AUTORKA: Małgorzata Rabenda
&nbsp;
<div class="scen_description">
Tworzenie gier przyciąga młodych ludzi, ale wielu z nich nie wie, jak zacząć. W artykule znajdziesz sugestie i przykłady gier w Pythonie, które pomogą zaangażować uczniów.
</div>
<div class="scen_description">
Jeśli chcesz zainspirować swoich uczniów i pomóc im rozwijać się w ciekawym kierunku, nauka programowania gier komputerowych jest idealnym wyborem. Nie tylko pozwoli to na zdobycie niezbędnych umiejętności technicznych, ale również pomoże rozwijać kreatywność i zdolności analityczne, logiczne i matematyczne. Tworzenie gier to proces wymagający nie tylko zrozumienia programowania, ale również wykorzystania wyobraźni, planowania, pracy zespołowej i rozwiązywania problemów – wszystkie te umiejętności są niezwykle przydatne w życiu zawodowym i codziennym. Zachęcam więc do wprowadzenia nauki programowania gier komputerowych do programu nauczania i dawania szansy uczniom na rozwijanie się w ciekawym kierunku.
Oto kilka sugestii, jak i gdzie uczeń/uczennica może zacząć swoją przygodę z programowaniem gier: 
Studiowanie kursów online. Istnieje wiele darmowych i płatnych kursów online, które uczą programowania gier. Platformy takie jak Udemy, Coursera i edX oferują kursy tworzenia gier w różnych językach programowania, takich jak C++, Java i Python. 
Czytanie książek i tutoriali. Książki i tutoriale są świetnym źródłem wiedzy na temat programowania gier. Możesz znaleźć wiele publikacji poświęconych tworzeniu gier na platformach takich jak np. Amazon albo w księgarniach internetowych np. Helion. Oto kilka książek i tutoriali, które mogą pomóc w nauce pisania gier komputerowych:
<ul>
	<li>“Twórz własne gry komputerowe w Pythonie” autor Al Sweigart</li>
	<li>"Koduj w Pythonie. Tworzymy grę przygodową” - <a href="https://kodujwpythonie.pl/pl/ksiazka">https://kodujwpythonie.pl/pl/ksiazka</a></li>
	<li>"Game Programming with Python, Lua, and Ruby" autorstwa Alana Thornewilla - <a href="https://mathewscustoms.com/pdf-files/Python/Game%20Programming%20with%20Python.pdf">https://mathewscustoms.com/pdf-files/Python/Game%20Programming%20with%20Python.pdf</a><a href="https://mathewscustoms.com/pdf-files/Python"> </a></li>
	<li>„Roblox Lua w 24 godziny. Tworzenie gier dla początkujących”</li>
	<li>„Kodowanie z Minecraftem.” Buduj wyżej, szybciej zbieraj plony, kop głębiej i automatyzuj nudne zajęcia.</li>
	<li>„Baw się kodem! Twoja własna gra. CoderDojo Nano”; Horneman Jurie</li>
	<li>„Misja Python. Utwórz swoją kosmiczną grę!”; McManus Sean</li>
	<li>„Tworzenie gier dla początkujących”; Tomasz Błaszczyk</li>
</ul>
Aby uzyskać więcej informacji na temat programowania gier w języku Python i bibliotece Pygame, warto zapoznać się z tutorialami takimi jak:
<ul>
	<li>"Programowanie gier w Pythonie" na stronie Pygame.org.pl</li>
	<li>"Tworzenie gier w Pythonie i Pygame" na stronie Kodolamacz.pl</li>
	<li>"Kurs Pygame - cz. 1" na stronie SamouczekProgramisty.pl</li>
	<li>"Kurs Pygame - cz. 2" na stronie SamouczekProgramisty.pl</li>
	<li>"Making Games with Python &amp; Pygame" na stronie Invent with Python - <a href="https://inventwithpython.com/pygame/">https://inventwithpython.com/pygame/ </a></li>
	<li>"Creating a Game with Pygame" na stronie Real Python - <a href="https://realpython.com/search?kind=article&amp;kind=course&amp;order=newest&amp;q=creating+a+game+with+pygame">https://realpython.com/search?kind=article&amp;kind=course&amp;order=newest&amp;q=creating+a+game+with+pygame</a></li>
	<li>"Tutorials for Pygame" na stronie Pygame</li>
	<li>"Learn Pygame" na stronie Zenva Academy</li>
</ul>
Uczestnictwo w społecznościach. Istnieją setki społeczności skupiających się na tworzeniu gier, w tym fora i grupy na facebooku. Te społeczności są świetnym miejscem do nauki od innych programistów i dają możliwość uzyskania odpowiedzi na pytania. 
Udział w projektach open-source. Wiele projektów open-source jest dostępnych na platformach takich jak GitHub, co pozwala na wgląd w kod źródłowy i naukę od innych programistów. 
Uczestnictwo w konkursach. Konkursy takie jak Ludum Dare pozwalają na naukę poprzez rywalizację z innymi programistami i stworzenie własnej gry w określonym czasie. 
Ludum Dare to coroczny konkurs tworzenia gier komputerowych, w którym uczestnicy w ciągu jednego weekendu tworzą grę na podstawie określonego tematu. Konkurs jest prowadzony online i umożliwia programistom gier na rywalizację z innymi, wymianę wiedzy oraz zdobycie doświadczenia w tworzeniu gier w krótkim czasie. Ludum Dare jest jednym z największych konkursów tworzenia gier na świecie i cieszy się dużą popularnością wśród programistów gier. Konkursy organizowane w Polsce znajdziesz na stronie https://www.gov.pl/web/koduj/konkursy  
Ostatecznie, najważniejsze jest systematyczne i regularne ćwiczenie umiejętności. Im więcej projektów uczeń/uczennica stworzy, tym większe będą jego/jej umiejętności.
A teraz kilka przykładów gier, które uczniowie mogą napisać samodzielnie: 
1. Oto prosta gra w języku Python, w której użytkownik/użytkowniczka musi zgadnąć liczbę z zakresu 1-10:
<img src="https://lekcjaenter.pl/uploads/Inspiracje/Obraz1_python_liczby.png" alt="import random def start_game(): print(&quot;Witaj w grze 'Zgadnij liczbę' ! &quot;) print(&quot;Zgadnij liczbę z zakresu 1-10: &quot;) numer = random. randint(1, 10) guess = None while guess !=number: guess = int(input(&quot;Twoja odpowiedź: &quot;)) if guess &lt; number: print(&quot;Za mało! &quot;) elif guess &gt; number: print(&quot;Za dużo! &quot;) else: print(&quot;Brawo, zgadłeś! &quot;) if __name__ == ' __main__ ' : start_game()" width="725" height="781" />
Aby uruchomić grę, wystarczy skopiować powyższy kod do pliku o rozszerzeniu .py i uruchomić go za pomocą interpretera Python. Gra będzie prosić użytkownika o wprowadzenie liczby, a następnie powie mu, czy jego odpowiedź jest za duża, za mała czy prawidłowa.
2. Kolejna gra w języku Python, w której użytkownik musi zgadnąć liczbę z zakresu 1-100:
<img src="https://lekcjaenter.pl/uploads/Inspiracje/Obraz2_python_liczby.png" alt="import random def start_game(): print(&quot;Witaj w grze 'Zgadnij liczbę' ! &quot;) print(&quot;Zgadnij liczbę z zakresu 1-100: &quot;) numer = random. randint(1, 100) guess = None attempts = 0 while guess !=number: guess = int(input(&quot;Twoja odpowiedź: &quot;)) attempts +=1 if guess &lt; number: print(&quot;Za mało! &quot;) elif guess &gt; number: print(&quot;Za dużo! &quot;) else: print(f&quot;Brawo, zgadłeś w {attempts} próbach! &quot;) if __name__ == ' __main__ ' : start_game()" width="725" height="730" />
3. Jeszcze jedna gra napisana w języku Python – Rock, Paper, Scissors (Kamień, Papier, Nożyce):
<img src="https://lekcjaenter.pl/uploads/Inspiracje/Obraz3_python.png" alt="import random def start_game(): print(&quot;Witaj w grze 'Kamień, Papier, Nożyce'! &quot;) options = [&quot;kamień&quot;, &quot;papier&quot;, &quot;nożyce&quot;] user_choice = None computer_choice = random.choise(options) while user_choice not in options : user_choice = input(&quot;Wybierz kamień, papier lub nożyce: &quot;)). lower () print(f&quot;Twój wybór: {user_choice}&quot;) print(f&quot;Wybór komputera: {computer_choice}&quot;) if user_choice == computer_choice: print(&quot;Remis! &quot;) elif user_choice == &quot;kamień&quot; and computer_choice == &quot;nożyce&quot;: print(&quot;Wygrałeś! &quot;) elif user_choice == &quot;papier&quot; and computer_choice == &quot;kamień&quot;: print(&quot;Wygrałeś! &quot;) elif user_choice == &quot;nożyce&quot; and computer_choice == &quot;papier &quot;: print(&quot;Wygrałeś! &quot;) else: print(&quot;Rzegrałeś! &quot;) if __name__ == ' __main__ ' : start_game()" width="725" height="755" />
Nauka programowania jest niezwykle ważna dla pisania gier. Aby stworzyć grę, programiści muszą wiedzieć, jak korzystać z różnych języków takich jak C++, Java czy Python, a także wykorzystywać narzędzia do tworzenia grafiki i animacji. 
Wszystko to wymaga nie tylko umiejętności programowania, ale także logicznego myślenia, rozwiązywania problemów i kreatywności. Pisząc grę, programiści muszą projektować cały świat gry, w tym postacie, lokacje, przedmioty i fabułę, a także określać, jak gracz będzie się poruszał po tym świecie i interakcjonował z nim.
W tym sensie nauka pisania gier jest świetnym sposobem na rozwijanie umiejętności programowania i zdobycie praktycznego doświadczenia w tej dziedzinie. Wszystko to może przydać się w przyszłej karierze jako programista lub projektant gier. 
Dlatego, jeśli ktoś interesuje się grami i programowaniem, nauka pisania gier może być idealnym połączeniem tych dwóch dziedzin i otworzyć wiele możliwości rozwoju zawodowego.
Drodzy nauczyciele, dajcie swoim uczniom narzędzia, aby mogli rozwijać umiejętności programistyczne i rozwijać swoją pasję do tworzenia gier komputerowych!
</div>

Jak rozpocząć przygodę z pisaniem gier komputerowych?

AUTORKA: Renata Maciejczyk
Nie ulega wątpliwości, że wychowanie fizyczne jest najtrudniejszym przedmiotem z perspektywy wykorzystania narzędzi cyfrowych. Będąc zakorzenionymi w tradycji, lekcje wychowania fizycznego wiążemy z aktywnością ruchową. Bez wątpienia jest to podejście słuszne, jednakże trzeba pamiętać, że nie każdy uczeń/uczennica lubi sport, a dodatkowo czas pandemii pokazał, że nauczyciel/nauczycielka musi umieć prowadzić zajęcia z wychowania fizycznego również zdalnie. Należy także pamiętać, że istotą wychowania fizycznego jest zachęcanie do aktywności fizycznej i utrzymywanie jej przez uczniów (wyrobienie nawyków) a także rozwijanie ich koordynacji ruchowej oraz pogłębianie zrozumienia istoty aktywności fizycznej na zdrowie i dobre samopoczucie u człowieka.
Z perspektywy nauczycieli najprostszym rozwiązaniem, jednocześnie zawierającym elementy świata cyfrowego są aplikacje do mierzenia tętna (np. Instant Heart Rate: HR Monitor lub Google Fit), bądź też popularne krokomierze (np. Krokomierz – Licznik Kroków), instruktażowe filmy dotyczące zasad konkretnej dyscypliny (np. kanał wfonline na YouTube) czy też przykłady ćwiczeń. Zanim jednak jako nauczyciele zanim podejmiemy decyzję o wykorzystaniu tych narzędzi zastanówmy się, czy rzeczywiście są one atrakcyjne dla uczniów?
Jeżeli odpowiedziałaś/odpowiedziałeś „nie” na powyższe pytanie to zapewne zastanawiasz się, co w takim razie mogłoby być dla uczniów atrakcyjne? Odpowiedź oczywiście nie jest prosta. Niestety, zależy to od wielu czynników, a przede wszystkim od narzędzi cyfrowych, które posiada szkoła, nauczyciel/nauczycielka i sami uczniowie w swoich domach. Bardzo prawdopodobne, że to właśnie uczniowie będą posiadać najlepszy sprzęt i największe możliwości. Mając na uwadze, że uczniowie są cyfrowymi tubylcami, a gros czasu spędzają w internecie być może dobrym pomysłem będzie ukierunkowanie ich zainteresowań w stronę e-sportu.
Bez wątpienia najbardziej atrakcyjnym wyborem byłyby narzędzia, wykorzystujące wirtualną rzeczywistość (np. Meta Quest). Wówczas uczniowie mogliby spróbować sportów niedostępnych dla nich w rzeczywistości – zagrać w tenisa, golfa, wcielić się w rolę dżokeja czy skoczka narciarskiego lub też zagrać w kręgle.
Powyższa propozycja dotyczyć będzie jednakże niewielkiej liczby szkół czy uczniów. O wiele bardziej realistyczne jest posiadanie konsoli do gier. W takim przypadku uczniowie mogliby w trakcie trwania całego semestru rywalizować ze sobą w wybraną przez siebie grę, związaną z konkretną dyscypliną, np. koszykówką (np. NBA 2K22) lub piłką nożną (np. FIFA22). Taki turniej nie musiałby ograniczać się do konkretnej klasy, ale mógłby objąć wszystkich zainteresowanych nim uczniów w całej szkole, co mogłoby także mieć pozytywny wpływ na więzi społeczne pomiędzy uczniami różnych klas (szczególnie istotne w czasie okresów nauki zdalnej). W ten sam sposób, acz z wykorzystaniem komputera można rozgrywać wewnątrzszkolne turnieje szachowe.
Rozwiązania zaproponowane powyżej są raczej bierne i nie muszą odpowiadać każdemu nauczycielowi wychowania fizycznego. Mogą być traktowane jako pozalekcyjna aktywność dodatkowa, a w przypadku powrotu nauki zdalnej jako pewien zamiennik, ucząc przy okazji podstawowych zasad gier zespołowych i indywidualnych.
Na rynku znajdują się też gry łączące aktywność ruchową z wykorzystaniem technologii i rzeczywistości rozszerzonej. Najpopularniejszą z nich jest Pokemon GO, w której gracze wcielają się w trenerów pokemonów, łapiąc je w swojej okolicy. Gra co prawda wciąga, ale zmusza też graczy do wyjścia z domu. Na podobnej zasadzie działa gra z uniwersum Harry’ego Pottera Harry Potter: Wizards Unite. Inne przykłady to Ingress Prime oraz Pikmin Bloom.
Również przytoczone powyżej gry nie muszą odpowiadać każdemu nauczycielowi/nauczycielce i wszystkim uczniom. Wydaje się, że również powinny być traktowane jako pewne uzupełnienie, będące dla ucznia/uczennicy zachętą do jakiejkolwiek pozaszkolnej aktywności fizycznej. Dlatego też istotnym pozostaje pytanie, czy istnieją aplikację będącą rzeczywiście atrakcyjnymi dla uczniów, które można wykorzystać w czasie lekcji wychowania fizycznego?
Odpowiedź nie jest zaskakująca i niestety brzmi nie. Naturalnie, można korzystać z aplikacji, dostarczających informacji takich jak: prędkość, czas, pokonany dystans, spalone kalorie itp. (np. Runkeeper, Adidas running: Sports Tracker, Stava: Run, Ride, Hike), na podobnej zasadzie można także wykorzystywać smartbandy, jednakże badania (co prawda dość ograniczone) wskazują, że tego rodzaju aplikacje po dość krótkim czasie się nudzą, a poziom aktywności jest uczniom de facto obojętny.
Więcej informacji:
Aplikacje do mierzenia tętna
<ul>
	<li>Instant Heart Rate HR Monitor –<a href="https://apps.apple.com/pl/app/instant-heart-rate-hr-monitor/id409625068?l=pl"> https://apps.apple.com/pl/app/instant-heart-rate-hr-monitor/id409625068?l=pl</a></li>
	<li>Google Fit – <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=com.google.android.apps.fitness&amp;hl=pl&amp;gl=US">https://play.google.com/store/apps/details?id=com.google.android.apps.fitness&amp;hl=pl&amp;gl=US</a> 
Krokomierz – Licznik Kroków – <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=pedometer.steptracker.calorieburner.stepcounter&amp;hl=pl&amp;gl=US">https://play.google.com/store/apps/details?id=pedometer.steptracker.calorieburner.stepcounter&amp;hl=pl&amp;gl=US</a></li>
	<li>YouTube – kanał wfonline –<a href="https://www.youtube.com/c/wfonline"> https://www.youtube.com/c/wfonline</a></li>
</ul>
 
