AUTOR: Tomasz Tokarz
&nbsp;
<div class="row">
<div class="col-md-12 col-sm-12 col-xs-12">
<div class="scen_description">
Wspólnie z kolegami jest łatwiej, bezpieczniej, przyjaźniej, czyli o tym, dlaczego warto uczyć się w gronie rówieśników.
</div>
<div class="scen_description">
 
Jedną z najbardziej skutecznych metod uczenia się jest tzw. peer learning (ang. peer – ‘rówieśnik’, learn – ‘uczyć się’), polegający na wspólnym uczeniu się w gronie rówieśników. 
 
Już Jean Piaget zwracał uwagę, że rozmowy i dyskusje między dziećmi, ich wspólne działania mogą mieć większą wartość niż interakcje zachodzące między dorosłym a dzieckiem. Relacja nauczyciele-uczniowie ma bowiem charakter asymetryczny. Dorosły postrzegany jest jako osoba, która ma władzę, do której należy decydujący głos. Tymczasem komunikacja między rówieśnikami cechuje się większą równowagą poznawczą. Dzieci są w niej bardziej naturalne i otwarte, bezpośrednie, częściej zabierają głos, a ich wypowiedzi są dłuższe i lepiej uargumentowane. Nie boją się mówić, nie kieruje nimi obawa przed byciem skarconym lub skorygowanym przez nauczyciela/nauczycielkę. Dzieci, komunikując się, używają podobnego języka – i to pomaga im się lepiej uczyć. 
 
Najprostszym sposobem wykorzystania metody peer learning jest praca w grupach. Uczniowie mają określone zadanie do wykonania. Na początku samodzielnie zbierają informacje (korzystając ze swojej wiedzy, komputerów, książek), a następnie dobierają się w grupy i wspólnie pracują nad zebranym materiałem, wymieniając się uzyskanymi informacjami, dyskutując na ich temat. Prowadzą burzę mózgów zmierzającą do ustalenia wspólnego stanowiska. 
 
Tego rodzaju aktywność poznawcza może być zorganizowana w ramach tzw. komórek nauczania. Uczniowie podzieleni są na zespoły, w obrębie których mają swoje role – dostają na kartkach niepowtarzalne zadanie do realizacji, wyznaczone tylko dla nich. Następnie opowiadają innym o zagadnieniach, na temat których zdobyli informacje. Rozproszone fragmenty narracji łączone są później przez nich w większą całość. 
 
Jakie narzędzia TIK można wykorzystać do wspierania pracy metodą peer learning?
<ul>
	<li>Najlepsze będą różnego rodzaju platformy chmurowe. Uczniowie mogą prowadzić wspólne notatki na dokumentach: WORD czy DOKUMENTY GOOGLE.</li>
	<li>Mogą także wykorzystać tablice JAMBOARD lub WHITEBOARD.</li>
	<li>Dobrze się sprawdzają w takiej sytuacji aplikacje do tworzenia map myśli, np. COOGLE, IMINDMAP, MINDOMO.</li>
	<li>W przypadku uczniów starszych klas bardzo duże możliwości niosą ze sobą aplikacje typu: MURAL czy MIRO. Pozwalają one na tworzenie różnego rodzaju ćwiczeń grupowych, na podstawie gotowych szablonów (np. do analizy SWOT, metaplanu, różnego rodzaju burz mózgów).</li>
	<li>Bardzo przydatna może okazać się tablica PADLET – uczniowie mogą na niej zamieszczać notatki pisemne, głosowe, rysunkowe, umieszczać zdjęcia i nagrania. Padlet jest fantastycznym narzędziem do komunikacji – uczniowie mogą zostawiać sobie komentarze i informacje zwrotne.</li>
	<li>Czasem używam też do tego celu FORMULARZY GOOGLE (zamiennie z FORMULARZAMI MICROSOFT). Pozwalają one na przesyłanie przez uczniów różnego rodzaju plików podczas wykonywania zadań.</li>
</ul>
Ciekawym rozwiązaniem jest połączenie peer learningu z dyskusją, np. zorganizowaną na wzór oksfordzki. Dwie grupy uczniów gromadzą informacje na tematy, które wywołują spory (np. ewolucji, fizyki kwantowej, Wielkiego Wybuchu, czarnych dziur, genetyki, religii). Przygotowują zasoby danych. Następnie grupy wyłaniają swoich przedstawicieli, którzy toczą dyskusję na forum klasy korzystając z efektów zbiorowej pracy. 
Przykładowo: uczniowie zakładają wątek w grupie dyskusyjnej czy dodają post na stronie z prośbą skierowaną do innych uczniów szkoły o dzielenie się informacjami na określony temat. Ci wklejają linki prezentujące różne punkty widzenia, fragmenty artykułów, publikują własne interpretacje. W ten sposób powstaje ogromna baza wiedzy, wykraczająca poza możliwości przekazu jednej osoby. 
 
Jakie narzędzia możemy wykorzystać przy pracy metodą peer learning połączonym z dyskusją?
<ul>
	<li>Ciekawym narzędziem do inicjowania i prowadzenia dyskusji jest KIALO – strona internetowa zaprojektowana do dyskutowania na różne tematy.</li>
	<li>Do takich celów można wykorzystać także dokumenty chmurowe, platformy (TEAMS, CZAT od Google) oraz grupy na popularnych serwisach społecznościowych.</li>
	<li>Do tworzenia wspólnej bazy wiedzy nadaje się wspominany już PADLET. Alternatywną dla niego może być WAKELET – strona umożliwiająca gromadzenie różnych materiałów lub FLIPPGRID (gdzie można tworzyć nagrania wideo).</li>
</ul>
Peer learning dobrze uzupełnia się także z metodą projektu. Grupy uczniów otrzymują zadania do realizacji – prace nad nimi mogą być rozłożone na kilka tygodni. Przygotowując się do nich, uczniowie mogą korzystać z dowolnych źródeł, zarówno udostępnionych przez nauczyciela/nauczycielkę (książki, linki do stron, filmy), jak i znalezionych samodzielnie. Prace nad projektem polegają na regularnych spotkaniach uczniów, podczas których dzielą się oni uzyskanymi informacjami, rozdzielają zadania oraz dyskutują nad formą prezentacji efektów. 
 
Jakie narzędzia TIK będą pomocne przy pracy metodą projektu?
<ul>
	<li>Do koordynowania pracy projektowej można wykorzystać wspominane wyżej platformy. Dobrze się sprawdza chociażby stworzenie osobnych kanałów na TEAMS – uczniowie mają w nich przestrzeń do tworzenia dokumentów i zamieszczania materiałów.</li>
	<li>Można także użyć NOTESU (ONENOTE) dostępnego w pakiecie Microsoft 365.</li>
	<li>Całkiem przydatny może okazać się także arkusz kalkulacyjny EXCEL lub ARKUSZ GOOGLE.</li>
	<li>Dla starszych uczniów dobrym rozwiązaniem może być wprowadzenie bardziej zaawansowanych programów typu: TRELLO, ASANA czy SLACK. Pozwalają one na przypisywanie zadań do konkretnych osób i skuteczne monitorowanie procesu ich realizacji.</li>
</ul>
Peer learning to nie tylko metoda (samo)kształcenia. To całościowy model myślenia o edukacji, zmieniający tradycyjne role. 
 
Co jest zadaniem nauczyciela/nauczycielki? 
Towarzyszenie uczniom w pracy, odpowiadanie na pytania i wątpliwości, konsultowanie powstających projektów itd. Udzielanie informacji zwrotnej dotyczącej efektów pracy (lub koordynowanie procesu udzielania sobie informacji zwrotnej przez uczniów), zwrócenie uwagi na ewentualne nieścisłości i wskazanie możliwości uzupełnienia. 
 
Podsumowując, peer learning:
<ul>
	<li>służy aktywizacji uczniów – przekształca ich z biernych odbiorców w aktywnych eksploratorów, odkrywców, konstruktorów wiedzy.</li>
	<li>rozwija umiejętność pozyskiwania informacji – uczniowie stają się badaczami, gromadzącymi dane na interesujący ich temat, a następnie dyskutujących o nim z innymi uczniami-badaczami.</li>
	<li>rozwija umiejętność rozwiązywania problemów – w peer learningu zdobyte informacje trzeba umieć zestawić z informacjami pozyskanymi przez innych i wykorzystać je do rozwiązania zadania.</li>
	<li>rozwija zdolności komunikacyjne – wymaga rozmowy z drugą osobą, by wymienić się z nią zgromadzonymi zasobami.</li>
	<li>rozwija umiejętność pracy zespołowej – wpływa na wzmocnienie więzi między uczniami.</li>
	<li>rozwija zdolność empatii – pozwala lepiej zrozumieć trudności, z jakimi zmagają się inni, ich ograniczenia, blokady.</li>
	<li>rozwija umiejętność prezentowania wiedzy – występów publicznych, dyskusji, odnoszenia się do wypowiedzi innych.</li>
	<li>rozwija umiejętność krytycznego myślenia – uzyskane informacje trzeba umieć przesiać, aby wyłowić te wiarygodne, szczególnie w sytuacji, kiedy w zespole uczniów pojawiają się sprzeczne dane.</li>
	<li>rozwija kompetencje obywatelskie – stwarza uczniom okazje do przejmowania odpowiedzialności za siebie i swoje otoczenie, uczy dialogu, kształtuje postawy demokratyczne.</li>
</ul>
Metoda peer learning jest jedną z odpowiedzi na edukacyjne wyzwania XXI wieku Podstawowym celem uczenia się jest w końcu zrozumienie siebie i świata, a najlepszą, najbardziej skuteczną jego formą jest współpraca z innymi. 
 
 

</div>
<div class="tags_div">
<div class="tags_list">
<div>#peer learning</div>
<div>#metoda projektu</div>
<div>#dyskusja oksfordzka</div>
<div>#dyskusja</div>
<div>#współpraca rówieśnicza</div>
</div>
</div>
</div>
</div>

