięki nim uczniowie będą poznawali nowe rzeczy, rozwijali swoje zainteresowania.

Informacja zwrotna działa też w drugim kierunku, czyli od ucznia/uczennicy do nauczyciela/nauczycielki. Najczęściej stosowane techniki to:

• technika świateł – zielone, żółte, czerwone;
• buźki – uśmiechnięta (wszystko rozumiem), normalna (nie wszystko rozumiem), smutna (nie rozumiem);
• kciuki – do góry (wszystko rozumiem), poziomo (nie wszystko rozumiem), w dół (nie rozumiem);
• ABCD – każdy z uczniów ma cztery karty, każda z jedną z liter A,B,C,D; nauczyciel/nauczycielka zadaje lub wyświetla na tablicy pytania z wariantami do wyboru; uczniowie podnoszą odpowiednia kartkę;
• białe tablice (białe kartki) – uczniowie zapisują na suchościeralnych tabliczkach odpowiedzi na pytania stawiane przez nauczyciela/nauczycielkę, po zapisaniu odpowiedzi podnoszą tabliczki do góry. Alternatywą dla białych tabliczek mogą być kartki zalaminowane.

Udzielanie i pozyskiwanie informacji zwrotnej można wspierać technologiami informacyjnymi i komunikacyjnymi.

• Takie możliwości daje nauczycielom MS Teams czy Classroom. Nauczyciele wykorzystując funkcję oceny mogą sformułować komentarz do pracy przesyłanej przez uczniów.
• Doskonałym rozwiązaniem pozwalającym na udzielanie bieżącej informacji zwrotnej jest OneNote. Uczniowie rozwiązują zadania/problemy, a nauczyciele mogą na bieżąco odnosić  się do ich pracy.
• Udzielanie informacji zwrotnej do pracy ucznia/uczennicy umożliwiają też takie aplikacje jak MS Forms czy Formularze Google. Uczeń/uczennica nie tylko uzyskuje szybką informację odnoszącą się do poprawności udzielonych odpowiedzi, ale także nauczyciele mają możliwość dodatkowego skomentowania poprawności rozwiązania każdego zadania, jak i całej pracy.
  W MS Forms opcja ta jest dostępna po wybraniu zakładki Odpowiedzi, a następnie Sprawdź odpowiedzi. Możliwość komentowania pojawia się po kliknięciu w ikonę „dymku” przy każdym zadaniu lub w odniesieniu do całej pracy. 
  W Formularzach Google dodawanie komentarzy możliwe jest po wybraniu opcji Odpowiedzi, a następnie Pytania.

Nauczyciele, wykorzystując narzędzia TIK, mogą szybko zbierać informacje zwrotne od uczniów o poziomie osiągania założonych na lekcji celów. 
Przydatne mogą być takie aplikacje jak Mentimeter, Aswergarden, Wordart, Padlet, Lino, Jamboard, MS Whiteboard, MS Forms, Formularze Googla, Kahoot, Quizizz, WordWall.

Ciekawym rozwiązaniem może stać się zbieranie informacji od uczniów w formie chmury wyrazowej. 

• Answergarden – [https://aswergarden.ch] strona internetowa umożliwiająca zbieranie odpowiedzi na postawione pytanie w formie chmury wyrazowej.
• Wordart – [https://wordart.com] strona umożliwiająca generowanie unikalnych chmur wyrazowych. Chmury przybierać mogą różne kształty.
• Mentimeter – [https://mentimeter.com] aplikacja umożliwiająca szybkie zebranie informacji na dany temat. Do wyboru mamy kilka interakcji, np. chmura wyrazowa, test wielokrotnego wyboru, pytania otwarte, ranking, skalę. 

Jak możemy wykorzystać możliwość zbierania informacji za pomocą chmury wyrazowej? Zadając odpowiednie pytania uzyskamy szybką informację zwrotną i dowiemy się czego nauczyli się nasi uczniowie w danym momencie zajęć edukacyjnych. Oto przykłady.