Wirtualna Rzeczywistość
<ul>
	<li>Gogle Meta Quest – <a href="https://www.meta.com/pl/quest/products/quest-2/">https://www.meta.com/pl/quest/products/quest-2/</a></li>
	<li>Gry i aplikacje związane ze sportem 
<a href="https://www.oculus.com/experiences/rift/section/1008601829286933/">https://www.oculus.com/experiences/rift/section/1008601829286933/</a></li>
</ul>
 
Gry związane ze sportem
<ul>
	<li>NBA 2K22 – <a href="https://www.playstation.com/pl-pl/games/nba-2k22/">https://www.playstation.com/pl-pl/games/nba-2k22/</a></li>
	<li>FIFA 22 – <a href="https://www.ea.com/pl-pl/games/fifa/fifa-22">https://www.ea.com/pl-pl/games/fifa/fifa-22</a></li>
	<li>Technologia rzeczywistości rozszerzonej 
Pokemon GO – <a href="https://pokemongolive.com/pl/">https://pokemongolive.com/pl/</a></li>
	<li>Harry Potter: Wizards Unite–<a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=com.nianticlabs.hpwu.prod&amp;hl=en&amp;gl=RU">https://play.google.com/store/apps/details?id=com.nianticlabs.hpwu.prod&amp;hl=en&amp;gl=RU</a> 
Ingress Prime – <a href="https://ingress.com">https://ingress.com</a></li>
	<li>Pikmin Bloom – <a href="https://pikminbloom.com">https://pikminbloom.com</a></li>
</ul>
 
Aplikacje dostarczające informacje (m.in. śledzenie swojej kondycji i osiągnięć sportowych)
<ul>
	<li>Runkeeper –<a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=com.fitnesskeeper.runkeeper.pro&amp;hl=pl&amp;gl=US"> https://play.google.com/store/apps/details?id=com.fitnesskeeper.runkeeper.pro&amp;hl=pl&amp;gl=US</a></li>
	<li>Adidas running: Sports Tracker – <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=com.runtastic.android&amp;hl=en_US&amp;gl=US">https://play.google.com/store/apps/details?id=com.runtastic.android&amp;hl=en_US&amp;gl=US</a></li>
	<li>Stava: Run, Ride, Hike – <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=com.strava&amp;hl=pl&amp;gl=US">https://play.google.com/store/apps/details?id=com.strava&amp;hl=pl&amp;gl=US</a></li>
</ul>
 
Studenci AWF w Poznaniu także zastanawiali się, jak wykorzystać nowe technologie informacyjne i komunikacyjne prowadząc zajęcia wychowania fizycznego. Oto przygotowany przez nich raport – Zastosowanie nowoczesnej technologii w praktyce – sprawozdania i pomysły studentów, Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu <a href="http://www.wbc.poznan.pl/Content/369857/PDF/5_Zastosowanie_21.pdf">http://www.wbc.poznan.pl/Content/369857/PDF/5_Zastosowanie_21.pdf</a>
 
Wychowanie fizyczne chcąc nie chcąc, nie może zostać przeniesione do realizacji w formule online w skali jeden do jednego. Co prawda, rzeczywistość rozszerzona może być sprzymierzeńcem nauczycieli, można też posiłkować się grami czy aplikacjami, o których pisaliśmy wyżej, ale tak naprawdę najistotniejszą częścią są indywidualne i zespołowe ćwiczenia. Jeśli jednak nie ma innej możliwości – warto wykorzystać także TIK.
&nbsp;
 
Zdjęcie: Lifestylememory na Freepik

Rzeczywistość rozszerzona, gry i aplikacje czyli o wychowaniu fizycznym z wykorzystaniem TIK

AUTOR: Krzysztof Ciurej
&nbsp;
<div class="scen_description">
Teoria – 3. etap cyklu Kolba – powstaje na kanwie interpretacji przeżytego Doświadczenia. Następuje po etapie Refleksji. Jest punktem wyjścia do ostatniego, 4. etapu – praktyki.
</div>
<div class="scen_description">
Uczenie przez doświadczenie na co dzień 
Przypomnij sobie, kiedy uczyłeś/uczyłaś się jeździć na rowerze. Wówczas, zapewne nieświadomie, intuicyjnie nauka ta opierała się na cyklu Kolba:
<ol>
	<li>Wsiadasz na rower, ktoś dorosły cię asekuruje, lekko odpycha, jedziesz, tracisz równowagę, przewracasz się. Ten etap to pierwszy etap cyklu Kolba – doświadczenie.</li>
	<li>Pewnie (może płacząc) rozmawiasz z dorosłym o tym, co się stało, w pierwszej kolejności emocjonalnie, później starasz się odpowiedzieć na pytanie, dlaczego się przewróciłaś/przewróciłeś. To drugi etap cyklu Kolba – refleksja.</li>
	<li>Dorosły wyjaśnia, że upadek był spowodowany utratą równowagi, która z kolei wynikała z nagłego skrętu kierownicą w lewo lub w prawo. To wyjaśnienie to trzeci etap cyklu Kolba – teoria.</li>
	<li>Wsiadasz na rower i pamiętając, dlaczego się przewróciłaś/eś, próbujesz jechać dalej, starając się uniknąć błędu. To czwarty etap cyklu Kolba – praktyka.</li>
</ol>
Teoria – czyli co się dzieje pomiędzy doświadczeniem a refleksją 
Zajmijmy się trzecim etapem cyklu Kolba. Teoria powstaje na kanwie interpretacji przeżytego doświadczenia – następuje po etapie refleksji. Pozwala dostrzec błędy, które zostały popełnione oraz wyciągnąć wnioski. W uproszczeniu jest generatorem zasad, które powinno się stosować w kolejnym, ostatnim, praktycznym etapie.  
Etap teorii może przebiegać różnorako. Optymalnym byłby stan, w którym to uczeń/uczennica samodzielnie rozwija teorię, wyjaśniając przeżyte doświadczenie. Znacznie częściej zdarza się jednak, że niezbędnym na tym etapie jest nauczyciel/nauczycielka. Z jego pomocą uczeń/uczennica zmienia wówczas swoje spojrzenie, zmienia dotychczasową koncepcję na nową (poprawną). Dodatkowo pożądanym efektem byłoby doprowadzenie do takiego momentu, w którym uczeń/uczennica odczuje wewnętrzną potrzebę samodzielnego nabycia dodatkowej wiedzy prowadzącej do szczegółowego zrozumienia doświadczenia.
Etap – Teoria na lekcji 
Zejdźmy jednakże na ziemię i odnieśmy się do tego, jak etap teorii wygląda w praktyce nauczycielskiej, na lekcjach. Przeważnie jest to ta część lekcji, w której nauczyciel/nauczycielka prowadzi mini-wykład, nierzadko przedstawia prezentację, posługuje się materiałami wizualnymi. Należy pamiętać, żeby ta część nie trwała dłużej, niż dziesięć, maksymalnie piętnaście minut oraz aby odnosiła się do doświadczenia uczniów oraz ich refleksji.
W przeprowadzeniu etapu refleksji przydatne dla nauczycieli mogą być pytania takie, jak:
<ol>
	<li>W jaki sposób można wyjaśnić to, co działo się w trakcie doświadczenia?</li>
	<li>Jakie wnioski można wyciągnąć z doświadczenia?</li>
	<li>Jakiej wiedzy potrzebujemy, aby zrozumieć doświadczenie?</li>
	<li>Jakie mechanizmy rządzą doświadczeniem?</li>
	<li>Jaka teoria potwierdza doświadczenie?</li>
	<li>Jaka teoria zaprzecza doświadczeniu?</li>
</ol>
To, jak ważny jest ten etap w cyklu Kolba i co go poprzedza zilustrujmy przykładem lekcji z języka polskiego o temacie „Memy – zdania złożone i interpunkcja” (przykład takiej lekcji omawialiśmy także podczas webinarium 11.04.2023, które jest dostępne na platformie). W poniższej tabeli przedstawiono w lewej kolumnie poszczególne etapy cyklu Kolba, które do tej pory podaliśmy i ich czas trwania, zaś w prawej kolumnie opisano aktywności uczniów i nauczyciela/nauczycielki.
<img src="https://lekcjaenter.pl/uploads/Inspiracje/tab_teoria.png" alt="" width="488" height="344" />
Etap pierwszy cyklu Kolba – doświadczenie to własne działanie uczniów – wyszukanie czy przygotowanie przez nich dowolnych memów. Etap drugi cyklu Kolba – refleksja to wspólne działanie nauczyciela/nauczycielki z uczniami – rozmowa kierowana przez nauczycieli, w pierwszej kolejności będąca analizą przygotowanych memów pod kątem emocji oraz odczuć, a następnie pod kątem merytorycznym, tj. ich formy i treści. Etap trzeci cyklu Kolba – teoria – w tym przypadku nauczyciel/nauczycielka może podążyć kilkoma ścieżkami:
<ul>
	<li>Uczniowie samodzielnie tworzą definicję mema na podstawie przyniesionych przez siebie memów.</li>
	<li>Nauczyciel/nauczycielka przedstawia definicje słownikową mema, zaś uczniowie oceniają, czy przygotowane przez nich memy są rzeczywiście memami, wyciągają wnioski.</li>
	<li>Nauczyciel/nauczycielka w formie wykładu wyjaśnia, co to są memy i porównuje memy przyniesione przez uczniów wraz z definicją oraz dokonuje samodzielnie oceny, czy są to memy, czy też nie.</li>
	<li>Uczniowie oceniają przyniesione memy, demokratycznie stwierdzając, czy dany mem może zostać uznany za mem, czy też nie, a następnie na tej podstawie definiują kryteria definicji mema.</li>
</ul>
Nie sposób jednoznacznie ocenić, który z powyższych przykładów przeprowadzenia etapu Teoria jest najlepszy. Istotne jest to, że w każdym przypadku etap Teoria jest powiązany z doświadczeniem i refleksją oraz umożliwia uczniom zapoznanie się z definicją mema lub jej stworzenie.
Moje doświadczenie wskazuje, że etap Teoria jest najczęściej wykorzystywany przez nauczycieli. Niestety, nierzadko jest zbyt rozbudowany i zajmuje większą część lekcji, co może wywoływać zniechęcenie uczniów i wszystkim nam znaną postawę „po co mam się tego uczyć?”. Uniknięcie konieczności odpowiedzi na to niewygodne pytanie jest dość proste. Włączenie ucznia/uczennicy w doświadczenie i refleksję, a następnie (w odpowiednim momencie ) zapoznanie go z teorią umożliwi uczniom zauważenie użyteczności teorii, którą nauczyciel/nauczycielka stara się przekazać. 
Więcej informacji na temat uczenia się przez doświadczenie i pracy w cyklu Kolba znajdziesz w inspiracjach:
<ul>
	<li>Uczenie się przez doświadczenie czyli praca metodą cyklu Kolba na lekcji – <a href="https://lekcjaenter.pl/inspiracja/70/uczenie_sie_przez">https://lekcjaenter.pl/inspiracja/70/uczenie_sie_przez</a></li>
	<li>Cykl Kolba. Etap – doświadczenie – <a href="https://lekcjaenter.pl/inspiracja/69/cykl_kolba-_etap_-">https://lekcjaenter.pl/inspiracja/69/cykl_kolba-_etap_-</a></li>
	<li>Cykl Kolba. Etap – refleksja, część praktyczna – <a href="https://lekcjaenter.pl/inspiracja/72/cykl_kolba-_etap_–">https://lekcjaenter.pl/inspiracja/72/cykl_kolba-_etap_–</a></li>
	<li>Cykl Kolba. Etap – refleksja, część teoretyczna – <a href="https://lekcjaenter.pl/inspiracja/71/cykl_kolba-_etap_–">https://lekcjaenter.pl/inspiracja/71/cykl_kolba-_etap_–</a></li>
	<li>Co ma wpływ na uczenie się czyli jak działać by dać uczniom szansę efektywnie się uczyć? – <a href="https://lekcjaenter.pl/inspiracja/66/co_ma_wplyw_na_uczenie_sie">https://lekcjaenter.pl/inspiracja/66/co_ma_wplyw_na_uczenie_sie</a></li>
	<li>Polecamy także obejrzenie nagrania webinarium „Cykl Kolba na lekcji czyli uczymy się przed doświadczanie” – nagranie webinarium z 11.04.2023 – 
<a href="https://lekcjaenter.pl/panel/material-online/547/cykl_kolba_na_lekcji_czyli">https://lekcjaenter.pl/panel/material-online/547/cykl_kolba_na_lekcji_czyli</a> lub 
<a href="https://lekcjaenter.pl/panel/material-online/543/cykl_kolba_na_lekcji_czyli">https://lekcjaenter.pl/panel/material-online/543/cykl_kolba_na_lekcji_czyli</a></li>
</ul>
&nbsp;
Zdjęcie - Freepik - Obraz autorstwa &lt;a href="https://pl.freepik.com/darmowe-wektory/wzory-naukowe-na-tablicy_7458753.htm#query=theory&amp;position=1&amp;from_view=search&amp;track=robertav1_2_sidr"&gt;Freepik&lt;/a&gt;
</div>