Peer learning, czyli jak wspierać uczniów w uczeniu się od siebie nawzajem

AUTOR: Krzysztof Ciurej
&nbsp;
<div class="scen_description">
Cykl Kolba umożliwia uczestniczenie w uczeniu się wszystkim uczniom w sposób najlepiej pasujący do ich predyspozycji rozwojowych. 
</div>
<div class="scen_description">
Uczniowie, trenerzy, edukatorzy coraz częściej stają przed dylematem: jakie zastosować metody i formy pracy, aby okazały się tymi optymalnymi. W projekcie „Lekcja:Enter” postawiono na Cykl Kolba, który wydaje się być nie tylko najbardziej uniwersalnym, lecz również angażującym uczniów, sposobem przekazywania wiedzy, ułatwiającym proces uczenia się.
Wyobraź sobie, że jesteś właśnie na lekcji chemii. Otrzymujesz wszystko, co potrzebujesz do przeprowadzenia doświadczenia chemicznego. Przelewasz kwasy, zasady, które masz przed sobą, coś zaczyna się pienić, coś zmienia kolor, coś robi się zauważalnie cieplejsze, coś zaczyna wydawać odgłosy, czujesz zapachy. Pracujesz w grupie, planujecie pracę, rozmawiacie ze sobą, może kłócicie się, może się śmiejecie.  
Następnie, wraz z grupą, z którą przeprowadzałeś doświadczenia zaczynacie wymieniać myśli, rozmawiacie, o tym, co się stało, kto i co zrobił, kto miał ubrany biały fartuch, a kto i po co rękawiczki. Rozmawiacie o trudnych i łatwych, zabawnych i mniej zabawnych, przydatnych i zbędnych elementach doświadczenia. Zastanawiacie się, co widzieliście, co wyszło, a co nie wyszło? Rozmawiacie tylko o tym co widzieliście, co czujecie, co myślicie. Zastanawiacie się o co chodzi, dlaczego jest tak, a nie inaczej? 
Później nauczyciel/nauczycielka przekazuje wam najważniejsze informacje, wyjaśniając, czym są kwasy, zasady, definiuje pojęcia, wyjaśnia zawiłości teoretyczne doświadczenia, odpowiada na pytania, które pojawiły się w trakcie dyskusji,  a wszystko to uzupełnia atrakcyjną prezentacją.  
W końcu wspólnie poszukujecie kwasów i zasad, które spotykacie w codziennym życiu, w swoim najbliższym otoczeniu, w szkole, w pracy, w życiu. Zastanawiacie się nad ich rolą, znaczeniem. Oceniacie sposoby postępowania z nimi.
W tak przeprowadzonej lekcji możemy wyróżnić cztery elementy, które składają się na cykl Kolba, czyli cykl uczenia, którego twórcami są John Dewey i David Kolb. W założeniu cykl Kolba umożliwia uczestniczenie w uczeniu się wszystkim uczniom w sposób najlepiej pasujący do ich predyspozycji rozwojowych. Na opisanej powyżej lekcji chemii zastosowano pełen cykl Kolba. Uczniowie przeszli przez wszystkie 4 jego etapy: 
1)    Przelewanie kwasów i zasad to etap, który nazywany jest doświadczeniem.  
2)    Etap wspólnej rozmowy i analizy przeprowadzonego doświadczenia to refleksja.  
3)    Prezentacja przedstawiona przez nauczyciela/nauczycielkę jest etapem określanym jako teoria.  
4)    W końcu zaś, poszukiwanie kwasów i zasad w swoim otoczeniu to przykład zastosowania.
Każdy z wyróżnionych powyżej etapów odpowiada jednemu, konkretnemu sposobowi uczenia się (więcej o sposobach uczenia się możesz znaleźć w inspiracji mojego autorstwa pt.: Co ma wpływ na uczenie się czyli jak działać by dać uczniom szansę efektywnie się uczyć? –  <a href="https://lekcjaenter.pl/inspiracja/66/co_ma_wplyw_na_uczenie_sie">https://lekcjaenter.pl/inspiracja/66/co_ma_wplyw_na_uczenie_sie</a> 
o    Aktywiści to ci, którzy najlepiej przyswajają wiedzę poprzez doświadczenie.  
o    Refleksyjni uczą się poprzez rozmowę i analizę (refleksję).  
o    Teoretycy potrzebują podręcznikowej wiedzy.  
o    Pragmatycy to ci, którzy zdobywają wiedzę poprzez jej zastosowanie.
Właśnie w ten sposób zbudowany jest cykl Kolba – każdy z czterech etapów uczenia się odpowiada jednej z powyższych grup uczniów: 
1.    Etap doświadczenia – aktywiści, 
2.    Etap refleksji – refleksyjni, 
3.    Etap teorii – teoretycy, 
4.    Etap zastosowania – pragmatycy.
<ol>
	<li>Doświadczenie polega na uczestnictwie uczniów w jakiejś konkretnej aktywności – procesie myślowym czy działaniu, którego efektem jest przeżycie czegoś. Są to np.: obejrzenie filmu, stworzenie dzieła plastycznego, gra, rozmowa. Celem doświadczenia jest próba utworzenia „pomostu” pomiędzy tym, co uczeń/uczennica wie a tym, co dopiero pozna, co jest przed nim.</li>
	<li>Refleksja to moment, w którym uczeń/uczennica wyrabia sobie własną opinię na podstawie wcześniejszego doświadczenia. Uczeń/uczennica zwraca uwagę na to, co się wydarzyło na dwa sposoby. Pierwszy poziom refleksji dotyczy wrażeń i emocji. Drugi poziom refleksji to analiza faktów. Pomocne może być wykorzystanie pytań, takich jak np.: co się wydarzyło? w którym momencie to się wydarzyło? co było trudne? co było łatwe? Celem refleksji jest wyciągnięcie konkretnego wniosku, dotyczącego poprzedzającego je doświadczenia.</li>
	<li>Teoria inaczej nazywana konceptualizacją to etap, w którym na podstawie wcześniejszego doświadczenia oraz refleksji powstaje „wiedza podręcznikowa”. Wiedza ta powstaje w wyniku samodzielnego działania ucznia/uczennicy, bądź też jest podawana przez nauczyciela/nauczycielkę, może też być wynikiem współdziałania ucznia/uczennicy uzupełnionym przez nauczyciela/nauczycielkę. Celem tego etapu jest przekazanie uczniom wiedzy lub doprowadzenie do momentu, w którym uczniowie samodzielnie tę wiedzę nabędą.</li>
	<li>Zastosowanie to przygotowanie uczniów do wykorzystania nabytej wiedzy w praktyce, czyli w dalszym procesie uczenia się lub też w życiu codziennym. Etap zastosowania jest podsumowaniem lekcji – może to być np. rozwiązanie zadania, stworzenie plakatu, nagranie filmu czy podcastu. Jest to realne zastosowanie zdobytej właśnie wiedzy w sposób praktyczny, zaś celem tego etapu jest wskazanie powiązania pomiędzy doświadczeniem i teorią.</li>
</ol>
Można zadać pytanie – dlaczego powinniśmy przyjąć taki cykl uczenia? W odpowiedzi warto zwrócić uwagę, że ważnym elementem Cyklu Kolba, jest to, że ucząc się tą metodą uczeń/uczennica zdobywa informacje za pośrednictwem konkretnych doświadczeń, przekształca je poprzez refleksję i konceptualizację w nową wiedzę i umiejętności. Jest on Uczenie metodą cyklu Kolba jest przeciwieństwem linearnego uczenia, w którym uczeń/uczennica jest odbiorcą informacji od nauczyciela/nauczycielki. Usunięcie którekolwiek elementu z cyklu zaburza proces, w którym uczniowie są nie tylko odbiorcami, ale twórcami nowych informacji, a to jest wysoki poziom uczenia się.
W dyskursie o edukacji przyjęło się twierdzić, że uczeń/uczennica najlepiej przyswaja wiedzę, kiedy uczy się wyłącznie lub w większości zgodnie z preferowanym przez siebie sposobem nauczania – np. teoretyk uczy się wyłącznie z podręcznika, a pragmatyk, wykorzystując wiedzę – w praktyce. Niemniej pogląd ten jest o wiele słabiej udokumentowany, a wyniki badań wskazują, że niezależnie od rodzaju nabywanej wiedzy – czy uczymy matematyki, czy języka polskiego – jeżeli korzystamy z wielu form i metod pracy, wówczas nasi uczniowie osiągną lepsze wyniki. Geoff Petty w swojej książce "Nowoczesne nauczanie. Praktyczne wskazówki i techniki dla nauczycieli, wykładowców i szkoleniowców" po przeanalizowaniu różnorodnych badań, opracowań, artykułów, jasno stwierdza, że korelacja wzrostu efektywności zdobywania wiedzy z wykorzystywaniem jednego, ale preferowanego przez uczącego się sposobu uczenia nie jest tak skuteczna dla uczniów, jak wykorzystanie wszystkich strategii. Każdy z wymienionych elementów lekcji pokazuje temat z innej perspektywy, wszystkie się nawzajem uzupełniają i wspierają, nie można ich wykorzystać zamiennie. Potwierdzeniem powyższego rozumowania są badania Johna Hattie’go, który wskazał elementy „dobrej lekcji”, na podstawie czynników wpływających na skuteczność uczenia się uczniów. Jego opracowanie "Widoczne uczenie się nauczycieli" obejmuje syntezę piętnastu lat badań nad tym zagadnieniem.
Na koniec spróbujmy przeprowadzić eksperyment myślowy. Przypomnij sobie swoje lekcje z czasów, kiedy sam/sama byłeś/byłaś w szkole. Wyobraź sobie lekcję, a następnie oceń, którego elementu było najwięcej:
<ol>
	<li>doświadczenia</li>
	<li>refleksji</li>
	<li>teorii</li>
	<li>praktyki?</li>
</ol>
Jak oceniasz te lekcje? Na ile były uczące, motywujące i atrakcyjne? Którego elementu cyklu Kolba było najwięcej? 
Załóżmy teraz, że lekcja, o której myślałeś/myślałaś została uzupełnione o pozostałe elementy. Jak zmieniło się Twoje spojrzenie na te zajęcia?
Więcej o zastosowaniu cyklu Kolba i metodach uczenia się można przeczytać w:
<ul>
	<li>John Dewey I David Kolb, cykl Kolba 
<a href="http://www.bc.ore.edu.pl/Content/971/JO_1_3.pdf">http://www.bc.ore.edu.pl/Content/971/JO_1_3.pdf</a></li>
	<li>John Hatti, Widoczne uczenie się nauczycieli 
https://civitas.com.pl/pl/p/Widoczne-uczenie-sie-dla-nauczycieli/52 – pod artykułem linki do artykułu o książce i audycji z autorką: 
https://www.facebook.com/groups/ocenianieksztaltujace/permalink/915742578479823/ 
Fragment audycji z prof. Hattie . Polecamy anglojęzycznym:  http://visible-learning.org/2014/09/john-hattie-interview-bbc-radio-4/ 
Więcej o książce można przeczytać w <a href="http://www.edunews.pl/system-edukacji/warto-przeczytac/3248-widoczne-uczenie-sie-dla-nauczycieli">http://www.edunews.pl/system-edukacji/warto-przeczytac/3248-widoczne-uczenie-sie-dla-nauczycieli</a></li>
	<li>Geoff Petty, Nowoczesne nauczanie. Praktyczne wskazówki i techniki dla nauczycieli, wykładowców i szkoleniowców; Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2018</li>
</ul>
</div>