• Biologia – Z jakich elementów zbudowana jest komórka roślinna?
• Chemia – Jakie substancje chemiczne spotykamy w życiu codziennym?
• Fizyka – Od czego zależy opór elektryczny?
• Geografia – Jakie kraje graniczą z Polską?
• Matematyka – Jakie znasz rodzaje trójkątów?

Rozwiązaniem angażującym uczniów będzie także wykorzystanie narzędzi zastępujących zwykłą szkolną tablicę.

• Padlet – [https://padlet.com] strona internetowa, która umożliwia gromadzenie na tablicach (padletach) różnych materiałów. Można zapraszać inne osoby do współpracy.
• Lino – [https://en.linoit.com] wirtualna tablica korkowa, na której „przypinamy” notatki z tekstem.
• Jamboard – „biała tablica” umożliwiająca współpracę nauczyciela i uczniów, składowa Google Workspace.
• MS Whiteboard – „biała tablica” umożliwiająca współpracę nauczyciela i uczniów, składowa Microsoft 365.

Podobnie jak w przypadku chmur wyrazowych, aby wykorzystać „tablice” wystarczy zadać odpowiednie pytanie, czy zdefiniować problem do rozwiązania.
I wreszcie rozwiązania oparte na quizach. Krótki test może być doskonałym sposobem na zebranie informacji zwrotnej i ustalenie, czego nauczyli się nasi uczniowie.

• Kahoot – [https://kahoot.com] narzędzie do tworzenia quizów. Możliwa natychmiastowa informacja zwrotna, a do analizy wyników można pobrać arkusz kalkulacyjny.
• Quizizz – [https://quizizz.com] aplikacja internetowa umożliwiająca tworzenie testów i quizów oraz monitorowanie efektów.
• WordWall – [https://wordwall.net] aplikacja umożliwiające tworzenie zasobów dydaktycznych między innymi quizów.
• MS Forms – aplikacja Microsoft 365 do tworzenia testów i zbierania szybkiej informacji zwrotnej.
• Formularze Google – aplikacja Google Workspace do tworzenia testów i zbierania szybkiej informacji zwrotnej.

I na koniec jeszcze jedna ważna uwaga. 
Stosując informację zwrotną warto pamiętać o zasadzie niełączenia jej z oceną sumującą, czyli stopniem w skali 1-6. Łączenie tych dwóch form oceniania obniża zainteresowanie uczniów komentarzem do zadania/pracy. Uczniowie, którzy otrzymują stopnie nie zastanawiają się, jak można inaczej wykonać zadania, skupiają się jedynie na porównywaniu prac i poszukiwaniu ewentualnych dodatkowych punktów. Takie działanie nie prowadzi do skutecznego uczenia się.

Bibliografia:

• Pintal D., (2022), Ocenianie kształtujące – od koncepcji do praktycznej realizacji 
  w klasie zróżnicowanej, Warszawa: Ośrodek Rozwoju Edukacji
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 lutego 2019 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych Dz. U. poz. 373
• Sterna D., (2008), Ocenianie kształtujące w praktyce, Warszawa: Centrum Edukacji Obywatelskiej
• Sterna D., (2014), Uczę (się) w szkole, Warszawa: Centrum Edukacji Obywatelskiej
• Sterna D., (2016), Uczę się uczyć. Ocenianie kształtujące w praktyce, Warszawa: Centrum Edukacji Obywatelskiej
• Sterna D., (2018), W szkole jest OK. Ocenianie kształtujące w praktyce, Warszawa: Centrum Edukacji Obywatelskiej
• Sterna D., Wenda A., (2020), OK zeszyt, Warszawa: Centrum Edukacji Obywatelskiej

Dostęp online do cytowanych w tekście zasobów i narzędzi na dzień 25.06.2023 r.