Cykl Kolba. Etap 3. – teoria

AUTOR: Tomasz Tokarz
&nbsp;
<div class="scen_description">
Film to dla uczniów ważne narzędzie pomagające w uczeniu się. Polecam kanały z j. polskiego, dzięki którym można uczyć się samodzielnie, we własnym tempie, w dowolnym czasie. Zainspiruj się!
</div>
<div class="scen_description">
W coraz większym stopniu uczniowie wykorzystują do uczenia materiały audiowizualne. Film stał się dla nich oczywistą formą odbioru treści. Ta forma przekazu łączy w sobie warstwę obrazową, tekstową i dźwiękową, co powoduje, że z danym zagadnieniem można zapoznawać się na różne sposoby (wyciszyć dźwięk lub przeciwnie, wyłączyć obraz i słuchać tylko dźwięku). Filmy można odtwarzać w niemal dowolnej prędkości, szybciej (jeśli chcemy zaoszczędzić czas) lub wolniej (jeśli chcemy wsłuchać się dokładnie np. w wymowę słówek). W przeciwieństwie do wykładu na żywo, filmy można cofać, zatrzymywać, przewijać. Dla uczniów wychowanych na platformach streamingowych jest to wartość trudna do przeceniania.  
Dlatego trudno pominąć to medium w nowoczesnym procesie dydaktycznym. I są twórcy (nauczyciele i nie-nauczyciele), którzy doskonale zdają sobie z tego sprawę. Umieszczają na popularnych serwisach swoje filmy (głównie na TouTube, ale także coraz częściej na TikToku). Tworzą kanały, przygotowują materiały.  
Chciałbym polecić kilkanaście kanałów, które wydają mi się szczególnie interesujące.
&nbsp;
Na początek 10 kanałów z YouTube
<ol>
	<li>WIEDZA Z WAMI – https://www.youtube.com/c/wiedzazwami  
Bardzo popularny kanał (ponad 200 tys. subskrypcji) prowadzony przez Izabelę, nauczycielkę-egzaminatorkę. Kierowany jest przede wszystkim do uczniów szkół ponadpodstawowych ma za zadanie (za pomocą interaktywnych lekcji) przygotować ich do egzaminu z języka polskiego. Na kanałe znajdują się zatem filmy omawiające lektury oraz gramatykę. Oprócz tego można na nim znaleźć dużo ciekawostek o języku polskim. Twórczyni kanału dużo uwagi poświęca na praktyczne porady związane z radzeniem sobie z zadaniami, które mogą pojawić się na arkuszach maturalnych. Udziela również porad dotyczących pisania wypracowań.</li>
	<li>WIEDZA Z WAMI – PODSTAWÓWKA – https://www.youtube.com/c/Wiedzazwamipodstaw%C3%B3wka 
Bliźniaczy kanał Izabeli, kierowany do uczniów szkół podstawowych (ma ponad 90 tys. subskrypcji). Jego głównym zadaniem jest przygotowanie uczniów do egzaminu ósmoklasisty. Dużą uwagę poświęca na rozwijanie umiejętności przydatnych na egzaminie: umiejętności argumentowania i wnioskowania oraz rozumienia sensu dzieł kultury. Na kanale omawiane są lektury obowiązujące dla uczniów szkoły podstawowej.</li>
	<li>PRACOWNIA LITERACKA – https://www.youtube.com/channel/UCSxpUEkzqF5Xdh83feNAn4w/about  
Kanał prowadzony przez Ritę Larek (60 tys. subskrypcji). Jego głównym celem jest pomaganiematurzystom w przygotowaniach do egzaminu z języka polskiego. Autorka stworzyła także kurs maturalny online, który realizuje całą podstawę programową. Na kanale pojawiają się filmy dotyczące lektur, wskazówki na temat pisania wypracowań, przygotowań do matury ustnej.  
Strona autorki <a href="http://www.pracownialiteracka.pl">www.pracownialiteracka.pl </a></li>
	<li>POLSKI Z PASJĄ – https://www.youtube.com/channel/UClhm-kRLhPySv6cwnk4B75g/videos  
Kanał prowadzony przez Danutę Motwicką, nauczycielkę języka polskiego. Na kanale znajdują się krótkie filmy, wyjaśniające najtrudniejsze zagadnienia z zakresu klas podstawowych, a także ze szkoły ponadpodstawowej. Można tam znaleźć także opracowania lektur.</li>
	<li>BABA OD POLSKIEGO – https://www.youtube.com/c/Babaodpolskiego/videos 
Kanał prowadzony przez Annę Korycińską, polonistkę w jednym z warszawskich liceów, redaktorkę, oligofrenopedagożkę, podcasterkę. Jak sama pisze: “Moim konikiem jest dydaktyka pisania wypracowań. Wiem, że moje starania mają sens, gdy uda mi się pokazać niedowiarkom, że potrafią myśleć logicznie także o języku”. Na kanale można znaleźć przede wszystkim filmy omawiające lektury. Więcej inspiracji można znaleźć na autorskiej stronie: <a href="https://babaodpolskiego.pl/">https://babaodpolskiego.pl/ </a></li>
	<li>POLINA – https://www.youtube.com/channel/UCB7bdp-uv10DImhVG5WM6Rg  
Kanał prowadzony przez nauczycielkę, polonistkę, na którym wyjaśnia zawiłości lektur oraz gramatyki polskiej. Dużo uwagi poświęca na wytłumaczenie sensu tekstów kultury. Na kanale pojawiają streszczenia i opracowania lektur, interpretacje wierszy, przydatne materiały do tworzenia wypracowań, rozmowy o literaturze, wskazówki, wyjaśniania motywów i kontekstów.</li>
	<li>BABKA OD POLSKIEGO – https://www.youtube.com/channel/UC2FA2--SUZevAFwZfenhuxg/videos  
Kanał prowadzony przez polonistkę. Jego celem jest pomoc w przygotowaniu do matury oraz dzielenie się ciekawostkami z zakresu języka polskiego. Filmy na kanale dotyczą przede wszystkim lektur.</li>
	<li>LEKTUREK – https://www.youtube.com/channel/UC4mLrXAlh8DDVznHWUwU1OQ/videos  
Popularny kanał (160 tys. subskrypcji) zawierający streszczenia lektur w formie filmików. Szczegółowo przedstawione wydarzenia pozwalają zrozumieć fabułę i poznać sylwetki bohaterów lektury. Można tu także znaleźć życiorysy pisarzy oraz ciekawostki ze świata literatury. Strona związana z kanałem: <a href="http://www.lekturek.pl">www.lekturek.pl </a></li>
	<li>MATURA NA MAKSA – https://www.youtube.com/channel/UCUU9MyV-uHcY-cNu4tagtaw  
Kanał prowadzony przez polonistę i egzaminatora Iwo Scelinę. Jego głównym celem jest pomoc uczniom w przygotowaniu się do matury z języka polskiego. Można na nim znaleźć materiały dotyczące lektur oraz przykłady zadań z arkuszy maturalnych wraz ze wskazówkami dotyczącymi rozwiązania.</li>
	<li>POLONISTKA-YOUTUBERKA – https://www.youtube.com/c/PolonistkaYouTuberka/videos  
Kanał prowadzony przez polonistkę. Jego głównym zadaniem jest pomoc uczniom w opanowaniu zagadnień z języka polskiego. Można tam znaleźć filmy omawiające lektury oraz zasady gramatyczne.</li>
</ol>
Coraz częściej wykorzystywanym w dydaktyce medium jest także TikTok. Filmy tutaj zamieszczane są znacząco krótsze i stanowią raczej rodzaj szybkiej powtórki. Oto 7 kanałów prowadzonych przez polonistów na TikTok.
<ol>
	<li>POLISHGLOTS – https://www.tiktok.com/@polishglots – najpopularniejszy na TikToku kanał dotyczący języka polskiego (imponujące 260 tys. obserwujących).</li>
	<li>TRUDNY JĘZYK POLSKI – https://www.tiktok.com/@trudny_jezyk_polski – kanał prowadzony przez Katarzynę Dammnico, nauczycielkę języka polskiego. Strona autorki: <a href="https://trudnyjezykpolski.pl/">https://trudnyjezykpolski.pl/ </a></li>
	<li>SAMANTA DRYJA ZABIELSKA – https://www.tiktok.com/@samantadryjazabielska – kanał prowadzony przez osobę niebinarną, podejmujący kwestie związane głównie z gramatyką polską.</li>
	<li>BABA OD POLSKIEGO – https://www.tiktok.com/@babaodpolskiego – kanał prowadzony przez wspomnianą wcześniej Annę Korycińską (Babę od polskiego)</li>
	<li>E-POLONISTKA – https://www.tiktok.com/@e.polonistka czyli Pani od polaka albo „o języku polskim bez przesady”; o lekturach, wydarzeniach</li>
	<li>PORCJA POLSKIEGO – https://www.tiktok.com/@porcjapolskiego – kanał omawiający lektury oraz zagadnienia gramatyczne.</li>
	<li>JĘZYK POLSKI – https://www.tiktok.com/@jezyk_polski – https://www.tiktok.com/@jezyk_polski kanał prowadzony przez nauczycielkę języka polskiego o języku i literaturze polskiej ale też materiały o języku polskim dla ukraińskich uczniów.</li>
</ol>
Zaprezentowane powyżej kanały mogą stanowić inspirację dla nauczycieli, by przygotowali własne filmy dla uczniów. Można sprawdzić, jaki styl wypowiedzi, sposób budowania narracji, tematyka czy zastosowane elementy montażu są dla nas najbardziej odpowiednie. Można także zachęcić uczniów, aby spróbowali sami tworzyć takie filmy.  
Powodzenia :)
</div>
&nbsp;

Lekcje języka polskiego na YouTube i TikTok

AUTOR: Tomasz Tokarz
&nbsp;
<div class="row">
<div class="col-md-12 col-sm-12 col-xs-12">
<div class="scen_description">
Wspólnie z kolegami jest łatwiej, bezpieczniej, przyjaźniej, czyli o tym, dlaczego warto uczyć się w gronie rówieśników.
</div>
<div class="scen_description">
 
Jedną z najbardziej skutecznych metod uczenia się jest tzw. peer learning (ang. peer – ‘rówieśnik’, learn – ‘uczyć się’), polegający na wspólnym uczeniu się w gronie rówieśników. 
 
Już Jean Piaget zwracał uwagę, że rozmowy i dyskusje między dziećmi, ich wspólne działania mogą mieć większą wartość niż interakcje zachodzące między dorosłym a dzieckiem. Relacja nauczyciele-uczniowie ma bowiem charakter asymetryczny. Dorosły postrzegany jest jako osoba, która ma władzę, do której należy decydujący głos. Tymczasem komunikacja między rówieśnikami cechuje się większą równowagą poznawczą. Dzieci są w niej bardziej naturalne i otwarte, bezpośrednie, częściej zabierają głos, a ich wypowiedzi są dłuższe i lepiej uargumentowane. Nie boją się mówić, nie kieruje nimi obawa przed byciem skarconym lub skorygowanym przez nauczyciela/nauczycielkę. Dzieci, komunikując się, używają podobnego języka – i to pomaga im się lepiej uczyć. 
 
Najprostszym sposobem wykorzystania metody peer learning jest praca w grupach. Uczniowie mają określone zadanie do wykonania. Na początku samodzielnie zbierają informacje (korzystając ze swojej wiedzy, komputerów, książek), a następnie dobierają się w grupy i wspólnie pracują nad zebranym materiałem, wymieniając się uzyskanymi informacjami, dyskutując na ich temat. Prowadzą burzę mózgów zmierzającą do ustalenia wspólnego stanowiska. 
 
Tego rodzaju aktywność poznawcza może być zorganizowana w ramach tzw. komórek nauczania. Uczniowie podzieleni są na zespoły, w obrębie których mają swoje role – dostają na kartkach niepowtarzalne zadanie do realizacji, wyznaczone tylko dla nich. Następnie opowiadają innym o zagadnieniach, na temat których zdobyli informacje. Rozproszone fragmenty narracji łączone są później przez nich w większą całość. 
 
Jakie narzędzia TIK można wykorzystać do wspierania pracy metodą peer learning?
<ul>
	<li>Najlepsze będą różnego rodzaju platformy chmurowe. Uczniowie mogą prowadzić wspólne notatki na dokumentach: WORD czy DOKUMENTY GOOGLE.</li>
	<li>Mogą także wykorzystać tablice JAMBOARD lub WHITEBOARD.</li>
	<li>Dobrze się sprawdzają w takiej sytuacji aplikacje do tworzenia map myśli, np. COOGLE, IMINDMAP, MINDOMO.</li>
	<li>W przypadku uczniów starszych klas bardzo duże możliwości niosą ze sobą aplikacje typu: MURAL czy MIRO. Pozwalają one na tworzenie różnego rodzaju ćwiczeń grupowych, na podstawie gotowych szablonów (np. do analizy SWOT, metaplanu, różnego rodzaju burz mózgów).</li>
	<li>Bardzo przydatna może okazać się tablica PADLET – uczniowie mogą na niej zamieszczać notatki pisemne, głosowe, rysunkowe, umieszczać zdjęcia i nagrania. Padlet jest fantastycznym narzędziem do komunikacji – uczniowie mogą zostawiać sobie komentarze i informacje zwrotne.</li>
	<li>Czasem używam też do tego celu FORMULARZY GOOGLE (zamiennie z FORMULARZAMI MICROSOFT). Pozwalają one na przesyłanie przez uczniów różnego rodzaju plików podczas wykonywania zadań.</li>
</ul>
Ciekawym rozwiązaniem jest połączenie peer learningu z dyskusją, np. zorganizowaną na wzór oksfordzki. Dwie grupy uczniów gromadzą informacje na tematy, które wywołują spory (np. ewolucji, fizyki kwantowej, Wielkiego Wybuchu, czarnych dziur, genetyki, religii). Przygotowują zasoby danych. Następnie grupy wyłaniają swoich przedstawicieli, którzy toczą dyskusję na forum klasy korzystając z efektów zbiorowej pracy. 
Przykładowo: uczniowie zakładają wątek w grupie dyskusyjnej czy dodają post na stronie z prośbą skierowaną do innych uczniów szkoły o dzielenie się informacjami na określony temat. Ci wklejają linki prezentujące różne punkty widzenia, fragmenty artykułów, publikują własne interpretacje. W ten sposób powstaje ogromna baza wiedzy, wykraczająca poza możliwości przekazu jednej osoby. 
 
Jakie narzędzia możemy wykorzystać przy pracy metodą peer learning połączonym z dyskusją?
<ul>
	<li>Ciekawym narzędziem do inicjowania i prowadzenia dyskusji jest KIALO – strona internetowa zaprojektowana do dyskutowania na różne tematy.</li>
	<li>Do takich celów można wykorzystać także dokumenty chmurowe, platformy (TEAMS, CZAT od Google) oraz grupy na popularnych serwisach społecznościowych.</li>
	<li>Do tworzenia wspólnej bazy wiedzy nadaje się wspominany już PADLET. Alternatywną dla niego może być WAKELET – strona umożliwiająca gromadzenie różnych materiałów lub FLIPPGRID (gdzie można tworzyć nagrania wideo).</li>
</ul>
Peer learning dobrze uzupełnia się także z metodą projektu. Grupy uczniów otrzymują zadania do realizacji – prace nad nimi mogą być rozłożone na kilka tygodni. Przygotowując się do nich, uczniowie mogą korzystać z dowolnych źródeł, zarówno udostępnionych przez nauczyciela/nauczycielkę (książki, linki do stron, filmy), jak i znalezionych samodzielnie. Prace nad projektem polegają na regularnych spotkaniach uczniów, podczas których dzielą się oni uzyskanymi informacjami, rozdzielają zadania oraz dyskutują nad formą prezentacji efektów. 
 
Jakie narzędzia TIK będą pomocne przy pracy metodą projektu?
<ul>
	<li>Do koordynowania pracy projektowej można wykorzystać wspominane wyżej platformy. Dobrze się sprawdza chociażby stworzenie osobnych kanałów na TEAMS – uczniowie mają w nich przestrzeń do tworzenia dokumentów i zamieszczania materiałów.</li>
	<li>Można także użyć NOTESU (ONENOTE) dostępnego w pakiecie Microsoft 365.</li>
	<li>Całkiem przydatny może okazać się także arkusz kalkulacyjny EXCEL lub ARKUSZ GOOGLE.</li>
	<li>Dla starszych uczniów dobrym rozwiązaniem może być wprowadzenie bardziej zaawansowanych programów typu: TRELLO, ASANA czy SLACK. Pozwalają one na przypisywanie zadań do konkretnych osób i skuteczne monitorowanie procesu ich realizacji.</li>
</ul>
Peer learning to nie tylko metoda (samo)kształcenia. To całościowy model myślenia o edukacji, zmieniający tradycyjne role. 
 
Co jest zadaniem nauczyciela/nauczycielki? 
Towarzyszenie uczniom w pracy, odpowiadanie na pytania i wątpliwości, konsultowanie powstających projektów itd. Udzielanie informacji zwrotnej dotyczącej efektów pracy (lub koordynowanie procesu udzielania sobie informacji zwrotnej przez uczniów), zwrócenie uwagi na ewentualne nieścisłości i wskazanie możliwości uzupełnienia. 
 