Uczenie się przez doświadczenie czyli praca metodą cyklu Kolba na lekcji

AUTOR: Krzysztof Ciurej
&nbsp;
<div class="scen_description">
Doświadczenie to działanie, które służy jako podstawa do obserwacji, analizy, wnioskowania. To punkt wyjścia na lekcji – wpływa na proces uczenia się i motywację uczniów.
</div>
<div class="scen_description">
„Było smaszno, a jaszmije smukwijne 
Świdrokrętnie na zegwniku wężały, 
Peliczaple stały smutcholijne 
I zbłąkinie rykoświstąkały. 
Bzdrężyło. Szłapy maślizgajne  
Bujowierciły w gargazonach 
Tubylerczykom spełły fajle, 
Humpel wyświchnął ponad.” 
L. Carroll Jabberwocky (pol. Jabbersmok, tłum. M. Słomczyński)
Wyobraź sobie, że jesteś jednym z uczniów, i na początku lekcji słyszysz taki tekst. W zasadzie nie wiesz o co chodzi, nie znasz tematu lekcji, nie wiesz jeszcze, czego się na niej nauczysz.
Niemniej, z perspektywy nauczyciela/nauczycielki pewne działanie zostało wykonane. Jako uczeń/uczennica jesteś już zaangażowany w „coś” i był to właśnie pierwszy etap cyklu Kolba, czyli doświadczenie. Działanie jest na tyle proste, że każdy nauczyciel/każda nauczycielka może je zaplanować i zrealizować, każdy uczeń/każda uczennica może podjąć wyzwanie jego wykonania. Z drugiej strony, jest na tyle trudne, że wśród uczniów wywoła pytania i wątpliwości oraz sprowokuje dyskusję, wywoła dysonans poznawczy, pozwoli dokonać analizy.
David Kolb definiuje uczenie jako proces, w którym wiedza powstaje w procesie transformacji doświadczenia, a samo uczenie kończy się wraz z przejściem przez cały cykl (doświadczenie, refleksja, teoria, zastosowanie). Jak zatem należy rozumieć doświadczenie w cyklu Kolba i jaka jest jego rola?
Doświadczenie w cyklu Kolba jest określonym działaniem, służącym jako podstawa do obserwacji, analizy a jednocześnie jest to punkt wyjścia do dalszej części lekcji. Dzięki doświadczeniu nauczyciel/nauczycielka ma szanse zaangażować uczniów do aktywnego udziału w lekcji ponieważ Doświadczenie wywołuje bardzo często naturalną ciekawość. Doświadczenie pozwala na stworzenie „łącznika” między tym co uczeń/uczennica już wie czy umie, a tym co jest nowe. W przypadku nowości –  automatycznie formułuje się pytanie: Jak to jest ? Dlaczego tak, a nie inaczej ? itp. 
Efektywność nabywania wiedzy przez uczniów zależy m.in. od ich motywacji, a ta z kolei jest powiązana z osobistymi odczuciami związanymi z wykonywanym zadaniem.
Przytoczony we wstępie przykład doświadczenia jest tylko jedną z wielu możliwości. Doświadczeniem na lekcji może być również np.: obejrzenie filmu, gra interaktywna, stworzenie tekstu, rozwiązanie zadania, przeprowadzenie eksperymentu chemicznego, ćwiczenie na lekcji wychowana fizycznego, lekcja odwrócona, studium przypadku czy odgrywanie ról. Ważne jest teraz to, co my jako nauczyciele zrobimy dalej, jak wykorzystamy Doświadczenie w dalszej części lekcji, jaką rolę spełni?
Doświadczeniem jest każda aktywność, angażująca uczniów, która jest dla nich możliwa do wykonania, dopasowane/zbliżona do ich „wieku rozwojowego”, wywołująca emocje, odwołująca się do tego, co uczniowie już wiedzą i wywołująca u nich dysonans poznawczy. 
Rola doświadczenia jest istotna z punktu widzenia budowania motywacji uczniów. Ze względu na to, że jest swoistym łącznikiem pomiędzy tym, co uczeń/uczennica zna, a tym co dla uczniów nowe, w myśl neurodydaktyki, umożliwia uruchomienie naturalnego procesu uczenia się. Ciekawość pojawia się w sposób naturalny, a to z kolei wpływa na zaangażowanie uczniów w lekcję. Z perspektywy ucznia/uczennicy – lekcja jest wtedy fajna.
Doświadczenie stwarza także uczniom możliwość zobaczenia od środka tego, czego się uczą. Uczniowie w danym momencie przeżywają sytuację, która wydarzyła się w przeszłości bądź też dzieje się obecnie. Zadaniem nauczyciela/nauczycielki jest zadbanie o to, aby uczniowie zrozumieli, co powinni robić i chcieli to robić. Kluczową rolę z perspektywy nauczyciela/nauczycielki odgrywa jasno sformułowana instrukcja oraz element zaciekawienia uczniów. 
Poniżej przedstawiono różne przykłady doświadczenia, które mogą być dla nauczycieli wskazówką ułatwiającą projektowanie danego elementu lekcji:
<ol>
	<li>Uczniowie/uczennice biorą udział w sesji synchronicznej pytań ankietowych w Quizizz – Fast fashion dotyczących tematu zajęć. Po udzieleniu przez uczniów odpowiedzi nauczyciel/nauczycielka prezentuje film wprowadzający w zagadnienie nowego tematu.</li>
	<li>Uczniowie powtarzają pojęcia związane z poprzednimi lekcjami. Pracują w aplikacji Learning Apps.</li>
	<li>Nauczyciel/nauczycielka zadaje pytanie czy chlorek sodu można otrzymać następującymi metodami:</li>
</ol>
sód + chlor = chlorek sodu, 
tlenek sodu + kwas chlorowodorowy = chlorek sodu i woda, 
wodorotlenek sodu + kwas chlorowodorowy = chlorek sodu + woda 
Uczniowie stawiają hipotezę, że jest to możliwe. (można użyć aplikacji do głosowania)
4.    Nauczyciel/nauczycielka wprowadzają uczniów w temat lekcji, zadając przykładowe pytania:
<ul>
	<li>Czy codziennie występują na świecie trzęsienia Ziemi?</li>
	<li>Jak myślicie, ile takich trzęsień Ziemi było w ciągu ostatniej doby, w ostatnim tygodniu, miesiącu?</li>
	<li>Gdzie jest ich najwięcej?</li>
	<li>Jak możemy to sprowadzić?</li>
</ul>
Po wstępnej dyskusji nauczyciel/nauczycielka wyświetla uczniom stronę Amerykańskiej Służby Geologicznej, która online pokazuje rejestrowane na bieżąco wstrząsy wraz ze szczegółowymi informacjami. Uczniowie mają za zadanie w ciągu ok. 6 minut sprawdzić sytuację sejsmiczną na świecie w ostatnich dniach, korzystając z dostępnych na mapie cyfrowej opcji. 
5.    Uczniowie czytają fragment podręcznika. 
6.    Uczniowie wcześniej wykonali doświadczenie biologiczne w domu, lekcje rozpoczynamy od następnego etapu. 
7.    Uczniowie przeczytali lekturę w domu. 
8.    Uczniowie byli na wyciecze tematycznej. 
9.    Nauczyciel/nauczycielka odwołuje się do przeżyć i wiedzy uczniów. Zadaje pytania:
<ul>
	<li>czy ktoś z was był kiedyś w Tatrach?</li>
	<li>jakie elementy rzeźby wysokogórskiej potrafilibyście wskazać?</li>
	<li>jakie czynniki mogły wpłynąć na krajobraz Tatr?</li>
</ul>
Uczniowie odpowiadają na pytania. Nauczyciel/nauczycielka poleca uczniom otworzyć aplikacje Google Maps (sam/sama również może otworzyć tę aplikację np. na monitorze interaktywnym) i wpisać w okno wyszukiwarki słowo "Tatry". Następnie w odpowiednim pomniejszeniu i na podkładzie mapy satelitarnej (terenowej) uczniowie określają położenie Tatr. Potem lokalizują położenie najwyższego szczytu Tatr – to Gerlach – oraz, po stronie polskiej – Rysy (klikając na sygnatury oglądają zdjęcia wykonane z okolic szczytów).
10.    Uczniowie oglądają film. 
11.    Uczniowie otrzymują eksponat do analizy.
Jak widać, nie ma jednego konkretnego modelu doświadczenia. Doświadczenia mogą być różne, niektóre spodobają się uczniom bardziej, inne mniej, w jednych nauczyciel/nauczycielka odnajdzie się lepiej, inne mogą sprawić problem.
Niezależnie od tego, jaki rodzaj doświadczenia zostanie zaplanowany, należy mieć na uwadze, aby doświadczenie:
<ol>
	<li>nie trwało za długo,</li>
	<li>było spójne z pozostałymi elementami lekcji, było punktem wyjścia do dalszej części lekcji</li>
	<li>angażowało uczniów bardziej, niż nauczycieli</li>
	<li>było dopasowane do wieku rozwojowego uczniów,</li>
	<li>nie było skomplikowane,</li>
	<li>było możliwe do wykonania,</li>
	<li>nie wymagało rozległej wiedzy teoretycznej, której brak może uniemożliwić zaangażowanie uczniów w doświadczenie.</li>
</ol>
Praktyka życiowa wskazuje, że doświadczenie jest jednym z najłatwiejszych elementów w planowaniu cyklu Kolba. Projektując doświadczenie warto pamiętać, że jest to początek lekcji, a na jego podstawie zbudowane są kolejne elementy, w tym przede wszystkim następująca po doświadczeniu refleksja. Etap refleksji omówimy w kolejnym artykule.
Aby pogłębić wiedzę nt. pracy metodą cyklu Kolba i sposobów uczenia się można sięgnąć do następujących pozycji:
<ul>
	<li>Manfred Spitzer, Jak uczy się mózg, Wydawnictwo Naukowe PWN 2012</li>
	<li>Gordon Dryden, Jeannette Vos, Rewolucja w uczeniu, Wydawnictwo ZYSK i SKA 2003</li>
	<li>Geoff Petty, Nowoczesne nauczanie Sopot 2013</li>
	<li>Recenzja książki: „Uczyć (się) głębiej. Jak to zrobić na lekcji?” 
<a href="https://osswiata.ceo.org.pl/2021/11/26/recenzja-ksiazki-uczyc-sie-glebiej-jak-to-zrobic-na-lekcji/">https://osswiata.ceo.org.pl/2021/11/26/recenzja-ksiazki-uczyc-sie-glebiej-jak-to-zrobic-na-lekcji/</a></li>
	<li>Neurodydaktyka – wybrane aspekty praktyczne. Wykład 
<a href="https://www.youtube.com/watch?v=yGLnXh_5VZg&amp;t=19s&amp;ab_channel=O%C5%9BrodekRozwojuEdukacji">https://www.youtube.com/watch?v=yGLnXh_5VZg&amp;t=19s&amp;ab_channel=O%C5%9BrodekRozwojuEdukacji</a></li>
	<li>Style uczenia się wg Honeya i Mumforda 
<a href="http://www.comapp-online.de/materials/pl/Handout_14_LearningStyles_PL.pdf">http://www.comapp-online.de/materials/pl/Handout_14_LearningStyles_PL.pdf</a></li>
</ul>
</div>