Podsumowując, peer learning:
<ul>
	<li>służy aktywizacji uczniów – przekształca ich z biernych odbiorców w aktywnych eksploratorów, odkrywców, konstruktorów wiedzy.</li>
	<li>rozwija umiejętność pozyskiwania informacji – uczniowie stają się badaczami, gromadzącymi dane na interesujący ich temat, a następnie dyskutujących o nim z innymi uczniami-badaczami.</li>
	<li>rozwija umiejętność rozwiązywania problemów – w peer learningu zdobyte informacje trzeba umieć zestawić z informacjami pozyskanymi przez innych i wykorzystać je do rozwiązania zadania.</li>
	<li>rozwija zdolności komunikacyjne – wymaga rozmowy z drugą osobą, by wymienić się z nią zgromadzonymi zasobami.</li>
	<li>rozwija umiejętność pracy zespołowej – wpływa na wzmocnienie więzi między uczniami.</li>
	<li>rozwija zdolność empatii – pozwala lepiej zrozumieć trudności, z jakimi zmagają się inni, ich ograniczenia, blokady.</li>
	<li>rozwija umiejętność prezentowania wiedzy – występów publicznych, dyskusji, odnoszenia się do wypowiedzi innych.</li>
	<li>rozwija umiejętność krytycznego myślenia – uzyskane informacje trzeba umieć przesiać, aby wyłowić te wiarygodne, szczególnie w sytuacji, kiedy w zespole uczniów pojawiają się sprzeczne dane.</li>
	<li>rozwija kompetencje obywatelskie – stwarza uczniom okazje do przejmowania odpowiedzialności za siebie i swoje otoczenie, uczy dialogu, kształtuje postawy demokratyczne.</li>
</ul>
Metoda peer learning jest jedną z odpowiedzi na edukacyjne wyzwania XXI wieku Podstawowym celem uczenia się jest w końcu zrozumienie siebie i świata, a najlepszą, najbardziej skuteczną jego formą jest współpraca z innymi. 
 
 

</div>
<div class="tags_div">
<div class="tags_list">
<div>#peer learning</div>
<div>#metoda projektu</div>
<div>#dyskusja oksfordzka</div>
<div>#dyskusja</div>
<div>#współpraca rówieśnicza</div>
</div>
</div>
</div>
</div>

Peer learning, czyli jak wspierać uczniów w uczeniu się od siebie nawzajem

AUTOR: Krzysztof Ciurej
&nbsp;
<div class="scen_description">
Cykl Kolba umożliwia uczestniczenie w uczeniu się wszystkim uczniom w sposób najlepiej pasujący do ich predyspozycji rozwojowych. 
</div>
<div class="scen_description">
Uczniowie, trenerzy, edukatorzy coraz częściej stają przed dylematem: jakie zastosować metody i formy pracy, aby okazały się tymi optymalnymi. W projekcie „Lekcja:Enter” postawiono na Cykl Kolba, który wydaje się być nie tylko najbardziej uniwersalnym, lecz również angażującym uczniów, sposobem przekazywania wiedzy, ułatwiającym proces uczenia się.
Wyobraź sobie, że jesteś właśnie na lekcji chemii. Otrzymujesz wszystko, co potrzebujesz do przeprowadzenia doświadczenia chemicznego. Przelewasz kwasy, zasady, które masz przed sobą, coś zaczyna się pienić, coś zmienia kolor, coś robi się zauważalnie cieplejsze, coś zaczyna wydawać odgłosy, czujesz zapachy. Pracujesz w grupie, planujecie pracę, rozmawiacie ze sobą, może kłócicie się, może się śmiejecie.  
Następnie, wraz z grupą, z którą przeprowadzałeś doświadczenia zaczynacie wymieniać myśli, rozmawiacie, o tym, co się stało, kto i co zrobił, kto miał ubrany biały fartuch, a kto i po co rękawiczki. Rozmawiacie o trudnych i łatwych, zabawnych i mniej zabawnych, przydatnych i zbędnych elementach doświadczenia. Zastanawiacie się, co widzieliście, co wyszło, a co nie wyszło? Rozmawiacie tylko o tym co widzieliście, co czujecie, co myślicie. Zastanawiacie się o co chodzi, dlaczego jest tak, a nie inaczej? 
Później nauczyciel/nauczycielka przekazuje wam najważniejsze informacje, wyjaśniając, czym są kwasy, zasady, definiuje pojęcia, wyjaśnia zawiłości teoretyczne doświadczenia, odpowiada na pytania, które pojawiły się w trakcie dyskusji,  a wszystko to uzupełnia atrakcyjną prezentacją.  
W końcu wspólnie poszukujecie kwasów i zasad, które spotykacie w codziennym życiu, w swoim najbliższym otoczeniu, w szkole, w pracy, w życiu. Zastanawiacie się nad ich rolą, znaczeniem. Oceniacie sposoby postępowania z nimi.
W tak przeprowadzonej lekcji możemy wyróżnić cztery elementy, które składają się na cykl Kolba, czyli cykl uczenia, którego twórcami są John Dewey i David Kolb. W założeniu cykl Kolba umożliwia uczestniczenie w uczeniu się wszystkim uczniom w sposób najlepiej pasujący do ich predyspozycji rozwojowych. Na opisanej powyżej lekcji chemii zastosowano pełen cykl Kolba. Uczniowie przeszli przez wszystkie 4 jego etapy: 
1)    Przelewanie kwasów i zasad to etap, który nazywany jest doświadczeniem.  
2)    Etap wspólnej rozmowy i analizy przeprowadzonego doświadczenia to refleksja.  
3)    Prezentacja przedstawiona przez nauczyciela/nauczycielkę jest etapem określanym jako teoria.  
4)    W końcu zaś, poszukiwanie kwasów i zasad w swoim otoczeniu to przykład zastosowania.
Każdy z wyróżnionych powyżej etapów odpowiada jednemu, konkretnemu sposobowi uczenia się (więcej o sposobach uczenia się możesz znaleźć w inspiracji mojego autorstwa pt.: Co ma wpływ na uczenie się czyli jak działać by dać uczniom szansę efektywnie się uczyć? –  <a href="https://lekcjaenter.pl/inspiracja/66/co_ma_wplyw_na_uczenie_sie">https://lekcjaenter.pl/inspiracja/66/co_ma_wplyw_na_uczenie_sie</a> 
o    Aktywiści to ci, którzy najlepiej przyswajają wiedzę poprzez doświadczenie.  
o    Refleksyjni uczą się poprzez rozmowę i analizę (refleksję).  
o    Teoretycy potrzebują podręcznikowej wiedzy.  
o    Pragmatycy to ci, którzy zdobywają wiedzę poprzez jej zastosowanie.
Właśnie w ten sposób zbudowany jest cykl Kolba – każdy z czterech etapów uczenia się odpowiada jednej z powyższych grup uczniów: 
1.    Etap doświadczenia – aktywiści, 
2.    Etap refleksji – refleksyjni, 
3.    Etap teorii – teoretycy, 
4.    Etap zastosowania – pragmatycy.
<ol>
	<li>Doświadczenie polega na uczestnictwie uczniów w jakiejś konkretnej aktywności – procesie myślowym czy działaniu, którego efektem jest przeżycie czegoś. Są to np.: obejrzenie filmu, stworzenie dzieła plastycznego, gra, rozmowa. Celem doświadczenia jest próba utworzenia „pomostu” pomiędzy tym, co uczeń/uczennica wie a tym, co dopiero pozna, co jest przed nim.</li>
	<li>Refleksja to moment, w którym uczeń/uczennica wyrabia sobie własną opinię na podstawie wcześniejszego doświadczenia. Uczeń/uczennica zwraca uwagę na to, co się wydarzyło na dwa sposoby. Pierwszy poziom refleksji dotyczy wrażeń i emocji. Drugi poziom refleksji to analiza faktów. Pomocne może być wykorzystanie pytań, takich jak np.: co się wydarzyło? w którym momencie to się wydarzyło? co było trudne? co było łatwe? Celem refleksji jest wyciągnięcie konkretnego wniosku, dotyczącego poprzedzającego je doświadczenia.</li>
	<li>Teoria inaczej nazywana konceptualizacją to etap, w którym na podstawie wcześniejszego doświadczenia oraz refleksji powstaje „wiedza podręcznikowa”. Wiedza ta powstaje w wyniku samodzielnego działania ucznia/uczennicy, bądź też jest podawana przez nauczyciela/nauczycielkę, może też być wynikiem współdziałania ucznia/uczennicy uzupełnionym przez nauczyciela/nauczycielkę. Celem tego etapu jest przekazanie uczniom wiedzy lub doprowadzenie do momentu, w którym uczniowie samodzielnie tę wiedzę nabędą.</li>
	<li>Zastosowanie to przygotowanie uczniów do wykorzystania nabytej wiedzy w praktyce, czyli w dalszym procesie uczenia się lub też w życiu codziennym. Etap zastosowania jest podsumowaniem lekcji – może to być np. rozwiązanie zadania, stworzenie plakatu, nagranie filmu czy podcastu. Jest to realne zastosowanie zdobytej właśnie wiedzy w sposób praktyczny, zaś celem tego etapu jest wskazanie powiązania pomiędzy doświadczeniem i teorią.</li>
</ol>
Można zadać pytanie – dlaczego powinniśmy przyjąć taki cykl uczenia? W odpowiedzi warto zwrócić uwagę, że ważnym elementem Cyklu Kolba, jest to, że ucząc się tą metodą uczeń/uczennica zdobywa informacje za pośrednictwem konkretnych doświadczeń, przekształca je poprzez refleksję i konceptualizację w nową wiedzę i umiejętności. Jest on Uczenie metodą cyklu Kolba jest przeciwieństwem linearnego uczenia, w którym uczeń/uczennica jest odbiorcą informacji od nauczyciela/nauczycielki. Usunięcie którekolwiek elementu z cyklu zaburza proces, w którym uczniowie są nie tylko odbiorcami, ale twórcami nowych informacji, a to jest wysoki poziom uczenia się.
W dyskursie o edukacji przyjęło się twierdzić, że uczeń/uczennica najlepiej przyswaja wiedzę, kiedy uczy się wyłącznie lub w większości zgodnie z preferowanym przez siebie sposobem nauczania – np. teoretyk uczy się wyłącznie z podręcznika, a pragmatyk, wykorzystując wiedzę – w praktyce. Niemniej pogląd ten jest o wiele słabiej udokumentowany, a wyniki badań wskazują, że niezależnie od rodzaju nabywanej wiedzy – czy uczymy matematyki, czy języka polskiego – jeżeli korzystamy z wielu form i metod pracy, wówczas nasi uczniowie osiągną lepsze wyniki. Geoff Petty w swojej książce "Nowoczesne nauczanie. Praktyczne wskazówki i techniki dla nauczycieli, wykładowców i szkoleniowców" po przeanalizowaniu różnorodnych badań, opracowań, artykułów, jasno stwierdza, że korelacja wzrostu efektywności zdobywania wiedzy z wykorzystywaniem jednego, ale preferowanego przez uczącego się sposobu uczenia nie jest tak skuteczna dla uczniów, jak wykorzystanie wszystkich strategii. Każdy z wymienionych elementów lekcji pokazuje temat z innej perspektywy, wszystkie się nawzajem uzupełniają i wspierają, nie można ich wykorzystać zamiennie. Potwierdzeniem powyższego rozumowania są badania Johna Hattie’go, który wskazał elementy „dobrej lekcji”, na podstawie czynników wpływających na skuteczność uczenia się uczniów. Jego opracowanie "Widoczne uczenie się nauczycieli" obejmuje syntezę piętnastu lat badań nad tym zagadnieniem.
Na koniec spróbujmy przeprowadzić eksperyment myślowy. Przypomnij sobie swoje lekcje z czasów, kiedy sam/sama byłeś/byłaś w szkole. Wyobraź sobie lekcję, a następnie oceń, którego elementu było najwięcej:
<ol>
	<li>doświadczenia</li>
	<li>refleksji</li>
	<li>teorii</li>
	<li>praktyki?</li>
</ol>
Jak oceniasz te lekcje? Na ile były uczące, motywujące i atrakcyjne? Którego elementu cyklu Kolba było najwięcej? 
Załóżmy teraz, że lekcja, o której myślałeś/myślałaś została uzupełnione o pozostałe elementy. Jak zmieniło się Twoje spojrzenie na te zajęcia?
Więcej o zastosowaniu cyklu Kolba i metodach uczenia się można przeczytać w:
<ul>
	<li>John Dewey I David Kolb, cykl Kolba 
<a href="http://www.bc.ore.edu.pl/Content/971/JO_1_3.pdf">http://www.bc.ore.edu.pl/Content/971/JO_1_3.pdf</a></li>
	<li>John Hatti, Widoczne uczenie się nauczycieli 
https://civitas.com.pl/pl/p/Widoczne-uczenie-sie-dla-nauczycieli/52 – pod artykułem linki do artykułu o książce i audycji z autorką: 
https://www.facebook.com/groups/ocenianieksztaltujace/permalink/915742578479823/ 
Fragment audycji z prof. Hattie . Polecamy anglojęzycznym:  http://visible-learning.org/2014/09/john-hattie-interview-bbc-radio-4/ 
Więcej o książce można przeczytać w <a href="http://www.edunews.pl/system-edukacji/warto-przeczytac/3248-widoczne-uczenie-sie-dla-nauczycieli">http://www.edunews.pl/system-edukacji/warto-przeczytac/3248-widoczne-uczenie-sie-dla-nauczycieli</a></li>
	<li>Geoff Petty, Nowoczesne nauczanie. Praktyczne wskazówki i techniki dla nauczycieli, wykładowców i szkoleniowców; Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2018</li>
</ul>
</div>

Uczenie się przez doświadczenie czyli praca metodą cyklu Kolba na lekcji

AUTOR: Krzysztof Ciurej
&nbsp;
<div class="scen_description">
Doświadczenie to działanie, które służy jako podstawa do obserwacji, analizy, wnioskowania. To punkt wyjścia na lekcji – wpływa na proces uczenia się i motywację uczniów.
</div>
<div class="scen_description">
„Było smaszno, a jaszmije smukwijne 
Świdrokrętnie na zegwniku wężały, 
Peliczaple stały smutcholijne 
I zbłąkinie rykoświstąkały. 
Bzdrężyło. Szłapy maślizgajne  
Bujowierciły w gargazonach 
Tubylerczykom spełły fajle, 
Humpel wyświchnął ponad.” 
L. Carroll Jabberwocky (pol. Jabbersmok, tłum. M. Słomczyński)
Wyobraź sobie, że jesteś jednym z uczniów, i na początku lekcji słyszysz taki tekst. W zasadzie nie wiesz o co chodzi, nie znasz tematu lekcji, nie wiesz jeszcze, czego się na niej nauczysz.
Niemniej, z perspektywy nauczyciela/nauczycielki pewne działanie zostało wykonane. Jako uczeń/uczennica jesteś już zaangażowany w „coś” i był to właśnie pierwszy etap cyklu Kolba, czyli doświadczenie. Działanie jest na tyle proste, że każdy nauczyciel/każda nauczycielka może je zaplanować i zrealizować, każdy uczeń/każda uczennica może podjąć wyzwanie jego wykonania. Z drugiej strony, jest na tyle trudne, że wśród uczniów wywoła pytania i wątpliwości oraz sprowokuje dyskusję, wywoła dysonans poznawczy, pozwoli dokonać analizy.
David Kolb definiuje uczenie jako proces, w którym wiedza powstaje w procesie transformacji doświadczenia, a samo uczenie kończy się wraz z przejściem przez cały cykl (doświadczenie, refleksja, teoria, zastosowanie). Jak zatem należy rozumieć doświadczenie w cyklu Kolba i jaka jest jego rola?
Doświadczenie w cyklu Kolba jest określonym działaniem, służącym jako podstawa do obserwacji, analizy a jednocześnie jest to punkt wyjścia do dalszej części lekcji. Dzięki doświadczeniu nauczyciel/nauczycielka ma szanse zaangażować uczniów do aktywnego udziału w lekcji ponieważ Doświadczenie wywołuje bardzo często naturalną ciekawość. Doświadczenie pozwala na stworzenie „łącznika” między tym co uczeń/uczennica już wie czy umie, a tym co jest nowe. W przypadku nowości –  automatycznie formułuje się pytanie: Jak to jest ? Dlaczego tak, a nie inaczej ? itp. 
Efektywność nabywania wiedzy przez uczniów zależy m.in. od ich motywacji, a ta z kolei jest powiązana z osobistymi odczuciami związanymi z wykonywanym zadaniem.
Przytoczony we wstępie przykład doświadczenia jest tylko jedną z wielu możliwości. Doświadczeniem na lekcji może być również np.: obejrzenie filmu, gra interaktywna, stworzenie tekstu, rozwiązanie zadania, przeprowadzenie eksperymentu chemicznego, ćwiczenie na lekcji wychowana fizycznego, lekcja odwrócona, studium przypadku czy odgrywanie ról. Ważne jest teraz to, co my jako nauczyciele zrobimy dalej, jak wykorzystamy Doświadczenie w dalszej części lekcji, jaką rolę spełni?
Doświadczeniem jest każda aktywność, angażująca uczniów, która jest dla nich możliwa do wykonania, dopasowane/zbliżona do ich „wieku rozwojowego”, wywołująca emocje, odwołująca się do tego, co uczniowie już wiedzą i wywołująca u nich dysonans poznawczy. 
Rola doświadczenia jest istotna z punktu widzenia budowania motywacji uczniów. Ze względu na to, że jest swoistym łącznikiem pomiędzy tym, co uczeń/uczennica zna, a tym co dla uczniów nowe, w myśl neurodydaktyki, umożliwia uruchomienie naturalnego procesu uczenia się. Ciekawość pojawia się w sposób naturalny, a to z kolei wpływa na zaangażowanie uczniów w lekcję. Z perspektywy ucznia/uczennicy – lekcja jest wtedy fajna.
Doświadczenie stwarza także uczniom możliwość zobaczenia od środka tego, czego się uczą. Uczniowie w danym momencie przeżywają sytuację, która wydarzyła się w przeszłości bądź też dzieje się obecnie. Zadaniem nauczyciela/nauczycielki jest zadbanie o to, aby uczniowie zrozumieli, co powinni robić i chcieli to robić. Kluczową rolę z perspektywy nauczyciela/nauczycielki odgrywa jasno sformułowana instrukcja oraz element zaciekawienia uczniów. 
Poniżej przedstawiono różne przykłady doświadczenia, które mogą być dla nauczycieli wskazówką ułatwiającą projektowanie danego elementu lekcji:
<ol>
	<li>Uczniowie/uczennice biorą udział w sesji synchronicznej pytań ankietowych w Quizizz – Fast fashion dotyczących tematu zajęć. Po udzieleniu przez uczniów odpowiedzi nauczyciel/nauczycielka prezentuje film wprowadzający w zagadnienie nowego tematu.</li>
	<li>Uczniowie powtarzają pojęcia związane z poprzednimi lekcjami. Pracują w aplikacji Learning Apps.</li>
	<li>Nauczyciel/nauczycielka zadaje pytanie czy chlorek sodu można otrzymać następującymi metodami:</li>
</ol>
sód + chlor = chlorek sodu, 
tlenek sodu + kwas chlorowodorowy = chlorek sodu i woda, 
wodorotlenek sodu + kwas chlorowodorowy = chlorek sodu + woda 
Uczniowie stawiają hipotezę, że jest to możliwe. (można użyć aplikacji do głosowania)
4.    Nauczyciel/nauczycielka wprowadzają uczniów w temat lekcji, zadając przykładowe pytania:
<ul>
	<li>Czy codziennie występują na świecie trzęsienia Ziemi?</li>
	<li>Jak myślicie, ile takich trzęsień Ziemi było w ciągu ostatniej doby, w ostatnim tygodniu, miesiącu?</li>
	<li>Gdzie jest ich najwięcej?</li>
	<li>Jak możemy to sprowadzić?</li>
</ul>
Po wstępnej dyskusji nauczyciel/nauczycielka wyświetla uczniom stronę Amerykańskiej Służby Geologicznej, która online pokazuje rejestrowane na bieżąco wstrząsy wraz ze szczegółowymi informacjami. Uczniowie mają za zadanie w ciągu ok. 6 minut sprawdzić sytuację sejsmiczną na świecie w ostatnich dniach, korzystając z dostępnych na mapie cyfrowej opcji. 
5.    Uczniowie czytają fragment podręcznika. 
6.    Uczniowie wcześniej wykonali doświadczenie biologiczne w domu, lekcje rozpoczynamy od następnego etapu. 
7.    Uczniowie przeczytali lekturę w domu. 
8.    Uczniowie byli na wyciecze tematycznej. 
9.    Nauczyciel/nauczycielka odwołuje się do przeżyć i wiedzy uczniów. Zadaje pytania:
<ul>
	<li>czy ktoś z was był kiedyś w Tatrach?</li>
	<li>jakie elementy rzeźby wysokogórskiej potrafilibyście wskazać?</li>
	<li>jakie czynniki mogły wpłynąć na krajobraz Tatr?</li>
</ul>
Uczniowie odpowiadają na pytania. Nauczyciel/nauczycielka poleca uczniom otworzyć aplikacje Google Maps (sam/sama również może otworzyć tę aplikację np. na monitorze interaktywnym) i wpisać w okno wyszukiwarki słowo "Tatry". Następnie w odpowiednim pomniejszeniu i na podkładzie mapy satelitarnej (terenowej) uczniowie określają położenie Tatr. Potem lokalizują położenie najwyższego szczytu Tatr – to Gerlach – oraz, po stronie polskiej – Rysy (klikając na sygnatury oglądają zdjęcia wykonane z okolic szczytów).
10.    Uczniowie oglądają film. 
11.    Uczniowie otrzymują eksponat do analizy.
Jak widać, nie ma jednego konkretnego modelu doświadczenia. Doświadczenia mogą być różne, niektóre spodobają się uczniom bardziej, inne mniej, w jednych nauczyciel/nauczycielka odnajdzie się lepiej, inne mogą sprawić problem.
Niezależnie od tego, jaki rodzaj doświadczenia zostanie zaplanowany, należy mieć na uwadze, aby doświadczenie:
<ol>
	<li>nie trwało za długo,</li>
	<li>było spójne z pozostałymi elementami lekcji, było punktem wyjścia do dalszej części lekcji</li>
	<li>angażowało uczniów bardziej, niż nauczycieli</li>
	<li>było dopasowane do wieku rozwojowego uczniów,</li>
	<li>nie było skomplikowane,</li>
	<li>było możliwe do wykonania,</li>
	<li>nie wymagało rozległej wiedzy teoretycznej, której brak może uniemożliwić zaangażowanie uczniów w doświadczenie.</li>
</ol>
Praktyka życiowa wskazuje, że doświadczenie jest jednym z najłatwiejszych elementów w planowaniu cyklu Kolba. Projektując doświadczenie warto pamiętać, że jest to początek lekcji, a na jego podstawie zbudowane są kolejne elementy, w tym przede wszystkim następująca po doświadczeniu refleksja. Etap refleksji omówimy w kolejnym artykule.
Aby pogłębić wiedzę nt. pracy metodą cyklu Kolba i sposobów uczenia się można sięgnąć do następujących pozycji:
<ul>
	<li>Manfred Spitzer, Jak uczy się mózg, Wydawnictwo Naukowe PWN 2012</li>
	<li>Gordon Dryden, Jeannette Vos, Rewolucja w uczeniu, Wydawnictwo ZYSK i SKA 2003</li>
	<li>Geoff Petty, Nowoczesne nauczanie Sopot 2013</li>
	<li>Recenzja książki: „Uczyć (się) głębiej. Jak to zrobić na lekcji?” 
<a href="https://osswiata.ceo.org.pl/2021/11/26/recenzja-ksiazki-uczyc-sie-glebiej-jak-to-zrobic-na-lekcji/">https://osswiata.ceo.org.pl/2021/11/26/recenzja-ksiazki-uczyc-sie-glebiej-jak-to-zrobic-na-lekcji/</a></li>
	<li>Neurodydaktyka – wybrane aspekty praktyczne. Wykład 
<a href="https://www.youtube.com/watch?v=yGLnXh_5VZg&amp;t=19s&amp;ab_channel=O%C5%9BrodekRozwojuEdukacji">https://www.youtube.com/watch?v=yGLnXh_5VZg&amp;t=19s&amp;ab_channel=O%C5%9BrodekRozwojuEdukacji</a></li>
	<li>Style uczenia się wg Honeya i Mumforda 
<a href="http://www.comapp-online.de/materials/pl/Handout_14_LearningStyles_PL.pdf">http://www.comapp-online.de/materials/pl/Handout_14_LearningStyles_PL.pdf</a></li>
</ul>
</div>

Cykl Kolba. Etap - doświadczenie

<h4>Rozmowa z Joanną Mikusek-Przystajko, Nauczycielką Jutr@ 2021, uczestniczką szkolenia w ramach projektu „Lekcja:Enter”</h4>
&nbsp;
Asiu czy zanim wzięłaś udział w projekcie „Lekcja:Enter” słyszałaś o nim wcześniej, co o nim myślałaś?
Tak, obiło mi się o uszy, wydaje mi się, że informacja dotarła do mnie przez moją panią Dyrektor. To była chyba taka reakcja połączona, bo najpierw braliśmy udział w projekcie MegaMisja, a potem przychodziły maile z informacjami o innych programach, w tym o „Lekcji:Enter”.
Ja bardzo lubię się rozwijać, ktoś mi też powiedział, że warto wziąć udział w „Lekcji:Enter”, bo szkolenie jest okazją do poznania wielu nowych, wartościowych narzędzi cyfrowych.
A jaka była Twoja pierwsza reakcja, jak dowiedziałaś się, że też weźmiesz udział w szkoleniu LE?
Ucieszyłam się, bo dowiedziałam się, że szkolenie jest prowadzone online i będzie dopasowane do mojego poziomu zaawansowania. Uspokajało mnie też to, że osobą obserwującą moje lekcje będzie moja Pani dyrektor, a nie ktoś nieznajomy, z zewnątrz. Wiem, że dla niektórych nauczycielek i nauczycieli niepokojąca jest kwestia scenariuszy, które trzeba napisać po zakończeniu szkolenia. Dla mnie nie było to problemem, bo w ten sposób przygotowywałam się do lekcji już wcześniej. Bardzo ważne było dla mnie to, że przed szkoleniem zostanie sprawdzony poziom wiedzy uczestników, że będziemy poproszeni o wypełnienie ankiety („Pretest” przyp.red.).
Byłam jedną z pierwszych osób w mojej szkole, które wzięły udział w szkoleniu, teraz biorą udział kolejne nauczycielki i nauczyciele, i widzę, że jest to dla nich ważne, że dzięki temu testowi będą na odpowiednim poziomie. Pytają, czy tak rzeczywiście jest.
Kiedy dowiedziałam się, że będę na wyższym, zaawansowanym poziomie, tym bardziej się ucieszyłam. Chciałam, żeby ktoś mi pokazał, co jeszcze można włączyć do lekcji, z czego jeszcze mogę korzystać. Także moja reakcja na udział w szkoleniu była bardzo pozytywna.
Czy do Pretestu trzeba się przygotować?
Nie, nie trzeba się przygotowywać, jest prosty i dość szybko się go wypełnia.
Czy było coś, co Cię zaskoczyło?
W mojej grupie, a była to grupa zaawansowana, mieliśmy kilka osób, które nie radziło sobie z podstawowymi rzeczami. Nie spodziewałam się tego.
Jednak prowadzący stanął na wysokości zadania, z wielką cierpliwością i zrozumieniem wszystko tłumaczył i dzięki temu szliśmy do przodu. Nie miałam poczucia, ze mój czas jest marnowany.
Wykorzystujesz zdobytą wiedzę?
Tak, bardzo dużo korzystam z wiedzy, jaką zdobyłam się podczas szkolenia. Korzystam z Learning Apps, Padletu, to coś wspaniałego, nasz prowadzący pokazał nam Padlet – platformę wypełnioną przydatnymi narzędziami, linkami, aplikacjami. Dowiedziałam się, że są puzzle online! Coś tak prostego, niby oczywistego, ale zarazem tak bardzo przydatnego. Więc bardzo, bardzo dużo przydatnych rzeczy. Kilka narzędzi znałam wcześniej (Learning Apps, Genially, Canvę, Clasroom Dojo), ale poznałam całe mnóstwo, które były dla mnie nowe. Szczególnie ten Padlet, który był dla mnie jak objawienie – jedna, wielka ściąga.
Uruchomiłam teraz swój Padlet, gdzie wrzucam materiały z etyki, dla każdej klasy osobno i oni mogą sobie różne rzeczy doczytać. I to jest coś, co właśnie podczas szkoleń Lekcji:Enter mi kliknęło, że mogę coś takiego robić na moich zajęciach lub przygotowując się do nich.
Głównym celem LE jest zmiana sposobu prowadzenia lekcji. Zauważyłaś zmianę w tym, jak prowadzisz teraz lekcję? Jakie są największe plusy?
Na poziomie mojej szkoły widzę zmianę, widzę, też zmianę, w lekcjach prowadzonych przez nauczycieli z mojej szkoły, którzy wzięli udział w „Lekcji:Enter”. Nauczyciele wprowadzają nowe narzędzia do lekcji, korzystają z aplikacji, stron, więc w mojej szkole to rzeczywiście się zmienia.
Nauczyciele i nauczycielki biorąc udział w naszym projekcie, oprócz szkoleń, zyskują dostęp do platformy merytorycznej, na której znajdują się materiały edukacyjne: tutoriale, artykuły eksperckie, nagrania z webinariów, gotowe scenariusze zajęć. Jest tam też forum do wymiany doświadczeń z wszystkimi uczestnikami projektu. Czy korzystasz z naszej platformy?
Na początku bardzo aktywnie, teraz już nieco mniej. Teraz mam bardzo dużo swoich materiałów i z nich korzystam. Na początku to była bardzo przydatna rzecz. Jest to też taka naturalna rzecz. Najpierw szukasz, korzystasz, czerpiesz i gromadzisz, a z tego tworzysz taki swój, spory zasób, do którego potem sięgasz, który modyfikujesz, zmieniasz. Oczywiście jeśli potrzebuję czegoś nowego, innego to też szukam, ale nie tak aktywnie, jak na początku.
Takie jest też chyba założenie projektu – uczysz się tworzyć swoje materiały, a potem wielokrotnie, z drobnymi modyfikacjami lub nie, z nich korzystasz, na tych samych lub innych lekcjach. Baza już jest. Na początku trzeba włożyć sporo energii, ale potem już się głównie czerpie.
"Lekcja:Enter" ma bardzo wysokie oceny zarówno wewnętrzne (prowadzone w projekcie) jak i zewnętrzne (KPRM). Czy się z nimi zgadzasz?
Tak, myślę, że tak. Na moim przykładzie mogę powiedzieć, że wykorzystuje poznane narzędzia na lekcji. I to samo tyczy się moich kolegów i koleżanek ze szkoły, w której pracuję. Też wykorzystują zdobytą wiedzę, być może nie na każdej lekcji, ale zdecydowanie korzystają. Wykorzystują Kahoota, Mentimeter, do robienia krótkich testów, korzystają z Genially.
Czy masz jakąś radę, coś wymaga usprawnienia, dopracowania?
Szkolenie jest dość czasochłonne, my mieliśmy 10 spotkań i ten czas, który trzeba poświęcić może być czynnikiem stopującym. Może warto nauczycielom mówić, że nie jest wymagana 100% obecność, w razie potrzeby można jakieś zajęcia opuścić ;)
Dla mnie super było to, że była mała grupa, nasz trener miał czas dla każdego, miałam poczucie takiego zindywidualizowanego podejścia. Bo jednak, nawet po przejściu testu, okazuje się, ze każdy z nas ma nieco inny poziom, coś innego umie, coś innego jest dla nas łatwe, ciekawe, a co innego trudne i nudne. Mieścimy się  we wspólnych widełkach. Jednak myślę, że każdy z tego szkolenia wyniesie coś wartościowego dla siebie. Nasz trener dał nam do siebie kontakt, mogliśmy się kontaktować w przypadku trudności, na przykład przy tworzeniu scenariuszy. Wiec myślę, że wszyscy czuliśmy się zaopiekowani.
&nbsp;
Dziękuję.
&nbsp;