Cykl Kolba. Etap - doświadczenie

<h4>Rozmowa z Joanną Mikusek-Przystajko, Nauczycielką Jutr@ 2021, uczestniczką szkolenia w ramach projektu „Lekcja:Enter”</h4>
&nbsp;
Asiu czy zanim wzięłaś udział w projekcie „Lekcja:Enter” słyszałaś o nim wcześniej, co o nim myślałaś?
Tak, obiło mi się o uszy, wydaje mi się, że informacja dotarła do mnie przez moją panią Dyrektor. To była chyba taka reakcja połączona, bo najpierw braliśmy udział w projekcie MegaMisja, a potem przychodziły maile z informacjami o innych programach, w tym o „Lekcji:Enter”.
Ja bardzo lubię się rozwijać, ktoś mi też powiedział, że warto wziąć udział w „Lekcji:Enter”, bo szkolenie jest okazją do poznania wielu nowych, wartościowych narzędzi cyfrowych.
A jaka była Twoja pierwsza reakcja, jak dowiedziałaś się, że też weźmiesz udział w szkoleniu LE?
Ucieszyłam się, bo dowiedziałam się, że szkolenie jest prowadzone online i będzie dopasowane do mojego poziomu zaawansowania. Uspokajało mnie też to, że osobą obserwującą moje lekcje będzie moja Pani dyrektor, a nie ktoś nieznajomy, z zewnątrz. Wiem, że dla niektórych nauczycielek i nauczycieli niepokojąca jest kwestia scenariuszy, które trzeba napisać po zakończeniu szkolenia. Dla mnie nie było to problemem, bo w ten sposób przygotowywałam się do lekcji już wcześniej. Bardzo ważne było dla mnie to, że przed szkoleniem zostanie sprawdzony poziom wiedzy uczestników, że będziemy poproszeni o wypełnienie ankiety („Pretest” przyp.red.).
Byłam jedną z pierwszych osób w mojej szkole, które wzięły udział w szkoleniu, teraz biorą udział kolejne nauczycielki i nauczyciele, i widzę, że jest to dla nich ważne, że dzięki temu testowi będą na odpowiednim poziomie. Pytają, czy tak rzeczywiście jest.
Kiedy dowiedziałam się, że będę na wyższym, zaawansowanym poziomie, tym bardziej się ucieszyłam. Chciałam, żeby ktoś mi pokazał, co jeszcze można włączyć do lekcji, z czego jeszcze mogę korzystać. Także moja reakcja na udział w szkoleniu była bardzo pozytywna.
Czy do Pretestu trzeba się przygotować?
Nie, nie trzeba się przygotowywać, jest prosty i dość szybko się go wypełnia.
Czy było coś, co Cię zaskoczyło?
W mojej grupie, a była to grupa zaawansowana, mieliśmy kilka osób, które nie radziło sobie z podstawowymi rzeczami. Nie spodziewałam się tego.
Jednak prowadzący stanął na wysokości zadania, z wielką cierpliwością i zrozumieniem wszystko tłumaczył i dzięki temu szliśmy do przodu. Nie miałam poczucia, ze mój czas jest marnowany.
Wykorzystujesz zdobytą wiedzę?
Tak, bardzo dużo korzystam z wiedzy, jaką zdobyłam się podczas szkolenia. Korzystam z Learning Apps, Padletu, to coś wspaniałego, nasz prowadzący pokazał nam Padlet – platformę wypełnioną przydatnymi narzędziami, linkami, aplikacjami. Dowiedziałam się, że są puzzle online! Coś tak prostego, niby oczywistego, ale zarazem tak bardzo przydatnego. Więc bardzo, bardzo dużo przydatnych rzeczy. Kilka narzędzi znałam wcześniej (Learning Apps, Genially, Canvę, Clasroom Dojo), ale poznałam całe mnóstwo, które były dla mnie nowe. Szczególnie ten Padlet, który był dla mnie jak objawienie – jedna, wielka ściąga.
Uruchomiłam teraz swój Padlet, gdzie wrzucam materiały z etyki, dla każdej klasy osobno i oni mogą sobie różne rzeczy doczytać. I to jest coś, co właśnie podczas szkoleń Lekcji:Enter mi kliknęło, że mogę coś takiego robić na moich zajęciach lub przygotowując się do nich.
Głównym celem LE jest zmiana sposobu prowadzenia lekcji. Zauważyłaś zmianę w tym, jak prowadzisz teraz lekcję? Jakie są największe plusy?
Na poziomie mojej szkoły widzę zmianę, widzę, też zmianę, w lekcjach prowadzonych przez nauczycieli z mojej szkoły, którzy wzięli udział w „Lekcji:Enter”. Nauczyciele wprowadzają nowe narzędzia do lekcji, korzystają z aplikacji, stron, więc w mojej szkole to rzeczywiście się zmienia.
Nauczyciele i nauczycielki biorąc udział w naszym projekcie, oprócz szkoleń, zyskują dostęp do platformy merytorycznej, na której znajdują się materiały edukacyjne: tutoriale, artykuły eksperckie, nagrania z webinariów, gotowe scenariusze zajęć. Jest tam też forum do wymiany doświadczeń z wszystkimi uczestnikami projektu. Czy korzystasz z naszej platformy?
Na początku bardzo aktywnie, teraz już nieco mniej. Teraz mam bardzo dużo swoich materiałów i z nich korzystam. Na początku to była bardzo przydatna rzecz. Jest to też taka naturalna rzecz. Najpierw szukasz, korzystasz, czerpiesz i gromadzisz, a z tego tworzysz taki swój, spory zasób, do którego potem sięgasz, który modyfikujesz, zmieniasz. Oczywiście jeśli potrzebuję czegoś nowego, innego to też szukam, ale nie tak aktywnie, jak na początku.
Takie jest też chyba założenie projektu – uczysz się tworzyć swoje materiały, a potem wielokrotnie, z drobnymi modyfikacjami lub nie, z nich korzystasz, na tych samych lub innych lekcjach. Baza już jest. Na początku trzeba włożyć sporo energii, ale potem już się głównie czerpie.
"Lekcja:Enter" ma bardzo wysokie oceny zarówno wewnętrzne (prowadzone w projekcie) jak i zewnętrzne (KPRM). Czy się z nimi zgadzasz?
Tak, myślę, że tak. Na moim przykładzie mogę powiedzieć, że wykorzystuje poznane narzędzia na lekcji. I to samo tyczy się moich kolegów i koleżanek ze szkoły, w której pracuję. Też wykorzystują zdobytą wiedzę, być może nie na każdej lekcji, ale zdecydowanie korzystają. Wykorzystują Kahoota, Mentimeter, do robienia krótkich testów, korzystają z Genially.
Czy masz jakąś radę, coś wymaga usprawnienia, dopracowania?
Szkolenie jest dość czasochłonne, my mieliśmy 10 spotkań i ten czas, który trzeba poświęcić może być czynnikiem stopującym. Może warto nauczycielom mówić, że nie jest wymagana 100% obecność, w razie potrzeby można jakieś zajęcia opuścić ;)
Dla mnie super było to, że była mała grupa, nasz trener miał czas dla każdego, miałam poczucie takiego zindywidualizowanego podejścia. Bo jednak, nawet po przejściu testu, okazuje się, ze każdy z nas ma nieco inny poziom, coś innego umie, coś innego jest dla nas łatwe, ciekawe, a co innego trudne i nudne. Mieścimy się  we wspólnych widełkach. Jednak myślę, że każdy z tego szkolenia wyniesie coś wartościowego dla siebie. Nasz trener dał nam do siebie kontakt, mogliśmy się kontaktować w przypadku trudności, na przykład przy tworzeniu scenariuszy. Wiec myślę, że wszyscy czuliśmy się zaopiekowani.
&nbsp;
Dziękuję.
&nbsp;

Widzę zmianę

Autor: dr Tomasz Łukawski, Instytut Spraw Publicznych
&nbsp;
<h4>Wizyty studyjne organizowane w ramach projektu Lekcja:Enter służą bezpośredniemu poznaniu modelowych, inspirujących rozwiązań stosowanych w wybranych szkołach oraz instytucjach, gdzie wprowadzono i wdrożono TIK w obszarach zarządzania placówką oraz stosuje się na lekcjach rozwiązania metodyczne, które wspiera technologia.</h4>
Tym razem producent drukarek 3D oraz środowiska wsparcia dla szkół, zaprosił nas w dniach 15 i 28 listopada 2022 na warsztaty, które prowadziła trenerka Angelika Ochendowska i trener Paweł Wysocki. Zapoznaliśmy się z innowacyjnym ekosystemem edukacyjnym pozwalającym na realizację zajęć z różnych przedmiotów dla wszystkich grup wiekowych. Ekosystem ten jest kompleksowym rozwiązaniem dla szkół chcących wdrożyć edukację w duchu STEAM, która wykorzystuje nowoczesne technologie i narzędzia do nauczania poprzez doświadczanie i rozwiązywanie praktycznych problemów - łączy druk 3D, robotykę, projektowanie oraz bazę materiałów dla nauczycieli, tak aby mogli oni prowadzić lekcje w ciekawy i jednocześnie wygodny dla siebie sposób.
Podczas wizyty studyjnej odbył się również warsztat, którego celem było pokazanie modelowych, inspirujących rozwiązań technologicznych i metodycznych w szkołach ze szczególnym uwzględnieniem projektowania i druku 3D. Tematyką wiodącą było wdrażanie nowych narzędzi TIK w szkole oraz wypracowanie strategii pomocnej wdrożeniu druku 3D na zajęcia z uczniami. Uczestnicy pracując podzieleni na grupy opracowywali wnioski i rekomendacje na co należy zwrócić uwagę wprowadzając nowe technologie w tym drukarki 3D oraz pomoce dydaktyczne i aplikacje do projektowania. Łącząc doświadczenia uczestników oraz prowadzących rozłożono proces wdrażania wspomnianych narzędzi do szkół na obszary i etapy, na które należy zwracać uwagę. Dyskutowano również o problemach i barierach, które mogą pojawić się na każdym z poziomów. Finalnie uczestnicy stworzyli strategię - zespołowy "Przepis na wdrożenie”, który już bezpośrednio odnosił się do placówki, w której pracują poszczególni uczestnicy. Na zakończenie podsumowano pracę gości wizyty studyjnej oraz jej wartość dla transformacji cyfrowej w szkole i organizacji pracy w placówce z zastosowaniem TIK jako dźwigni wspierającej proces nauczania-uczenia się.
&nbsp;