Widzę zmianę

Autor: dr Tomasz Łukawski, Instytut Spraw Publicznych
&nbsp;
<h4>Wizyty studyjne organizowane w ramach projektu Lekcja:Enter służą bezpośredniemu poznaniu modelowych, inspirujących rozwiązań stosowanych w wybranych szkołach oraz instytucjach, gdzie wprowadzono i wdrożono TIK w obszarach zarządzania placówką oraz stosuje się na lekcjach rozwiązania metodyczne, które wspiera technologia.</h4>
Tym razem producent drukarek 3D oraz środowiska wsparcia dla szkół, zaprosił nas w dniach 15 i 28 listopada 2022 na warsztaty, które prowadziła trenerka Angelika Ochendowska i trener Paweł Wysocki. Zapoznaliśmy się z innowacyjnym ekosystemem edukacyjnym pozwalającym na realizację zajęć z różnych przedmiotów dla wszystkich grup wiekowych. Ekosystem ten jest kompleksowym rozwiązaniem dla szkół chcących wdrożyć edukację w duchu STEAM, która wykorzystuje nowoczesne technologie i narzędzia do nauczania poprzez doświadczanie i rozwiązywanie praktycznych problemów - łączy druk 3D, robotykę, projektowanie oraz bazę materiałów dla nauczycieli, tak aby mogli oni prowadzić lekcje w ciekawy i jednocześnie wygodny dla siebie sposób.
Podczas wizyty studyjnej odbył się również warsztat, którego celem było pokazanie modelowych, inspirujących rozwiązań technologicznych i metodycznych w szkołach ze szczególnym uwzględnieniem projektowania i druku 3D. Tematyką wiodącą było wdrażanie nowych narzędzi TIK w szkole oraz wypracowanie strategii pomocnej wdrożeniu druku 3D na zajęcia z uczniami. Uczestnicy pracując podzieleni na grupy opracowywali wnioski i rekomendacje na co należy zwrócić uwagę wprowadzając nowe technologie w tym drukarki 3D oraz pomoce dydaktyczne i aplikacje do projektowania. Łącząc doświadczenia uczestników oraz prowadzących rozłożono proces wdrażania wspomnianych narzędzi do szkół na obszary i etapy, na które należy zwracać uwagę. Dyskutowano również o problemach i barierach, które mogą pojawić się na każdym z poziomów. Finalnie uczestnicy stworzyli strategię - zespołowy "Przepis na wdrożenie”, który już bezpośrednio odnosił się do placówki, w której pracują poszczególni uczestnicy. Na zakończenie podsumowano pracę gości wizyty studyjnej oraz jej wartość dla transformacji cyfrowej w szkole i organizacji pracy w placówce z zastosowaniem TIK jako dźwigni wspierającej proces nauczania-uczenia się.
&nbsp;

Drukarki 3D na lekcjach. Wizyty studyjne 15 i 28 listopada 2022

AUTOR: Krzysztof Ciurej
&nbsp;
<div class="scen_description">
Zarówno nauczyciele, jak i uczniowie (wszyscy!) stają przed dylematem: jakie zastosować sposoby nauczania, aby proces uczenia się u uczniów zaistniał!
</div>
<div class="scen_description">
Jaką mieliśmy pogodę 12 marca ubiegłego roku? Padał deszcz, czy raczej świeciło słońce? Każdy z nas kiedyś to po prostu wiedział, nie musieliśmy szperać ani w internecie, ani w pamięci, żeby od razu odpowiedzieć na to pytanie. Co robiłem/robiłam 15 marca tego roku? A moje urodziny w ubiegłym roku, co wtedy się działo? Dlaczego pewne rzeczy bardzo szybko odtwarzamy w pamięci a innych nie?
Psychologowie wciąż nie stwierdzili ostatecznie co, dlaczego i w jaki sposób zapamiętujemy a co zapominamy. Niemniej, panuje zgoda co do tego, że zapamiętywanie to proces, polegający na przekazywaniu informacji z pamięci krótkotrwałej do pamięci długotrwałej, zaś przypominanie polega na odszukiwaniu potrzebnej nam wiedzy właśnie w zbiorach pamięci długotrwałej.
Można śmiało postawić tezę, że zapominamy prawie wszystko, co kiedykolwiek dotarło do naszego mózgu a to, że jesteśmy w stanie funkcjonować na co dzień – to kwestia nawyków, z których nie zdajemy sobie sprawy. Za Marzeną Żylińską możemy powiedzieć, że uczenie się polega na zmianach struktury sieci neuronalnej i siły połączeń neurodydaktycznych (więcej na ten temat można przeczytać w książce „Neurodydaktyka – nauczanie i uczenie się przyjazne mózgowi”. Im częściej coś robimy, tym lepiej funkcjonują określone obwody neuronalne. C. Duhigg w książce Siła Nawyku, przytacza przykład osoby, która po operacji mózgu straciła pamięć, jednakże nie miało to wpływu na wykonywanie codziennych czynności, co udowadnia, że wykonujemy je dzięki nawykom – np. mężczyzna nie potrafił wskazać drogi do toalety we własnym domu, ale potrafił ją odtworzyć i samodzielnie do niej trafić. W tej sytuacji zasadne wydaje się pytanie, w jaki sposób zapamiętywać a szerzej – co oznacza uczenie się?
Każdemu i każdej z nas zdarzyło się, że musieliśmy przygotować się do testu, sprawdzianu, odczytu czy rozmowy, która wymagała posiadania konkretnej wiedzy. To przygotowanie się to właśnie proces zapamiętywania. Ponadto wszyscy nauczyciele, trenerzy, edukatorzy, a w szczególności uczniowie stają mniej lub bardziej świadomie przed dylematem: jakie zastosować metody, formy pracy i sposoby nauczania, aby nabywane informacje zostały przetworzone w wiedzę i konkretne umiejętności. Oczywiście, im wyższa świadomość i wiedza edukatorów, tym sprawniej są oni w stanie dobrać odpowiednie metody. Wydawałoby się, że zasadnym będzie stwierdzenie, że ilu ludzi, tyle sposobów uczenia, jednakże można te sposoby skategoryzować.
Podjęcie próby ustandaryzowania sposobów uczenia się wymaga w pierwszej kolejności odpowiedzi na pytanie, czym właściwe jest uczenie się? Myślę, że każdy z czytelników w swoim życiu doświadczał różnych sytuacji edukacyjnych w szkole, w domu, na uczelni, które może poddać ocenie pod kątem skuteczności w uczeniu. Ponadto, jeśli chodzi o edukatorów, studia pedagogiczne, różnorodne kursy poszerzają wiedzę teoretyczną i umiejętności stosowania takich metod czy form pracy, które podniosą skuteczność uczenia się uczniów. Aby jeszcze bardziej uwrażliwić na potrzebę dobierania odpowiednich metod i form pracy zestawmy ze sobą dwa podejścia do uczenia. Pierwsze, opisane w XVII wieku, oraz drugie sformułowane w wieku XX. Podejście XX-wieczne jest już oparte na dowodach naukowych, których źródłem są badania edukacyjne przeprowadzone przez naukowców na przestrzeni wielu lat.
Manfred Spitzer, niemiecki neurobiolog i psychiatra w książce Jak uczy się mózg w pierwszych rozważaniach o uczeniu się wskazuje przykład „lejka norymberskiego” opisanego w XVII wieku, który w uproszczeniu działałby w ten sposób, że po przyłożeniu go do głowy wiedza i informacje, tak jak płyn, byłyby wlewane do naszego mózgu. Niestety, taki lejek w rzeczywistości nie istnieje, chociaż doświadczenie życiowe wskazuje, że w pewnym zakresie każdy i każda z nas z takim „lejkiem” się spotkali. Gdy zakładamy, że uczenie się jest biernym procesem, a wiedza „jakoś” (sic!) trafia do głowy – uczenie sprowadza się do transferu treści z zewnątrz do wewnątrz. Przypomnijcie sobie samych siebie lub swoich uczniów, którzy zadawali sobie pytanie, jak mają to sobie wbić do głowy? Idąc dalej za Manfredem Spitzerem oraz biorąc pod uwagę współczesne odkrycia dotyczące uczenia wynikające m.in. z neurodydaktyki trzeba podkreślić, że uczenie jest aktywnym a nie biernym procesem, w trakcie którego dochodzi do zmian w mózgu u osoby uczącej się.
Zestawmy zatem koncepcję „lejka” z koncepcją Benjamina Blooma, twórcy taksonomii uczenia się, który wyodrębnił w procesie uczenia się repertuar zadań i umiejętności, które nazwał taksonomią. Stwierdza on, że proces uczenia jest zakończony wtedy, kiedy zdobędziemy wszystkie hierarchicznie ułożone umiejętności, począwszy od mało wymagających a skończywszy na trudniejszych, wzajemnie powiązanych poziomach takich jak: poziom wiedzy, rozumienia, zastosowania, analizy, syntezy i oceny. Zastosowanie tej taksonomii w nauczaniu stwarza warunki do głębokiego przetwarzania informacji, głębokiego uczenia się, co w efekcie podnosi skuteczność uczenia się. Reasumując można powiedzieć, że zastosowana taksonomia przyczynia się do tego, że uczenie się jest aktywnym procesem.
Przyglądając się różnym opracowaniom na temat uczenia się jako aktywnego procesu warto poddać analizie wyniki prac Petera Honeya oraz Alana Mannforda. Omówiłem go w materiale „<a href="https://lekcjaenter.pl/uploads/scenariusz%20szkolenia%204%20grup_aktualizacja_01.2022/materialy/1_5_projektowanie%20lekcji_cykl%20Kolba_materia%C5%82%20dla%20nauczycieli%204%20grup_01.22.pdf">Projektowanie lekcji opartej na doświadczeniu. Cykl Kolba w teorii i praktyce</a>" udostępnionym na platformie projektu „Lekcja:Enter”. Wskazany materiał opisuje cztery etapy cyklu uczenia się sformułowane przez Dawida Kolba nazwane „Cyklem Kolba” a także style uczenia się według Petera Honey’a oraz Alana Mannforda: aktywny, refleksyjny, teoretyczny i pragmatyczny.
Ułatwienie zrozumienia powyższych kategorii może zilustrować przykład wskazany w książce Geoffa Petty’ego "Nowoczesne nauczanie". Wyobraź sobie, że uczniowie muszą nauczyć się obsługi nowego programu komputerowego albo sposobu korzystania z dowolnej aplikacji.
<ul>
	<li>Teoretycy będą chcieli, żeby im wyjaśniono sposób działania programu lub też będą potrzebować czasu na samodzielne zapoznanie się z instrukcją obsługi.</li>
	<li>Uczniowie, których cechuje refleksyjność będą chcieli się zastanowić, dlaczego coś działa, a coś nie działa, konfrontując swoje wyobrażenia z rzeczywistością.</li>
	<li>Pragmatycy postarają się wykorzystać program do tego, co jest im potrzebne, niekoniecznie zawracając sobie głowę detalami działania programu, zaś</li>
	<li>aktywiści po prostu zaczną „klikać”, próbować, sprawdzać. </li>
</ul>
John Dewey oraz David Kolb, chcąc zapewnić optymalną jakość uczenia się każdej z grup opracowali cykl uczenia zwany Cyklem Kolba, wyróżniający cztery etapy uczenia się:
<ol>
	<li>Etap doświadczenia (dla aktywnych),</li>
	<li>Etap refleksji (dla refleksyjnych),</li>
	<li>Etap teorii (dla teoretyków),</li>
	<li>Etap zastosowania (dla pragmatycznych).</li>
</ol>
W wyżej cytowanym materiale scharakteryzowano szczegółowo etapy cyklu Kolba. Znalazły się tam także wskazówki jak zaplanować lekcję w cyklu Kolba i przykłady takich lekcji. Korzystając z cyklu Kolba w nauczaniu edukator/edukatorka ma pewność, że żaden z uczniów, niezależnie od tego, czy jest aktywistą, czy cechuje go refleksyjność, czy lubi teorie, czy też działania – nie zostanie pominięty. Ponadto wygrywa pogląd, który wskazuje na to, że aby zapewnić jak najwyższą skuteczność uczenia warto tak organizować lekcję czy szkolenia, aby pojawiły się wszystkie elementy powyższego cyklu.
Na koniec tych rozważań warto zadać pytanie – dlaczego należy stosować Cykl Kolba w szkole? Aby pokusić się o odpowiedź warto ustalić kryterium, według którego ocenimy lekcję; czyli kiedy uznamy, że spełnia ona swoje zadanie. Za taką uznajemy lekcję, która jest skuteczna w uczeniu się uczniów. Cykl Kolba umożliwia organizację takiej lekcji, podczas której uczniowie i ich aktywność są w centrum procesu dydaktycznego. Zgodnie z poglądami konstruktywistycznymi J. Piageta, L. Wygotskiego i J. Brunera taka lekcja ułatwia indywidualne konstruowanie schematów poznawczych przez uczniów lub sprzyja ich przebudowywaniu. Dzieje się to dlatego, iż w istniejące struktury poznawcze włącza się nową wiedzę, umiejętności, następuje naturalny proces uczenia się. W cyklu Kolba nowa wiedza tworzy się na podstawie przekształcenia przeżytego doświadczenia, na etapie refleksji, teorii i zastosowania. Mówiąc najprościej, na takiej lekcji uczeń/uczennica ma szansę dużo się nauczyć, a przecież o to nam chodzi!
&nbsp;
O procesie uczenia się i stylach uczenia się możesz dowiedzieć się więcej:
<ul>
	<li>Manfred Spitzer, Jak uczy się mózg, Wydawnictwo Naukowe PWN 2012</li>
	<li>Gordon Dryden, Jeannette Vos, Rewolucja w uczeniu, Wydawnictwo ZYSK i SKA 2003</li>
	<li>Geoff Petty, Nowoczesne nauczanie, Sopot 2013</li>
	<li>Marzena Żylińska, Neurodydaktyka, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2013</li>
	<li>Recenzja książki „Jak uczy się mózg” M. Spitzera 
<a href="https://universe.earlystage.pl/universe/recenzja-jak-uczy-sie-mozg-m-spitzera">https://universe.earlystage.pl/universe/recenzja-jak-uczy-sie-mozg-m-spitzera </a></li>
	<li>Recenzja książki: „Uczyć (się) głębiej. Jak to zrobić na lekcji?”  
<a href="https://osswiata.ceo.org.pl/2021/11/26/recenzja-ksiazki-uczyc-sie-glebiej-jak-to-zrobic-na-lekcji/">https://osswiata.ceo.org.pl/2021/11/26/recenzja-ksiazki-uczyc-sie-glebiej-jak-to-zrobic-na-lekcji/ </a></li>
	<li>Neurodydaktyka – wybrane aspekty praktyczne. Wykład 
<a href="https://www.youtube.com/watch?v=yGLnXh_5VZg&amp;t=19s&amp;ab_channel=O%C5%9BrodekRozwojuEdukacji">https://www.youtube.com/watch?v=yGLnXh_5VZg&amp;t=19s&amp;ab_channel=O%C5%9BrodekRozwojuEdukacji </a></li>
	<li>Style uczenia się wg Honeya i Mumforda 
<a href="http://www.comapp-online.de/materials/pl/Handout_14_LearningStyles_PL.pdf">http://www.comapp-online.de/materials/pl/Handout_14_LearningStyles_PL.pdf </a></li>
	<li>Małgorzata Taraszkiewicz, 1) O potrzebie kompetencji, str. 4 oraz 2) Twój styl uczenia się, str. 7; w: TRENDY. Uczenie się w XXI wieku, Internetowy; magazyn CODN, nr 4/18/2007 <a href="http://www.bc.ore.edu.pl/Content/50/2007_04_trendy.pdf">http://www.bc.ore.edu.pl/Content/50/2007_04_trendy.pdf</a></li>
</ul>
</div>

Co ma wpływ na uczenie się, czyli jak działać by dać uczniom szansę efektywnie się uczyć?