Drukarki 3D na lekcjach. Wizyty studyjne 15 i 28 listopada 2022

AUTOR: Krzysztof Ciurej
&nbsp;
<div class="scen_description">
Zarówno nauczyciele, jak i uczniowie (wszyscy!) stają przed dylematem: jakie zastosować sposoby nauczania, aby proces uczenia się u uczniów zaistniał!
</div>
<div class="scen_description">
Jaką mieliśmy pogodę 12 marca ubiegłego roku? Padał deszcz, czy raczej świeciło słońce? Każdy z nas kiedyś to po prostu wiedział, nie musieliśmy szperać ani w internecie, ani w pamięci, żeby od razu odpowiedzieć na to pytanie. Co robiłem/robiłam 15 marca tego roku? A moje urodziny w ubiegłym roku, co wtedy się działo? Dlaczego pewne rzeczy bardzo szybko odtwarzamy w pamięci a innych nie?
Psychologowie wciąż nie stwierdzili ostatecznie co, dlaczego i w jaki sposób zapamiętujemy a co zapominamy. Niemniej, panuje zgoda co do tego, że zapamiętywanie to proces, polegający na przekazywaniu informacji z pamięci krótkotrwałej do pamięci długotrwałej, zaś przypominanie polega na odszukiwaniu potrzebnej nam wiedzy właśnie w zbiorach pamięci długotrwałej.
Można śmiało postawić tezę, że zapominamy prawie wszystko, co kiedykolwiek dotarło do naszego mózgu a to, że jesteśmy w stanie funkcjonować na co dzień – to kwestia nawyków, z których nie zdajemy sobie sprawy. Za Marzeną Żylińską możemy powiedzieć, że uczenie się polega na zmianach struktury sieci neuronalnej i siły połączeń neurodydaktycznych (więcej na ten temat można przeczytać w książce „Neurodydaktyka – nauczanie i uczenie się przyjazne mózgowi”. Im częściej coś robimy, tym lepiej funkcjonują określone obwody neuronalne. C. Duhigg w książce Siła Nawyku, przytacza przykład osoby, która po operacji mózgu straciła pamięć, jednakże nie miało to wpływu na wykonywanie codziennych czynności, co udowadnia, że wykonujemy je dzięki nawykom – np. mężczyzna nie potrafił wskazać drogi do toalety we własnym domu, ale potrafił ją odtworzyć i samodzielnie do niej trafić. W tej sytuacji zasadne wydaje się pytanie, w jaki sposób zapamiętywać a szerzej – co oznacza uczenie się?
Każdemu i każdej z nas zdarzyło się, że musieliśmy przygotować się do testu, sprawdzianu, odczytu czy rozmowy, która wymagała posiadania konkretnej wiedzy. To przygotowanie się to właśnie proces zapamiętywania. Ponadto wszyscy nauczyciele, trenerzy, edukatorzy, a w szczególności uczniowie stają mniej lub bardziej świadomie przed dylematem: jakie zastosować metody, formy pracy i sposoby nauczania, aby nabywane informacje zostały przetworzone w wiedzę i konkretne umiejętności. Oczywiście, im wyższa świadomość i wiedza edukatorów, tym sprawniej są oni w stanie dobrać odpowiednie metody. Wydawałoby się, że zasadnym będzie stwierdzenie, że ilu ludzi, tyle sposobów uczenia, jednakże można te sposoby skategoryzować.
Podjęcie próby ustandaryzowania sposobów uczenia się wymaga w pierwszej kolejności odpowiedzi na pytanie, czym właściwe jest uczenie się? Myślę, że każdy z czytelników w swoim życiu doświadczał różnych sytuacji edukacyjnych w szkole, w domu, na uczelni, które może poddać ocenie pod kątem skuteczności w uczeniu. Ponadto, jeśli chodzi o edukatorów, studia pedagogiczne, różnorodne kursy poszerzają wiedzę teoretyczną i umiejętności stosowania takich metod czy form pracy, które podniosą skuteczność uczenia się uczniów. Aby jeszcze bardziej uwrażliwić na potrzebę dobierania odpowiednich metod i form pracy zestawmy ze sobą dwa podejścia do uczenia. Pierwsze, opisane w XVII wieku, oraz drugie sformułowane w wieku XX. Podejście XX-wieczne jest już oparte na dowodach naukowych, których źródłem są badania edukacyjne przeprowadzone przez naukowców na przestrzeni wielu lat.
Manfred Spitzer, niemiecki neurobiolog i psychiatra w książce Jak uczy się mózg w pierwszych rozważaniach o uczeniu się wskazuje przykład „lejka norymberskiego” opisanego w XVII wieku, który w uproszczeniu działałby w ten sposób, że po przyłożeniu go do głowy wiedza i informacje, tak jak płyn, byłyby wlewane do naszego mózgu. Niestety, taki lejek w rzeczywistości nie istnieje, chociaż doświadczenie życiowe wskazuje, że w pewnym zakresie każdy i każda z nas z takim „lejkiem” się spotkali. Gdy zakładamy, że uczenie się jest biernym procesem, a wiedza „jakoś” (sic!) trafia do głowy – uczenie sprowadza się do transferu treści z zewnątrz do wewnątrz. Przypomnijcie sobie samych siebie lub swoich uczniów, którzy zadawali sobie pytanie, jak mają to sobie wbić do głowy? Idąc dalej za Manfredem Spitzerem oraz biorąc pod uwagę współczesne odkrycia dotyczące uczenia wynikające m.in. z neurodydaktyki trzeba podkreślić, że uczenie jest aktywnym a nie biernym procesem, w trakcie którego dochodzi do zmian w mózgu u osoby uczącej się.
Zestawmy zatem koncepcję „lejka” z koncepcją Benjamina Blooma, twórcy taksonomii uczenia się, który wyodrębnił w procesie uczenia się repertuar zadań i umiejętności, które nazwał taksonomią. Stwierdza on, że proces uczenia jest zakończony wtedy, kiedy zdobędziemy wszystkie hierarchicznie ułożone umiejętności, począwszy od mało wymagających a skończywszy na trudniejszych, wzajemnie powiązanych poziomach takich jak: poziom wiedzy, rozumienia, zastosowania, analizy, syntezy i oceny. Zastosowanie tej taksonomii w nauczaniu stwarza warunki do głębokiego przetwarzania informacji, głębokiego uczenia się, co w efekcie podnosi skuteczność uczenia się. Reasumując można powiedzieć, że zastosowana taksonomia przyczynia się do tego, że uczenie się jest aktywnym procesem.
Przyglądając się różnym opracowaniom na temat uczenia się jako aktywnego procesu warto poddać analizie wyniki prac Petera Honeya oraz Alana Mannforda. Omówiłem go w materiale „<a href="https://lekcjaenter.pl/uploads/scenariusz%20szkolenia%204%20grup_aktualizacja_01.2022/materialy/1_5_projektowanie%20lekcji_cykl%20Kolba_materia%C5%82%20dla%20nauczycieli%204%20grup_01.22.pdf">Projektowanie lekcji opartej na doświadczeniu. Cykl Kolba w teorii i praktyce</a>" udostępnionym na platformie projektu „Lekcja:Enter”. Wskazany materiał opisuje cztery etapy cyklu uczenia się sformułowane przez Dawida Kolba nazwane „Cyklem Kolba” a także style uczenia się według Petera Honey’a oraz Alana Mannforda: aktywny, refleksyjny, teoretyczny i pragmatyczny.
Ułatwienie zrozumienia powyższych kategorii może zilustrować przykład wskazany w książce Geoffa Petty’ego "Nowoczesne nauczanie". Wyobraź sobie, że uczniowie muszą nauczyć się obsługi nowego programu komputerowego albo sposobu korzystania z dowolnej aplikacji.
<ul>
	<li>Teoretycy będą chcieli, żeby im wyjaśniono sposób działania programu lub też będą potrzebować czasu na samodzielne zapoznanie się z instrukcją obsługi.</li>
	<li>Uczniowie, których cechuje refleksyjność będą chcieli się zastanowić, dlaczego coś działa, a coś nie działa, konfrontując swoje wyobrażenia z rzeczywistością.</li>
	<li>Pragmatycy postarają się wykorzystać program do tego, co jest im potrzebne, niekoniecznie zawracając sobie głowę detalami działania programu, zaś</li>
	<li>aktywiści po prostu zaczną „klikać”, próbować, sprawdzać. </li>
</ul>
John Dewey oraz David Kolb, chcąc zapewnić optymalną jakość uczenia się każdej z grup opracowali cykl uczenia zwany Cyklem Kolba, wyróżniający cztery etapy uczenia się:
<ol>
	<li>Etap doświadczenia (dla aktywnych),</li>
	<li>Etap refleksji (dla refleksyjnych),</li>
	<li>Etap teorii (dla teoretyków),</li>
	<li>Etap zastosowania (dla pragmatycznych).</li>
</ol>
W wyżej cytowanym materiale scharakteryzowano szczegółowo etapy cyklu Kolba. Znalazły się tam także wskazówki jak zaplanować lekcję w cyklu Kolba i przykłady takich lekcji. Korzystając z cyklu Kolba w nauczaniu edukator/edukatorka ma pewność, że żaden z uczniów, niezależnie od tego, czy jest aktywistą, czy cechuje go refleksyjność, czy lubi teorie, czy też działania – nie zostanie pominięty. Ponadto wygrywa pogląd, który wskazuje na to, że aby zapewnić jak najwyższą skuteczność uczenia warto tak organizować lekcję czy szkolenia, aby pojawiły się wszystkie elementy powyższego cyklu.
Na koniec tych rozważań warto zadać pytanie – dlaczego należy stosować Cykl Kolba w szkole? Aby pokusić się o odpowiedź warto ustalić kryterium, według którego ocenimy lekcję; czyli kiedy uznamy, że spełnia ona swoje zadanie. Za taką uznajemy lekcję, która jest skuteczna w uczeniu się uczniów. Cykl Kolba umożliwia organizację takiej lekcji, podczas której uczniowie i ich aktywność są w centrum procesu dydaktycznego. Zgodnie z poglądami konstruktywistycznymi J. Piageta, L. Wygotskiego i J. Brunera taka lekcja ułatwia indywidualne konstruowanie schematów poznawczych przez uczniów lub sprzyja ich przebudowywaniu. Dzieje się to dlatego, iż w istniejące struktury poznawcze włącza się nową wiedzę, umiejętności, następuje naturalny proces uczenia się. W cyklu Kolba nowa wiedza tworzy się na podstawie przekształcenia przeżytego doświadczenia, na etapie refleksji, teorii i zastosowania. Mówiąc najprościej, na takiej lekcji uczeń/uczennica ma szansę dużo się nauczyć, a przecież o to nam chodzi!
&nbsp;
O procesie uczenia się i stylach uczenia się możesz dowiedzieć się więcej:
<ul>
	<li>Manfred Spitzer, Jak uczy się mózg, Wydawnictwo Naukowe PWN 2012</li>
	<li>Gordon Dryden, Jeannette Vos, Rewolucja w uczeniu, Wydawnictwo ZYSK i SKA 2003</li>
	<li>Geoff Petty, Nowoczesne nauczanie, Sopot 2013</li>
	<li>Marzena Żylińska, Neurodydaktyka, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2013</li>
	<li>Recenzja książki „Jak uczy się mózg” M. Spitzera 
<a href="https://universe.earlystage.pl/universe/recenzja-jak-uczy-sie-mozg-m-spitzera">https://universe.earlystage.pl/universe/recenzja-jak-uczy-sie-mozg-m-spitzera </a></li>
	<li>Recenzja książki: „Uczyć (się) głębiej. Jak to zrobić na lekcji?”  
<a href="https://osswiata.ceo.org.pl/2021/11/26/recenzja-ksiazki-uczyc-sie-glebiej-jak-to-zrobic-na-lekcji/">https://osswiata.ceo.org.pl/2021/11/26/recenzja-ksiazki-uczyc-sie-glebiej-jak-to-zrobic-na-lekcji/ </a></li>
	<li>Neurodydaktyka – wybrane aspekty praktyczne. Wykład 
<a href="https://www.youtube.com/watch?v=yGLnXh_5VZg&amp;t=19s&amp;ab_channel=O%C5%9BrodekRozwojuEdukacji">https://www.youtube.com/watch?v=yGLnXh_5VZg&amp;t=19s&amp;ab_channel=O%C5%9BrodekRozwojuEdukacji </a></li>
	<li>Style uczenia się wg Honeya i Mumforda 
<a href="http://www.comapp-online.de/materials/pl/Handout_14_LearningStyles_PL.pdf">http://www.comapp-online.de/materials/pl/Handout_14_LearningStyles_PL.pdf </a></li>
	<li>Małgorzata Taraszkiewicz, 1) O potrzebie kompetencji, str. 4 oraz 2) Twój styl uczenia się, str. 7; w: TRENDY. Uczenie się w XXI wieku, Internetowy; magazyn CODN, nr 4/18/2007 <a href="http://www.bc.ore.edu.pl/Content/50/2007_04_trendy.pdf">http://www.bc.ore.edu.pl/Content/50/2007_04_trendy.pdf</a></li>
</ul>
</div>

Co ma wpływ na uczenie się, czyli jak działać by dać uczniom szansę efektywnie się uczyć?

AUTOR: Tomasz Tokarz
&nbsp;
<div class="scen_description">
Krytyczne myślenie to ważna kompetencja, dzięki której świadomie funkcjonujemy w dorosłym życiu. To myślenie racjonalne. Jak sobie radzić z informacyjnym szumem?
</div>
<div class="scen_description">
Niezwykle ważną kompetencją, umożliwiającą świadome funkcjonowanie w dorosłym życiu, jest krytyczne myślenie. Jego wyróżnikiem jest nastawienie badawcze. Podporządkowane jest dążeniu do odkrycia prawdy (adekwatnego opisu świata), co odróżnia je chociażby od myślenia magicznego, ideologicznego (uzależnionego od jednej idei) czy perswazyjnego (nastawionego na przekonanie kogoś do przyjęcia naszego punktu widzenia lub skłonienia go do działania zgodnego z naszym interesem). 
Myślenie krytyczne to myślenie racjonalne, analityczne, ceniące logiczne wnioskowanie, szukające rzeczywistych (a nie wyimaginowanych) reguł i powiązań, próbujące odtworzyć fakty a następnie, na ich podstawie, budować interpretacje i teorie, z zachowaniem twardych reguł badawczych (sformułowanie problemu, postawienie hipotezy, opracowanie procedury weryfikacyjnej, testowanie, wyciągnięcie wniosków, potwierdzenie lub odrzucenie hipotezy itd.). To umiejętność wprowadzania związków między faktami, interpretowania ich i budowania z nich większych całości. 
Konieczność uczenia krytycznego myślenia jest konsekwencją ekspansji fałszywych czy uproszczonych interpretacji świata. Jesteśmy dziś bombardowani doniesieniami, zasypywani tekstami, zalewani interpretacjami. W ich gąszczu nietrudno o zagubienie. Żyjemy w czasach informacyjnego chaosu. Dziewiętnastowieczna szkoła zmagała się z niedostatkiem danych, szkoła XXI wieku staje się bezradna wobec ich nadmiaru. 
Dlatego tak potrzebna jest umiejętność radzenia sobie z informacyjnym szumem: podważania, weryfikowania i falsyfikowania zewnętrznych przekazów. 
Ponieważ największym wyzwaniem jest dzisiaj radzenie sobie z ogromną ilością treści w Internecie uczniowie winni ćwiczyć kompetencje krytycznego myślenia właśnie opierając się na zasobach internetowych.
Aby rozwijać umiejętność krytycznego myślenia warto stawiać przed uczniami zadania, które będą wymagały wielu umiejętności:
<ul>
	<li>współpracy w grupie (umiejętność rozdzielenia zadań, oszacowania zasobów członków zespołu i ich wykorzystania), - sprawnego komunikowania się,</li>
	<li>planowania i zarządzania czasem,</li>
	<li>kreatywności (twórczego i praktycznego działania),</li>
	<li>korzystania ze źródeł internetowych (umiejętność eksploracji świata danych, znajomość portali, zasad funkcjonowania sieci, jej zasobów),</li>
	<li>krytycznej analizy informacji,</li>
	<li>stosowania procedur badawczych (budowania hipotez i ich sprawdzania),</li>
	<li>jasnego i komunikatywnego przedstawienia efektów badań,</li>
	<li>obsługi narzędzi cyfrowych (wykorzystania aplikacji i programów).</li>
</ul>
W jaki sposób możemy wspierać uczniów w krytycznej analizie treści dostępnych w internecie? 
Warto przede wszystkim z nimi rozmawiać, dyskutować. Warto wskazywać im kluczowe zasady, którymi warto kierować się przy analizie przekazów medialnych.
<img class="" src="https://lekcjaenter.pl/uploads/krytyczne_my%C5%9Blenie_7rad.png" alt="" width="478" height="350" />
Aby doskonalić umiejętności analizy informacji można wykorzystać któreś z poniższych ćwiczeń:
1. Przejrzyjcie serwis <a href="https://demagog.org.pl/jak-sprawdzamy-fake-newsy/">https://demagog.org.pl</a>. Zrekonstruujcie, w jaki sposób sprawdzane są tam informacje. Jak wygląda notka na tej stronie - jakie zawiera elementy? Następnie wybierzcie jakąś informację, jaka jest popularna w mediach społecznościowych i dokonajcie jej krytycznej analizy - w podobny sposób jak w serwisie Demagog. 
Uwagi: 
Serwis Demagog to jedna ze stron, która zajmuje się odsiewaniem informacji wiarygodnych od niewiarygodnych. Autorzy naświetlają informację pod różnych kątem, ale przede wszystkim porównują ją z dostępnymi danymi. Warto uczulić uczniów na konieczność takich działań. Warto także przeanalizować inne podobne strony, dostępne w różnych językach. Oto kilka najbardziej popularnych: 
<a href="https://www.snopes.com/">https://www.snopes.com/</a> 
https://www.politifact.com/ 
<a href="https://www.channel4.com/news/factcheck">https://www.channel4.com/news/factcheck</a> 
<a href="https://crosscheck.firstdraftnews.org/france-fr/">https://crosscheck.firstdraftnews.org</a> 
<a href="https://hoaxmap.org/">https://hoaxmap.org/</a> 
<a href="https://swrfakefinder.de/">https://swrfakefinder.de/</a> 
<a href="https://firstdraftnews.org/">https://firstdraftnews.org/</a> 
<a href="https://fakenews.pl/">https://fakenews.pl/</a>
2. Dokonajcie analizy krytycznej wybranego filmu na YouTube. Zastanówcie się nad językiem, jaki w nim jest używany, nad argumentami, oparciem w źródłach itd. Oceńcie, na ile ten film jest wiarygodny. Wypełnijcie kartę pracy, dostępną pod linkiem - <a href="https://tiny.pl/rk8tc">Karta analizy filmu</a> 
Uwagi 
Podczas analizy filmu można wykorzystać dodatkowe narzędzia służące weryfikacji nagrań wideo. 
<a href="https://citizenevidence.amnestyusa.org">YouTube Data Viewer</a> - strona, która dostarcza różnych dodatkowych informacji o filmie, który chcemy poddać analizie, 
<a href="https://www.invid-project.eu/tools-and-services/invid-verification-plugin">INVID</a> - wtyczka dostarczająca licznych informacji na temat filmów dostępnych w sieci
3. Stwórzcie zdjęcie w dowolnej aplikacji - wytnijcie postać, doklejcie inne postaci. Zadaniem innej grupy będzie odgadnięcie, co zostało zmienione. 
Uwagi 
Do tworzenia przerobionych zdjęć można wykorzystać chociażby aplikacje do obróbki zdjęć dostępne na smartfona (np. REMOVE UNWANTED OBJECT, PHOTO EDITOR). 
Do rozpoznawania prawdziwości zdjęć można wykorzystać specjalistyczne strony, które pozwalają zidentyfikować przeróbki. Jedną z najbardziej zaawasowanych jest FOTOFERENSICS (<a href="https://fotoforensics.com/">https://fotoforensics.com/</a>). 
Inne podobne strony: 
<a href="https://tineye.com/">https://tineye.com/</a> 
<a href="http://exif.regex.info/exif.cgi">http://exif.regex.info/exif.cgi</a> 
<a href="https://yandex.ru/">https://yandex.ru/</a>
4. Sprawdźcie, które z memów, które otrzymaliście do analizy rzeczywiście opisują dane wydarzenie? 
Uwagi 
Nauczyciel/nauczycielka przekazuje uczniom obrazki z komentarzem. Można wykorzystać dostępne memy albo stworzyć własne. Wymaga to uprzedniej pracy nauczyciela/nauczycielki, którzy za pomocą dowolnej aplikacji (np. FREE MEME GENERATOR) tworzy mema. Na następnym etapie to uczniowie w grupach mogą tworzyć takie obrazy. Można skorzystać z jakiegoś popularnego zdjęcia i dodać do niego tekst. 
Uczniowie mogą weryfikować prawdziwość zdjęcia i opisu na różne sposoby. Warto zwrócić uwagę, że twórcy fake newsów często korzystają ze zdjęć znalezionych w internecie i dlatego należy poszukać oryginałów zdjęć: 
Mogą skorzystać chociażby z wyszukiwarki obrazów Google <a href="http://images.google.pl">http://images.google.pl</a> albo z wybranych aplikacji do analizy rewersji dostępnych na smartfona. 
Przykładowo: 
<a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=com.thinkfree.searchbyimage&amp;hl=en">Photo Sherlock 
Reverse image search</a>
5. Znajdźcie 5 najbardziej ciekawych informacji na temat wybranych postaci, celebrytów, polityków, gwiazd muzyki czy sportu - osób obecnych w mediach. 
Uwagi 
To ćwiczenie służy zwróceniu uwagi uczniów na sposób prezentacji informacji w mediach.
<ul>
	<li>Nauczyciel/nauczycielka zadaje uczniom pytanie: “W jaki sposób znaleźliście te informacje?” 
Prawdopodobnie uczniowie odpowiedzą, że wpisywali do wyszukiwarki odpowiednie frazy z imieniem i nazwiskiem – nauczyciel/nauczycielka dopytuje: “na jakie strony wchodziliście? Jakiego rodzaju są to strony? Co możecie o nich powiedzieć?”</li>
	<li>Uczniowie w grupach mają za zadanie przypomnieć sobie z jakich źródeł korzystali (być może nawet nie pamiętają z jakich). Warto ich dopytać dlaczego wybrali te strony a nie inne.</li>
	<li>W kolejnych pytaniach nauczyciel/nauczycielka stara się rozbudzić refleksyjność uczniów. Zwraca uwagę (o ile uczniowie sami do tego nie dojdą), że charakter zadania (ograniczony czas oraz sensacyjna tematyka) wpływała na sposób i efekty poszukiwań informacji. W konsekwencji otrzymujemy dane powierzchowne i jednostronne. Niestety tak często wygląda proces korzystania z sieci.</li>
	<li>Nauczyciel/nauczycielka inicjuje krótką dyskusję na temat tego, co można znaleźć w internecie. 
“Skąd wiecie, że te informacje są prawdziwe?”, “Skąd wiecie, że ktoś Was nie oszukuje podając fałszywe informację?</li>
	<li>Nauczyciel/nauczycielka przeprowadza z uczniami burzę mózgów na temat możliwości weryfikowania znajdowanych informacji “W jaki sposób można sprawdzić ich wiarygodność?” - zapisuje na tablicy odpowiedzi, jakie się pojawiają.</li>
</ul>
6. Stwórzcie kampanię reklamową na Instagrama na wybrany temat. Pamiętajcie, że macie włożyć maksymalnie wiele wysiłku w to, by przyciągnąć uwagę innych uczniów. Zastanówcie się, jak zrobić naprawdę wciągającego newsa. 
Uwagi: 
Uczniowie mogą także zrobić film reklamowy - jeśli jest na to czas. Kluczowym elementem tego ćwiczenia jest dyskusja wg pytań: co zrobiliście, aby zwrócić naszą uwagę? Jakich środków użyliście? Jak prezentowaliście informacje? Chodzi o to, by uczniowie sami zrekonstruowali narzędzia perswazji, jakie są stosowane przez media. I wyciągnęli z tego wnioski. Można na podstawie tego ćwiczenia opracować katalog technik perswazyjnych.
7. Stwórzcie krótkie notki na temat jakichś fikcyjnych zjawisk (typu: wzrost liczby uczniów, którzy używają czipów na pamięć), odkryć (typu: rewelacyjny lek zwiększający zdolność koncentracji), fikcyjnych postaci (typu: genialny gracz, który gra bez patrzenia na ekran). Następnie umieśćcie je w internecie (na Facebooku, Instagramie, YouTube). Obserwujcie, jakie są relacje. Uwaga! Nie twórzcie notek o konkretnych, żyjących osobach. 
Uwagi: 
Notki powinny być tak skonstruowane, by budziły zaufanie odbiorców (mogą zawierać zdjęcia, być wspierane odnośnikami do rzekomych źródeł itd.). Dla przeciwwagi można też stworzyć notki, które nie zawierają takich elementów, lecz bazują tylko na sensacji i klikbajtach. Notka ma potem trafić do internetu (np. na FB, do Wikipedii, na fora dyskusyjne). Notka powinna być na tyle ciekawa, by wzbudzić zainteresowanie odbiorców. Adresatami mają być rówieśnicy uczniów. 
W dalszej kolejności zadaniem uczniów jest sprawdzanie odbioru, jaki wywołały ich teksty. Mają przygotować raport dotyczący konsekwencji podjętych działań (komentarze, udostępnienia, przejawy ewentualnej demaskacji). Jeśli uczniowie umieszczą notkę na Wikipedii (np. dołączając ją do gotowe tekstu), powinni sprawdzić, jak długo tam funkcjonowała.
8. Przed rozpoczęciem lekcji nauczyciel/nauczycielka przygotowuje w aplikacji FAKEBOOK (<a href="https://www.classtools.net/FB/home-page">https://www.classtools.net/FB/home-page</a>) krótki, fikcyjny tekst, na temat swojej klasy i dołącza do niego jakieś zdjęcie. Tekstu tego nauczyciel/nauczycielka nie udostępnia publicznie, posłuży on jedynie do zademonstrowaniu uczniom tego, że w Internecie każdy może napisać wszystko. 
Nauczyciel/nauczycielka inicjuje krótką dyskusję na temat tego, co można znaleźć w Internecie. Warto tutaj zapytać uczniów, czy zdarzyło im się zetknąć w sieci z nieprawdziwymi informacjami i poprosić o podzielenie się takimi historiami. Następnie uczniowie pracują w grupach używając serwisu FAKEBOOK do stworzenia fikcyjnych informacji. 
Uwagi: 
Warto z uczniami porozmawiać o etyczności takich działań. Pokazać, że ćwiczenie służy przede wszystkim zrozumieniu jak działają mechanizmy perswazji i media brukowe. Zwrócić ich uwagę, jakich technik i narzędzi używają twórcy fake newsów. 
Do ćwiczeń można wykorzystać również następujące strony internetowe: 
<a href="http://dziennikbulwarowy.pl/">http://dziennikbulwarowy.pl/</a> - generator fake newsów 
<a href="https://pasek-tvpis.pl/">https://pasek-tvpis.pl/</a> - generator pasków TVP 
<a href="http://wp-info.prv.pl/">http://wp-info.prv.pl/</a> - generator nieprawdziwych informacji
9. Sprawdźcie, czy dane wydarzenie mogło mieć miejsce w danej lokalizacji. 
Uwagi 
Nauczyciel/ nauczycielka przygotowuje informację o jakimś wydarzeniu. Może też skorzystać z jakiejś notki dostępnej w mediach – ze zdjęciem. Zadaniem uczniów jest sprawdzenie, czy lokalizacja miejsca pokrywa się z informacją prasową. 
Uczniowie w celu weryfikacji mogą wykorzystać Google Maps - <a href="https://www.google.com/maps">https://www.google.com/maps</a> czy Google Streetview <a href="https://satellite-map.gosur.com/">https://satellite-map.gosur.com/</a> (strony te pozwalają na sprawdzenie, jak rzeczywiście wygląda dana lokalizacja, a także, jak wyglądała wcześniej np. w 2011 roku)
&nbsp;
Dodatek 
Inne ciekawe strony - przydatne do analiz treści internetowych: 
<a href="https://web.archive.org/">https://web.archive.org</a> - archiwum internetowe, strona pozwala na dotarcie do wcześniejszych wersji witryn czy tekstów. 
<a href="http://trends.google.pl">http://trends.google.pl</a> - strona wskazująca, jak wygląda historyczny rozwój popularności danych słów czy wyrażeń, pozwala to na analizę trendów w sieci. 
<a href="https://hoaxy.osome.iu.edu/">https://hoaxy.osome.iu.edu</a> - wyszukiwarka fake newsów 
<a href="http://www.fakenewsai.com/">http://www.fakenewsai.com/</a> - wyszukiwarka fake newsów 
<a href="http://zrozum.org/">http://zrozum.org/</a>  – strona projektu Kliknij, sprawdź, zrozum Fundacji Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego - pakiet narzędzi do samodzielnej oceny wiarygodności informacji, a także materiały edukacyjne, za pomocą których można pomagać innym rozwijać umiejętność krytycznego myślenia.
Broszury zawierające wskazówki radzenia sobie w fake newsami w sieci: 
Dorota Głowacka, Anna Obem, Małgorzata Szumańska, <a href="https://panoptykon.org/stop-dezinformacji-przewodnik">Stop dezinformacji. Przewodnik dla dziennikarzy i redakcji</a>, Fundacja Panoptykon, Warszawa, sierpień 2019. 
Agata Łuczyńska, <a href="https://drive.google.com/file/d/1pwzKkh0usvgbx7xhNGtkqAoYWdud5ywQ/view?usp=sharing">Jak radzić sobie z fake newsami</a>, materiał Szkoły z klasą, 
Stefanie Rack, Deborah Woldemichael, Birgit Kimmel, <a href="https://drive.google.com/file/d/1RM_zzCb4EuD4ve4Nk3ZTg6mmbOliAP55/view?usp=sharing">Fakt czy fake? Jak można demaskować fałszywe doniesienia pojawiające się w internecie?</a>, <a href="http://www.klicksafe.de">www.klicksafe.de</a>
</div>