AUTOR: Tomasz Tokarz
&nbsp;
<div class="scen_description">
Krytyczne myślenie to ważna kompetencja, dzięki której świadomie funkcjonujemy w dorosłym życiu. To myślenie racjonalne. Jak sobie radzić z informacyjnym szumem?
</div>
<div class="scen_description">
Niezwykle ważną kompetencją, umożliwiającą świadome funkcjonowanie w dorosłym życiu, jest krytyczne myślenie. Jego wyróżnikiem jest nastawienie badawcze. Podporządkowane jest dążeniu do odkrycia prawdy (adekwatnego opisu świata), co odróżnia je chociażby od myślenia magicznego, ideologicznego (uzależnionego od jednej idei) czy perswazyjnego (nastawionego na przekonanie kogoś do przyjęcia naszego punktu widzenia lub skłonienia go do działania zgodnego z naszym interesem). 
Myślenie krytyczne to myślenie racjonalne, analityczne, ceniące logiczne wnioskowanie, szukające rzeczywistych (a nie wyimaginowanych) reguł i powiązań, próbujące odtworzyć fakty a następnie, na ich podstawie, budować interpretacje i teorie, z zachowaniem twardych reguł badawczych (sformułowanie problemu, postawienie hipotezy, opracowanie procedury weryfikacyjnej, testowanie, wyciągnięcie wniosków, potwierdzenie lub odrzucenie hipotezy itd.). To umiejętność wprowadzania związków między faktami, interpretowania ich i budowania z nich większych całości. 
Konieczność uczenia krytycznego myślenia jest konsekwencją ekspansji fałszywych czy uproszczonych interpretacji świata. Jesteśmy dziś bombardowani doniesieniami, zasypywani tekstami, zalewani interpretacjami. W ich gąszczu nietrudno o zagubienie. Żyjemy w czasach informacyjnego chaosu. Dziewiętnastowieczna szkoła zmagała się z niedostatkiem danych, szkoła XXI wieku staje się bezradna wobec ich nadmiaru. 
Dlatego tak potrzebna jest umiejętność radzenia sobie z informacyjnym szumem: podważania, weryfikowania i falsyfikowania zewnętrznych przekazów. 
Ponieważ największym wyzwaniem jest dzisiaj radzenie sobie z ogromną ilością treści w Internecie uczniowie winni ćwiczyć kompetencje krytycznego myślenia właśnie opierając się na zasobach internetowych.
Aby rozwijać umiejętność krytycznego myślenia warto stawiać przed uczniami zadania, które będą wymagały wielu umiejętności:
<ul>
	<li>współpracy w grupie (umiejętność rozdzielenia zadań, oszacowania zasobów członków zespołu i ich wykorzystania), - sprawnego komunikowania się,</li>
	<li>planowania i zarządzania czasem,</li>
	<li>kreatywności (twórczego i praktycznego działania),</li>
	<li>korzystania ze źródeł internetowych (umiejętność eksploracji świata danych, znajomość portali, zasad funkcjonowania sieci, jej zasobów),</li>
	<li>krytycznej analizy informacji,</li>
	<li>stosowania procedur badawczych (budowania hipotez i ich sprawdzania),</li>
	<li>jasnego i komunikatywnego przedstawienia efektów badań,</li>
	<li>obsługi narzędzi cyfrowych (wykorzystania aplikacji i programów).</li>
</ul>
W jaki sposób możemy wspierać uczniów w krytycznej analizie treści dostępnych w internecie? 
Warto przede wszystkim z nimi rozmawiać, dyskutować. Warto wskazywać im kluczowe zasady, którymi warto kierować się przy analizie przekazów medialnych.
<img class="" src="https://lekcjaenter.pl/uploads/krytyczne_my%C5%9Blenie_7rad.png" alt="" width="478" height="350" />
Aby doskonalić umiejętności analizy informacji można wykorzystać któreś z poniższych ćwiczeń:
1. Przejrzyjcie serwis <a href="https://demagog.org.pl/jak-sprawdzamy-fake-newsy/">https://demagog.org.pl</a>. Zrekonstruujcie, w jaki sposób sprawdzane są tam informacje. Jak wygląda notka na tej stronie - jakie zawiera elementy? Następnie wybierzcie jakąś informację, jaka jest popularna w mediach społecznościowych i dokonajcie jej krytycznej analizy - w podobny sposób jak w serwisie Demagog. 
Uwagi: 
Serwis Demagog to jedna ze stron, która zajmuje się odsiewaniem informacji wiarygodnych od niewiarygodnych. Autorzy naświetlają informację pod różnych kątem, ale przede wszystkim porównują ją z dostępnymi danymi. Warto uczulić uczniów na konieczność takich działań. Warto także przeanalizować inne podobne strony, dostępne w różnych językach. Oto kilka najbardziej popularnych: 
<a href="https://www.snopes.com/">https://www.snopes.com/</a> 
https://www.politifact.com/ 
<a href="https://www.channel4.com/news/factcheck">https://www.channel4.com/news/factcheck</a> 
<a href="https://crosscheck.firstdraftnews.org/france-fr/">https://crosscheck.firstdraftnews.org</a> 
<a href="https://hoaxmap.org/">https://hoaxmap.org/</a> 
<a href="https://swrfakefinder.de/">https://swrfakefinder.de/</a> 
<a href="https://firstdraftnews.org/">https://firstdraftnews.org/</a> 
<a href="https://fakenews.pl/">https://fakenews.pl/</a>
2. Dokonajcie analizy krytycznej wybranego filmu na YouTube. Zastanówcie się nad językiem, jaki w nim jest używany, nad argumentami, oparciem w źródłach itd. Oceńcie, na ile ten film jest wiarygodny. Wypełnijcie kartę pracy, dostępną pod linkiem - <a href="https://tiny.pl/rk8tc">Karta analizy filmu</a> 
Uwagi 
Podczas analizy filmu można wykorzystać dodatkowe narzędzia służące weryfikacji nagrań wideo. 
<a href="https://citizenevidence.amnestyusa.org">YouTube Data Viewer</a> - strona, która dostarcza różnych dodatkowych informacji o filmie, który chcemy poddać analizie, 
<a href="https://www.invid-project.eu/tools-and-services/invid-verification-plugin">INVID</a> - wtyczka dostarczająca licznych informacji na temat filmów dostępnych w sieci
3. Stwórzcie zdjęcie w dowolnej aplikacji - wytnijcie postać, doklejcie inne postaci. Zadaniem innej grupy będzie odgadnięcie, co zostało zmienione. 
Uwagi 
Do tworzenia przerobionych zdjęć można wykorzystać chociażby aplikacje do obróbki zdjęć dostępne na smartfona (np. REMOVE UNWANTED OBJECT, PHOTO EDITOR). 
Do rozpoznawania prawdziwości zdjęć można wykorzystać specjalistyczne strony, które pozwalają zidentyfikować przeróbki. Jedną z najbardziej zaawasowanych jest FOTOFERENSICS (<a href="https://fotoforensics.com/">https://fotoforensics.com/</a>). 
Inne podobne strony: 
<a href="https://tineye.com/">https://tineye.com/</a> 
<a href="http://exif.regex.info/exif.cgi">http://exif.regex.info/exif.cgi</a> 
<a href="https://yandex.ru/">https://yandex.ru/</a>
4. Sprawdźcie, które z memów, które otrzymaliście do analizy rzeczywiście opisują dane wydarzenie? 
Uwagi 
Nauczyciel/nauczycielka przekazuje uczniom obrazki z komentarzem. Można wykorzystać dostępne memy albo stworzyć własne. Wymaga to uprzedniej pracy nauczyciela/nauczycielki, którzy za pomocą dowolnej aplikacji (np. FREE MEME GENERATOR) tworzy mema. Na następnym etapie to uczniowie w grupach mogą tworzyć takie obrazy. Można skorzystać z jakiegoś popularnego zdjęcia i dodać do niego tekst. 
Uczniowie mogą weryfikować prawdziwość zdjęcia i opisu na różne sposoby. Warto zwrócić uwagę, że twórcy fake newsów często korzystają ze zdjęć znalezionych w internecie i dlatego należy poszukać oryginałów zdjęć: 
Mogą skorzystać chociażby z wyszukiwarki obrazów Google <a href="http://images.google.pl">http://images.google.pl</a> albo z wybranych aplikacji do analizy rewersji dostępnych na smartfona. 
Przykładowo: 
<a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=com.thinkfree.searchbyimage&amp;hl=en">Photo Sherlock 
Reverse image search</a>
5. Znajdźcie 5 najbardziej ciekawych informacji na temat wybranych postaci, celebrytów, polityków, gwiazd muzyki czy sportu - osób obecnych w mediach. 
Uwagi 
To ćwiczenie służy zwróceniu uwagi uczniów na sposób prezentacji informacji w mediach.
<ul>
	<li>Nauczyciel/nauczycielka zadaje uczniom pytanie: “W jaki sposób znaleźliście te informacje?” 
Prawdopodobnie uczniowie odpowiedzą, że wpisywali do wyszukiwarki odpowiednie frazy z imieniem i nazwiskiem – nauczyciel/nauczycielka dopytuje: “na jakie strony wchodziliście? Jakiego rodzaju są to strony? Co możecie o nich powiedzieć?”</li>
	<li>Uczniowie w grupach mają za zadanie przypomnieć sobie z jakich źródeł korzystali (być może nawet nie pamiętają z jakich). Warto ich dopytać dlaczego wybrali te strony a nie inne.</li>
	<li>W kolejnych pytaniach nauczyciel/nauczycielka stara się rozbudzić refleksyjność uczniów. Zwraca uwagę (o ile uczniowie sami do tego nie dojdą), że charakter zadania (ograniczony czas oraz sensacyjna tematyka) wpływała na sposób i efekty poszukiwań informacji. W konsekwencji otrzymujemy dane powierzchowne i jednostronne. Niestety tak często wygląda proces korzystania z sieci.</li>
	<li>Nauczyciel/nauczycielka inicjuje krótką dyskusję na temat tego, co można znaleźć w internecie. 
“Skąd wiecie, że te informacje są prawdziwe?”, “Skąd wiecie, że ktoś Was nie oszukuje podając fałszywe informację?</li>
	<li>Nauczyciel/nauczycielka przeprowadza z uczniami burzę mózgów na temat możliwości weryfikowania znajdowanych informacji “W jaki sposób można sprawdzić ich wiarygodność?” - zapisuje na tablicy odpowiedzi, jakie się pojawiają.</li>
</ul>
6. Stwórzcie kampanię reklamową na Instagrama na wybrany temat. Pamiętajcie, że macie włożyć maksymalnie wiele wysiłku w to, by przyciągnąć uwagę innych uczniów. Zastanówcie się, jak zrobić naprawdę wciągającego newsa. 
Uwagi: 
Uczniowie mogą także zrobić film reklamowy - jeśli jest na to czas. Kluczowym elementem tego ćwiczenia jest dyskusja wg pytań: co zrobiliście, aby zwrócić naszą uwagę? Jakich środków użyliście? Jak prezentowaliście informacje? Chodzi o to, by uczniowie sami zrekonstruowali narzędzia perswazji, jakie są stosowane przez media. I wyciągnęli z tego wnioski. Można na podstawie tego ćwiczenia opracować katalog technik perswazyjnych.
7. Stwórzcie krótkie notki na temat jakichś fikcyjnych zjawisk (typu: wzrost liczby uczniów, którzy używają czipów na pamięć), odkryć (typu: rewelacyjny lek zwiększający zdolność koncentracji), fikcyjnych postaci (typu: genialny gracz, który gra bez patrzenia na ekran). Następnie umieśćcie je w internecie (na Facebooku, Instagramie, YouTube). Obserwujcie, jakie są relacje. Uwaga! Nie twórzcie notek o konkretnych, żyjących osobach. 
Uwagi: 
Notki powinny być tak skonstruowane, by budziły zaufanie odbiorców (mogą zawierać zdjęcia, być wspierane odnośnikami do rzekomych źródeł itd.). Dla przeciwwagi można też stworzyć notki, które nie zawierają takich elementów, lecz bazują tylko na sensacji i klikbajtach. Notka ma potem trafić do internetu (np. na FB, do Wikipedii, na fora dyskusyjne). Notka powinna być na tyle ciekawa, by wzbudzić zainteresowanie odbiorców. Adresatami mają być rówieśnicy uczniów. 
W dalszej kolejności zadaniem uczniów jest sprawdzanie odbioru, jaki wywołały ich teksty. Mają przygotować raport dotyczący konsekwencji podjętych działań (komentarze, udostępnienia, przejawy ewentualnej demaskacji). Jeśli uczniowie umieszczą notkę na Wikipedii (np. dołączając ją do gotowe tekstu), powinni sprawdzić, jak długo tam funkcjonowała.
8. Przed rozpoczęciem lekcji nauczyciel/nauczycielka przygotowuje w aplikacji FAKEBOOK (<a href="https://www.classtools.net/FB/home-page">https://www.classtools.net/FB/home-page</a>) krótki, fikcyjny tekst, na temat swojej klasy i dołącza do niego jakieś zdjęcie. Tekstu tego nauczyciel/nauczycielka nie udostępnia publicznie, posłuży on jedynie do zademonstrowaniu uczniom tego, że w Internecie każdy może napisać wszystko. 
Nauczyciel/nauczycielka inicjuje krótką dyskusję na temat tego, co można znaleźć w Internecie. Warto tutaj zapytać uczniów, czy zdarzyło im się zetknąć w sieci z nieprawdziwymi informacjami i poprosić o podzielenie się takimi historiami. Następnie uczniowie pracują w grupach używając serwisu FAKEBOOK do stworzenia fikcyjnych informacji. 
Uwagi: 
Warto z uczniami porozmawiać o etyczności takich działań. Pokazać, że ćwiczenie służy przede wszystkim zrozumieniu jak działają mechanizmy perswazji i media brukowe. Zwrócić ich uwagę, jakich technik i narzędzi używają twórcy fake newsów. 
Do ćwiczeń można wykorzystać również następujące strony internetowe: 
<a href="http://dziennikbulwarowy.pl/">http://dziennikbulwarowy.pl/</a> - generator fake newsów 
<a href="https://pasek-tvpis.pl/">https://pasek-tvpis.pl/</a> - generator pasków TVP 
<a href="http://wp-info.prv.pl/">http://wp-info.prv.pl/</a> - generator nieprawdziwych informacji
9. Sprawdźcie, czy dane wydarzenie mogło mieć miejsce w danej lokalizacji. 
Uwagi 
Nauczyciel/ nauczycielka przygotowuje informację o jakimś wydarzeniu. Może też skorzystać z jakiejś notki dostępnej w mediach – ze zdjęciem. Zadaniem uczniów jest sprawdzenie, czy lokalizacja miejsca pokrywa się z informacją prasową. 
Uczniowie w celu weryfikacji mogą wykorzystać Google Maps - <a href="https://www.google.com/maps">https://www.google.com/maps</a> czy Google Streetview <a href="https://satellite-map.gosur.com/">https://satellite-map.gosur.com/</a> (strony te pozwalają na sprawdzenie, jak rzeczywiście wygląda dana lokalizacja, a także, jak wyglądała wcześniej np. w 2011 roku)
&nbsp;
Dodatek 
Inne ciekawe strony - przydatne do analiz treści internetowych: 
<a href="https://web.archive.org/">https://web.archive.org</a> - archiwum internetowe, strona pozwala na dotarcie do wcześniejszych wersji witryn czy tekstów. 
<a href="http://trends.google.pl">http://trends.google.pl</a> - strona wskazująca, jak wygląda historyczny rozwój popularności danych słów czy wyrażeń, pozwala to na analizę trendów w sieci. 
<a href="https://hoaxy.osome.iu.edu/">https://hoaxy.osome.iu.edu</a> - wyszukiwarka fake newsów 
<a href="http://www.fakenewsai.com/">http://www.fakenewsai.com/</a> - wyszukiwarka fake newsów 
<a href="http://zrozum.org/">http://zrozum.org/</a>  – strona projektu Kliknij, sprawdź, zrozum Fundacji Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego - pakiet narzędzi do samodzielnej oceny wiarygodności informacji, a także materiały edukacyjne, za pomocą których można pomagać innym rozwijać umiejętność krytycznego myślenia.
Broszury zawierające wskazówki radzenia sobie w fake newsami w sieci: 
Dorota Głowacka, Anna Obem, Małgorzata Szumańska, <a href="https://panoptykon.org/stop-dezinformacji-przewodnik">Stop dezinformacji. Przewodnik dla dziennikarzy i redakcji</a>, Fundacja Panoptykon, Warszawa, sierpień 2019. 
Agata Łuczyńska, <a href="https://drive.google.com/file/d/1pwzKkh0usvgbx7xhNGtkqAoYWdud5ywQ/view?usp=sharing">Jak radzić sobie z fake newsami</a>, materiał Szkoły z klasą, 
Stefanie Rack, Deborah Woldemichael, Birgit Kimmel, <a href="https://drive.google.com/file/d/1RM_zzCb4EuD4ve4Nk3ZTg6mmbOliAP55/view?usp=sharing">Fakt czy fake? Jak można demaskować fałszywe doniesienia pojawiające się w internecie?</a>, <a href="http://www.klicksafe.de">www.klicksafe.de</a>
</div>

Jak wspierać uczniów w krytycznej analizie materiałów w Internecie?