Jak wspierać uczniów w krytycznej analizie materiałów w Internecie?

AUTORKA: Dorota Pintal
&nbsp;
<div class="scen_description">
Myślenie krytyczne to racjonalny sposób podejścia do rzeczywistości. Pomaga opanować nadmiar informacji. Tego można się nauczyć. Zobacz, jak wzbogacać ten proces narzędziami TIK.
</div>
<div class="scen_description">
Myślenie krytyczne [1] to postawa wyrażająca się w gotowości do rozpatrywania w przemyślany sposób problemów i przedmiotów, które wchodzą w zakres doświadczenia, znajomość logicznych metod rozumowania i dociekania, pewna wprawa w stosowaniu tych metod. Postawa krytycznego myślenia wymaga nieustającego wysiłku rewidowania każdego przekonania czy innej przypuszczalnej formy wiedzy w świetle dowodów ją wspierających i dalszych konkluzji, do których ona prowadzi. (Edward Glaser). To tylko jedna z wielu definicji myślenia krytycznego.
Jeśli myślisz krytycznie, to:
<ul>
	<li>sprawdzasz fakty,</li>
	<li>analizujesz, tworzysz hipotezy, oceniasz,</li>
	<li>tworzysz logiczne powiązania,</li>
	<li>odróżniasz fakty od opinii,</li>
	<li>rozwiązujesz problemy,</li>
	<li>rozpoznajesz swoje emocje, a także emocje innych osób,</li>
	<li>myślisz o myśleniu,</li>
	<li>myślisz o konsekwencjach,</li>
	<li>kwestionujesz oczywistości, własne założenia,</li>
	<li>przetwarzasz informacje.</li>
</ul>
Myślenie krytyczne jest jedną z kompetencji XXI wieku.  
Myślimy krytycznie po to, żeby wyciągać wnioski, które pozwolą nam na podjęcie jedynej możliwej w danej sytuacji decyzji, będąc jednocześnie świadomi możliwych konsekwencji.  
Pomocą w ukierunkowaniu uczenia się i myślenia są rutyny. To pewien ustalony kodeks postępowania i radzenia sobie z konkretnymi problemami. 
W grupie szkolnej rutyny odgrywają istotną rolę. Pomagają zmniejszyć zamieszanie i niepewność, kierują aktywność uczniów na znane ścieżki działania. Dzięki rutynom uczniowie inicjują działania, badają problemy, dyskutują, dokumentują i zarządzają swoim myśleniem. Z czasem rutyny stają się wzorcem postępowania dla poszczególnych uczniów a także dla całego zespołu klasowego. W myśleniu krytycznym opisano ponad 50 rutyn.
Poniżej krótka charakterystyka kilku wybranych rutyn [2] wraz ze wskazaniem narzędzi TIK wspierających ich wdrożenie, również w pracy zdalnej.
<ul>
	<li>Pomyśl – przedyskutuj – podziel się – uczniowie samodzielnie analizują problem, dyskutują w dwójkach, a następnie dyskutują na forum klasy.  
Technologie wspierające stosowanie rutyny: pliki współdzielone w chmurze, Padlet, Notes zajęć w MS Teams, funkcja pokoi na platformach zdalnego nauczania.</li>
	<li>Pomyśl – ułóż – zbadaj – pomaga wprowadzić nowe treści, pytania pomocne Co wiesz na ten temat? Co Cię zastanawia? Co chciałbyś/chciałabyś poznać lepiej? 
Technologie wspierające stosowanie rutyny: pliki współdzielone w chmurze, Padlet, Mentimeter, Answergarden, Notes zajęć w MS Teams.</li>
	<li>3-2-1 most – rutyna stosowana na początku lekcji. Uczniowie zapisują 3 skojarzenia z danym słowem, tworzą 2 pytania w kontekście tego, co ich nurtuje i czego jeszcze chcieliby się dowiedzieć, formułują 1 metaforę w celu wyjaśnienia, czym jest analizowane słowo, np. fotosynteza jest jak… Po zakończeniu pracy nad zadaniem uczniowie ponownie przechodzą kroki tej rutyny i dostrzegają, ile się nauczycieli. 
Technologie wspierające stosowanie rutyny: Padlet, pliki współdzielone w chmurze, Notes zajęć w MS Teams.</li>
	<li>Kolor – symbol – obraz – uczniowie wybierają kolor, który reprezentuje dane zagadnienie, tworzą symbol, który je reprezentuje oraz tworzą obrazek, który reprezentuje daną treść. Na zakończenie prezentują pozostałym efekty swojej pracy. 
Technologie wspierające stosowanie rutyny: zdjęcia ze strony pixabay.com, Canva, Whiteboard, Jamboard, Paint.</li>
	<li>Widzę, myślę, zastanawiam się – uczniowie dokończają stwierdzenia Widzę… Myślę…, Zastanawiam się… Widzę – dotyczy zaobserwowanych faktów. Myślę – oddaje to, co myślę odnośnie zaobserwowanych faktów. Zastanawiam się – to stawianie pytań dotyczących zaobserwowanych faktów. 
Technologie wspierające stosowanie rutyny: Padlet, pliki współdzielone w chmurze, Notes zajęć w MS Teams.</li>
	<li>Połączenie, rozszerzenie, wyzwanie – to odpowiadanie na pytania: W jaki sposób informacje są powiązane z tym, co już wiem? Na jakie nowe pomysły wpadłam/wpadłem, które rozszerzyły moje myślenie? Jakie wyzwania pojawiają się dla mnie w związku z tym? 
Technologie wspierające stosowanie rutyny: Padlet, pliki współdzielone w chmurze, Notes zajęć w MS Teams.</li>
	<li>Kiedyś myślałem/myślałam – teraz myślę – to rutyna pozwalająca zastanowić się nad znanym już problemem i zbadać co i jak się zmieniło. 
Technologie wspierające stosowanie rutyny: Padlet, pliki współdzielone w chmurze, Notes zajęć w MS Teams.</li>
	<li>Punkty kompasu – EWNS – E – ekscytacja, co Cię ekscytuje w tym pomyśle?, W – wątpliwości, jakie są twoje wątpliwości?, N – nauka, czego trzeba dowiedzieć się o tym pomyśle? S – sugestia, jak mogę iść naprzód w ocenie tego pomysłu? 
Technologie wspierające stosowanie rutyny: Padlet, pliki współdzielone w chmurze, Notes zajęć w MS Teams.</li>
	<li>Gałąź logiczna – kolejne wynika z poprzedniego. jeśli A to B, jeśli B to C itd.  
Technologie wspierające stosowanie rutyny: Padlet, pliki współdzielone w chmurze, Notes zajęć w MS Teams, MindMap. 
Kreatywne pytania na start – pytania, które prowokują do dociekania. Tworzymy pytania np. Co jeśli…? Jaki jest cel …? Jak byłoby inaczej, gdyby…? A co, gdybyśmy wiedzieli …? Co by się zmieniło, gdyby…? Spośród pytań wybieramy najciekawsze i je omawiamy. 
Technologie wspierające stosowanie rutyny: Mentimeter, Answergarden, Padlet.</li>
	<li>Tygodniowy spacer – to szukanie powiązań, które istnieją w codziennym życiu z tematami, o których uczymy w szkole. W ciągu tygodnia uczniowie rejestrują kilka przypadków związanych z tematem, którego uczyli się w szkole. Po tygodniu dzielą się tym z innymi uczniami. 
Technologie wspierające stosowanie rutyny: Canva, Prezi, Padlet, pliki współdzielone w chmurze, Notes zajęć w MS Teams, MS Sway, MS Stream, smartfony do rejestracji obrazu i dźwięku.</li>
	<li>Widzę, zastanawiam się, łączę 2 razy – uważnie przyglądam się sytuacji, formułuję pytania, to, co widzę łączę z tym, czego się w szkole uczę, to, co widzę łączę z moimi osobistymi zainteresowaniami. 
Technologie wspierające stosowanie rutyny: Padlet, Wakelet, pliki współdzielone w chmurze.</li>
	<li>Gra w wyjaśnienia – najpierw zauważamy problem, następnie go obserwujemy i odpowiadamy na pytanie: Dlaczego tak się stało? 
Technologie wspierające stosowanie rutyny: Padlet, pliki współdzielone w chmurze, Notes zajęć w MS Teams.</li>
	<li>Drabina metapoznania – włączanie myślenia o własnym myśleniu, służy automonitorowaniu i planowaniu kolejnych kroków. Składa się z 4 szczebli, pnąc się „w górę” są to: 
1.    Czego się nauczyłem/nauczyłam? 
2.    Jak się tego nauczyłem/nauczyłam? 
3.    Dlaczego to jest ważne? 
4.    Gdzie to mogę wykorzystać? 
Technologie wspierające stosowanie rutyny: Notes zajęć, pliki współdzielone w chmurze, Padlet.</li>
</ul>
Przykłady zastosowania rutyn na lekcjach.
<ol>