AUTORKA: Dorota Pintal
&nbsp;
<div class="scen_description">
Myślenie krytyczne to racjonalny sposób podejścia do rzeczywistości. Pomaga opanować nadmiar informacji. Tego można się nauczyć. Zobacz, jak wzbogacać ten proces narzędziami TIK.
</div>
<div class="scen_description">
Myślenie krytyczne [1] to postawa wyrażająca się w gotowości do rozpatrywania w przemyślany sposób problemów i przedmiotów, które wchodzą w zakres doświadczenia, znajomość logicznych metod rozumowania i dociekania, pewna wprawa w stosowaniu tych metod. Postawa krytycznego myślenia wymaga nieustającego wysiłku rewidowania każdego przekonania czy innej przypuszczalnej formy wiedzy w świetle dowodów ją wspierających i dalszych konkluzji, do których ona prowadzi. (Edward Glaser). To tylko jedna z wielu definicji myślenia krytycznego.
Jeśli myślisz krytycznie, to:
<ul>
	<li>sprawdzasz fakty,</li>
	<li>analizujesz, tworzysz hipotezy, oceniasz,</li>
	<li>tworzysz logiczne powiązania,</li>
	<li>odróżniasz fakty od opinii,</li>
	<li>rozwiązujesz problemy,</li>
	<li>rozpoznajesz swoje emocje, a także emocje innych osób,</li>
	<li>myślisz o myśleniu,</li>
	<li>myślisz o konsekwencjach,</li>
	<li>kwestionujesz oczywistości, własne założenia,</li>
	<li>przetwarzasz informacje.</li>
</ul>
Myślenie krytyczne jest jedną z kompetencji XXI wieku.  
Myślimy krytycznie po to, żeby wyciągać wnioski, które pozwolą nam na podjęcie jedynej możliwej w danej sytuacji decyzji, będąc jednocześnie świadomi możliwych konsekwencji.  
Pomocą w ukierunkowaniu uczenia się i myślenia są rutyny. To pewien ustalony kodeks postępowania i radzenia sobie z konkretnymi problemami. 
W grupie szkolnej rutyny odgrywają istotną rolę. Pomagają zmniejszyć zamieszanie i niepewność, kierują aktywność uczniów na znane ścieżki działania. Dzięki rutynom uczniowie inicjują działania, badają problemy, dyskutują, dokumentują i zarządzają swoim myśleniem. Z czasem rutyny stają się wzorcem postępowania dla poszczególnych uczniów a także dla całego zespołu klasowego. W myśleniu krytycznym opisano ponad 50 rutyn.
Poniżej krótka charakterystyka kilku wybranych rutyn [2] wraz ze wskazaniem narzędzi TIK wspierających ich wdrożenie, również w pracy zdalnej.
<ul>
	<li>Pomyśl – przedyskutuj – podziel się – uczniowie samodzielnie analizują problem, dyskutują w dwójkach, a następnie dyskutują na forum klasy.  
Technologie wspierające stosowanie rutyny: pliki współdzielone w chmurze, Padlet, Notes zajęć w MS Teams, funkcja pokoi na platformach zdalnego nauczania.</li>
	<li>Pomyśl – ułóż – zbadaj – pomaga wprowadzić nowe treści, pytania pomocne Co wiesz na ten temat? Co Cię zastanawia? Co chciałbyś/chciałabyś poznać lepiej? 
Technologie wspierające stosowanie rutyny: pliki współdzielone w chmurze, Padlet, Mentimeter, Answergarden, Notes zajęć w MS Teams.</li>
	<li>3-2-1 most – rutyna stosowana na początku lekcji. Uczniowie zapisują 3 skojarzenia z danym słowem, tworzą 2 pytania w kontekście tego, co ich nurtuje i czego jeszcze chcieliby się dowiedzieć, formułują 1 metaforę w celu wyjaśnienia, czym jest analizowane słowo, np. fotosynteza jest jak… Po zakończeniu pracy nad zadaniem uczniowie ponownie przechodzą kroki tej rutyny i dostrzegają, ile się nauczycieli. 
Technologie wspierające stosowanie rutyny: Padlet, pliki współdzielone w chmurze, Notes zajęć w MS Teams.</li>
	<li>Kolor – symbol – obraz – uczniowie wybierają kolor, który reprezentuje dane zagadnienie, tworzą symbol, który je reprezentuje oraz tworzą obrazek, który reprezentuje daną treść. Na zakończenie prezentują pozostałym efekty swojej pracy. 
Technologie wspierające stosowanie rutyny: zdjęcia ze strony pixabay.com, Canva, Whiteboard, Jamboard, Paint.</li>
	<li>Widzę, myślę, zastanawiam się – uczniowie dokończają stwierdzenia Widzę… Myślę…, Zastanawiam się… Widzę – dotyczy zaobserwowanych faktów. Myślę – oddaje to, co myślę odnośnie zaobserwowanych faktów. Zastanawiam się – to stawianie pytań dotyczących zaobserwowanych faktów. 
Technologie wspierające stosowanie rutyny: Padlet, pliki współdzielone w chmurze, Notes zajęć w MS Teams.</li>
	<li>Połączenie, rozszerzenie, wyzwanie – to odpowiadanie na pytania: W jaki sposób informacje są powiązane z tym, co już wiem? Na jakie nowe pomysły wpadłam/wpadłem, które rozszerzyły moje myślenie? Jakie wyzwania pojawiają się dla mnie w związku z tym? 
Technologie wspierające stosowanie rutyny: Padlet, pliki współdzielone w chmurze, Notes zajęć w MS Teams.</li>
	<li>Kiedyś myślałem/myślałam – teraz myślę – to rutyna pozwalająca zastanowić się nad znanym już problemem i zbadać co i jak się zmieniło. 
Technologie wspierające stosowanie rutyny: Padlet, pliki współdzielone w chmurze, Notes zajęć w MS Teams.</li>
	<li>Punkty kompasu – EWNS – E – ekscytacja, co Cię ekscytuje w tym pomyśle?, W – wątpliwości, jakie są twoje wątpliwości?, N – nauka, czego trzeba dowiedzieć się o tym pomyśle? S – sugestia, jak mogę iść naprzód w ocenie tego pomysłu? 
Technologie wspierające stosowanie rutyny: Padlet, pliki współdzielone w chmurze, Notes zajęć w MS Teams.</li>
	<li>Gałąź logiczna – kolejne wynika z poprzedniego. jeśli A to B, jeśli B to C itd.  
Technologie wspierające stosowanie rutyny: Padlet, pliki współdzielone w chmurze, Notes zajęć w MS Teams, MindMap. 
Kreatywne pytania na start – pytania, które prowokują do dociekania. Tworzymy pytania np. Co jeśli…? Jaki jest cel …? Jak byłoby inaczej, gdyby…? A co, gdybyśmy wiedzieli …? Co by się zmieniło, gdyby…? Spośród pytań wybieramy najciekawsze i je omawiamy. 
Technologie wspierające stosowanie rutyny: Mentimeter, Answergarden, Padlet.</li>
	<li>Tygodniowy spacer – to szukanie powiązań, które istnieją w codziennym życiu z tematami, o których uczymy w szkole. W ciągu tygodnia uczniowie rejestrują kilka przypadków związanych z tematem, którego uczyli się w szkole. Po tygodniu dzielą się tym z innymi uczniami. 
Technologie wspierające stosowanie rutyny: Canva, Prezi, Padlet, pliki współdzielone w chmurze, Notes zajęć w MS Teams, MS Sway, MS Stream, smartfony do rejestracji obrazu i dźwięku.</li>
	<li>Widzę, zastanawiam się, łączę 2 razy – uważnie przyglądam się sytuacji, formułuję pytania, to, co widzę łączę z tym, czego się w szkole uczę, to, co widzę łączę z moimi osobistymi zainteresowaniami. 
Technologie wspierające stosowanie rutyny: Padlet, Wakelet, pliki współdzielone w chmurze.</li>
	<li>Gra w wyjaśnienia – najpierw zauważamy problem, następnie go obserwujemy i odpowiadamy na pytanie: Dlaczego tak się stało? 
Technologie wspierające stosowanie rutyny: Padlet, pliki współdzielone w chmurze, Notes zajęć w MS Teams.</li>
	<li>Drabina metapoznania – włączanie myślenia o własnym myśleniu, służy automonitorowaniu i planowaniu kolejnych kroków. Składa się z 4 szczebli, pnąc się „w górę” są to: 
1.    Czego się nauczyłem/nauczyłam? 
2.    Jak się tego nauczyłem/nauczyłam? 
3.    Dlaczego to jest ważne? 
4.    Gdzie to mogę wykorzystać? 
Technologie wspierające stosowanie rutyny: Notes zajęć, pliki współdzielone w chmurze, Padlet.</li>
</ul>
Przykłady zastosowania rutyn na lekcjach.
<ol>
	<li>Zastosowanie rutyny Tygodniowy spacer – na lekcji chemii. 
1)    Na lekcji uczniowie poznawali mieszaniny i metody ich rozdziału. 
2)    Przez tydzień, do następnej lekcji codziennie obserwowali najbliższe środowisko poszukując przykładów rozdzielania składników różnych mieszanin. 
3)    Swoje codzienne spostrzeżenia zapisywali w Notesie zajęć w Teams. Wypełniali tabelkę: zaobserwowany przykład, nazwa sposobu rozdziału składników mieszaniny, cecha składników pozwalająca na rozdzielenie. 
4)    Zaobserwowane przykłady fotografowali lub filmowali. 
5)    Podczas dzielenia się swoimi przykładami w klasie wyświetlali krótkie filmy, prezentowali zdjęcia. Do przygotowania pokazu zdjęć i filmu używali dowolnych narzędzi, np. Canva, Prezi, InShot.</li>
	<li>Zastosowanie rutyny 3-2-1 most – na lekcji geografii. 
1)    Na lekcji wprowadzane było pojęcie „Małej ojczyzny”. 
2)    Na początek każdy uczeń/uczennica zapisuje w Mentimeterze 3 skojarzenia z tym pojęciem. Nauczyciel/nauczycielka wyświetla te skojarzenia i je omawia. 
3)    Następnie uczniowie również w Mentimeterze zapisują po 2 pytania w kontekście tego, co ich nurtuje. Nauczyciel/nauczycielka wyświetla pytania i je czyta. 
4)    Każdy uczeń formułuje metaforę: Mała ojczyzna jest jak… Swoje przykłady zapisują w Mentimeterze. 
5)    Na koniec każdy uczeń/uczennica przechodzi rutynę raz jeszcze, a swoje przykłady zapisuje tym razem dla siebie w zeszycie lub Notesie zajęć.</li>
	<li>Zastosowanie rutyny Pomyśl – ułóż – zbadaj na lekcji biologii. 
1)    Lekcja na temat budowy ciał organizmów. Rutyna pomaga wprowadzić nowe treści. 
2)    Nauczyciel/nauczycielka przygotowuje Padlet z trzema pytaniami (jak poniżej). Uczniowie dostają do niego dostęp przez QR kody. Pracują na własnych smartfonach lub szkolnych tabletach/laptopach. 
3)    Na początku lekcji uczniowie odpowiadają na pytanie Co już wiem na ten temat? Swoje odpowiedzi zapisują w Padlecie. 
4)    W drugim kroku odpowiadają na pytanie Co jest dla mnie zagadką odnośnie do budowy ciał organizmów? Odpowiedzi zapisują w Paldecie. 
5)    W kroku kolejnym odpowiadają na pytanie Co chciałabym/chciałbym zbadać?</li>
	<li>Zastosowanie rutyny Kolor – symbol – obraz na lekcji fizyki. 
1)    Nauczyciel/nauczycielka wprowadza pojęcie energii.  
2)    Uczniowie pracują w aplikacji Jamboard lub Whiteboard. 
3)    Każdy uczeń/uczennica wybiera kolor reprezentujący pojęcie „energia”. 
4)    Każdy uczeń/uczennica tworzy symbol, który reprezentuje pojęcie „energia”. 
5)    Każdy uczeń/uczennica tworzy obraz, który reprezentuje pojęcie „energia” (tu może użyć też zdjęć). 
6)    Uczniowie w dwójkach prezentują sobie nawzajem pracę i krótko ją omawiają.</li>
	<li>Zastosowanie rutyny Pomyśl – przedyskutuj – podziel się na lekcji matematyki. 
1)    Nauczyciel/nauczycielka wprowadza pojęcie potęgi na przykładzie będącym zadaniem dla ucznia/uczennicy. 
2)    Zadanie udostępnione jest w obszarze współpracy w Notesie zajęć. 
3)    Uczniowie samodzielnie analizują zadanie i wyciągają wnioski. 
4)    W kolejnym kroku pracują w dwójkach i ponownie analizują zadanie. 
5)    Na koniec dyskutują na forum całej klasy. Nauczyciel/nauczycielka zadaje pytania.</li>
</ol>
Linki do wymienionych w tekście narzędzi TIK: 
www.padlet.com  
www.answergarden.ch  
www.google.pl   
www.office.com   
www.pixabay.com 
www.canva.com 
www.wakelet.com 
----- 
[1] Tekst inspiracji powstał na bazie zasobów dostępnych na stronie <a href="https://mysleniekrytyczne.edu.p">https://mysleniekrytyczne.edu.p</a> (dostęp: 15.07.2022) 
[2] Opracowanie na podstawie informacji ze strony <a href="http://www.pz.harvard.edu/thinking-routines">www.pz.harvard.edu/thinking-routines</a> (dostęp: 15.07.2022)
</div>