	<li>Zastosowanie rutyny Tygodniowy spacer – na lekcji chemii. 
1)    Na lekcji uczniowie poznawali mieszaniny i metody ich rozdziału. 
2)    Przez tydzień, do następnej lekcji codziennie obserwowali najbliższe środowisko poszukując przykładów rozdzielania składników różnych mieszanin. 
3)    Swoje codzienne spostrzeżenia zapisywali w Notesie zajęć w Teams. Wypełniali tabelkę: zaobserwowany przykład, nazwa sposobu rozdziału składników mieszaniny, cecha składników pozwalająca na rozdzielenie. 
4)    Zaobserwowane przykłady fotografowali lub filmowali. 
5)    Podczas dzielenia się swoimi przykładami w klasie wyświetlali krótkie filmy, prezentowali zdjęcia. Do przygotowania pokazu zdjęć i filmu używali dowolnych narzędzi, np. Canva, Prezi, InShot.</li>
	<li>Zastosowanie rutyny 3-2-1 most – na lekcji geografii. 
1)    Na lekcji wprowadzane było pojęcie „Małej ojczyzny”. 
2)    Na początek każdy uczeń/uczennica zapisuje w Mentimeterze 3 skojarzenia z tym pojęciem. Nauczyciel/nauczycielka wyświetla te skojarzenia i je omawia. 
3)    Następnie uczniowie również w Mentimeterze zapisują po 2 pytania w kontekście tego, co ich nurtuje. Nauczyciel/nauczycielka wyświetla pytania i je czyta. 
4)    Każdy uczeń formułuje metaforę: Mała ojczyzna jest jak… Swoje przykłady zapisują w Mentimeterze. 
5)    Na koniec każdy uczeń/uczennica przechodzi rutynę raz jeszcze, a swoje przykłady zapisuje tym razem dla siebie w zeszycie lub Notesie zajęć.</li>
	<li>Zastosowanie rutyny Pomyśl – ułóż – zbadaj na lekcji biologii. 
1)    Lekcja na temat budowy ciał organizmów. Rutyna pomaga wprowadzić nowe treści. 
2)    Nauczyciel/nauczycielka przygotowuje Padlet z trzema pytaniami (jak poniżej). Uczniowie dostają do niego dostęp przez QR kody. Pracują na własnych smartfonach lub szkolnych tabletach/laptopach. 
3)    Na początku lekcji uczniowie odpowiadają na pytanie Co już wiem na ten temat? Swoje odpowiedzi zapisują w Padlecie. 
4)    W drugim kroku odpowiadają na pytanie Co jest dla mnie zagadką odnośnie do budowy ciał organizmów? Odpowiedzi zapisują w Paldecie. 
5)    W kroku kolejnym odpowiadają na pytanie Co chciałabym/chciałbym zbadać?</li>
	<li>Zastosowanie rutyny Kolor – symbol – obraz na lekcji fizyki. 
1)    Nauczyciel/nauczycielka wprowadza pojęcie energii.  
2)    Uczniowie pracują w aplikacji Jamboard lub Whiteboard. 
3)    Każdy uczeń/uczennica wybiera kolor reprezentujący pojęcie „energia”. 
4)    Każdy uczeń/uczennica tworzy symbol, który reprezentuje pojęcie „energia”. 
5)    Każdy uczeń/uczennica tworzy obraz, który reprezentuje pojęcie „energia” (tu może użyć też zdjęć). 
6)    Uczniowie w dwójkach prezentują sobie nawzajem pracę i krótko ją omawiają.</li>
	<li>Zastosowanie rutyny Pomyśl – przedyskutuj – podziel się na lekcji matematyki. 
1)    Nauczyciel/nauczycielka wprowadza pojęcie potęgi na przykładzie będącym zadaniem dla ucznia/uczennicy. 
2)    Zadanie udostępnione jest w obszarze współpracy w Notesie zajęć. 
3)    Uczniowie samodzielnie analizują zadanie i wyciągają wnioski. 
4)    W kolejnym kroku pracują w dwójkach i ponownie analizują zadanie. 
5)    Na koniec dyskutują na forum całej klasy. Nauczyciel/nauczycielka zadaje pytania.</li>
</ol>
Linki do wymienionych w tekście narzędzi TIK: 
www.padlet.com  
www.answergarden.ch  
www.google.pl   
www.office.com   
www.pixabay.com 
www.canva.com 
www.wakelet.com 
----- 
[1] Tekst inspiracji powstał na bazie zasobów dostępnych na stronie <a href="https://mysleniekrytyczne.edu.p">https://mysleniekrytyczne.edu.p</a> (dostęp: 15.07.2022) 
[2] Opracowanie na podstawie informacji ze strony <a href="http://www.pz.harvard.edu/thinking-routines">www.pz.harvard.edu/thinking-routines</a> (dostęp: 15.07.2022)
</div>

Wykorzystanie TIK w rozwijaniu krytycznego myślenia uczniów

AUTOR: Tomasz Tokarz
&nbsp;
<div class="scen_description">
YouTube jest świetną przestrzenią do poszerzania wiedzy. Warto korzystać z kanałów podejmujących tematykę naukową w popularny sposób. Oto krótki przewodnik po nich. 
</div>
<div class="scen_description">
YouTube to obecnie nie tylko miejsce swobodnej ekspresji osób, które szukają miejsca do przyciągnięcia uwagi. To również wielkie repozytorium niezwykle wartościowych materiałów edukacyjnych. To przestrzeń, która szybko się profesjonalizuje oferując filmy o wysokim standardzie i jakości – zarówno merytorycznej jak i wizualnej. Ze względu na to, że człowiek najszybciej się uczy dzięki połączeniu przekazu wizualnego i dźwiękowego, YouTube jest obecnie jednym z najskuteczniejszych narzędzi do uczenia się. Co ciekawe, w opinii publicznej dominuje przekonanie, że oglądanie filmów na YouTube to strata cennego czasu, który można poświęcić na poszerzanie wiedzy. Warto się z tym skonfrontować i pokazać, jak wiele inspirujących materiałów można znaleźć na tym kanale. Poniżej zaprezentuję 20 kanałów poświęconych szeroko rozumianej nauce – 10 po polsku i 10 po angielsku.
Kanały w języku polskim:
<ol>
	<li><a href="https://www.youtube.com/user/SciTeraz">SCI FUN</a> – prawdziwy lider w kategorii kanałów popularyzujących naukę (ponad 1 mln subskrypcji). Twórca kanału, obdarzony dużą charyzmą, w merytoryczny i zarazem żartobliwy sposób mierzy się z różnymi mitami dotyczącymi nauki. Na SCI FUN można znaleźć inspirujące rozważania teoretyczne (np. czy żyjemy w symulacji), jak i pokazy doświadczeń. Szczególnie warty polecenia jest cykl pt. “Mity płaskiej ziemi” oraz film: “Krótki film o prawdzie i fałszu” (8 mln wyświetleń).</li>
	<li><a href="https://www.youtube.com/channel/UCZgxE8WOvOmHNfMpv1otPxQ">EMCE </a>– niezwykle popularny kanał (niemal 700 tys. subskrypcji) popularyzujący naukę. Jego autorzy wykorzystują luźną i zabawną formę do prezentowania ciekawostek naukowych, eksperymentów i wniosków z badań. Można na nim znaleźć także doświadczenia i instrukcje do wykonania ciekawych przedmiotów (np. Jak zrobić jadalną butelkę”). Filmy cieszące się największą popularnością to m.in. “Co by było, gdyby bomba atomowa wybuchła w Warszawie?” (4 mln wyświetleń) czy “Czy jesteś podatny na sugestię?”.</li>
	<li><a href="https://www.youtube.com/c/UwagaNaukowyBe%C5%82kot">UWAGA! NAUKOWY BEŁKOT</a> – kanał doskonale prowadzony przez Daniela Myśliwca, specjalisty z zakresu biochemii. Cieszy się ogromną popularnością (691 tys. subskrypcji). W przejrzysty sposób ukazuje skomplikowane zagadnienia naukowe. Można tu znaleźć długie, rozbudowane filmy dotyczące szeroko pojętej nauki, dotyczące głównie chemii, biologii i fizyki. Najbardziej popularne filmy na kanale to: “Czy koronawirus może zniszczyć ludzkość?”, “Autyzm – piękniejszy umysł”, “6 najbardziej niemoralnych eksperymentów na ludziach”, “Czy telefony komórkowe są dla nas zagrożeniem?”.</li>
	<li><a href="https://www.youtube.com/user/naukatolubie">NAUKA TO LUBIĘ</a> – bardzo popularny kanał (605 tys. subskrypcji) prowadzony przez fizyka – Tomasza Rożka. Autor kieruje także działem naukowym w “Gościu Niedzielnym”. Jego głównym celem jest popularyzacja nauki. Na kanale znaleźć można przejrzyste wyjaśniania wielu kwestii z obszaru nauk ścisłych. Popularne filmy to m.in. “Jak długo potrwa chaos (epidemii)?”, “Jak przetrwać atak jądrowy?”, “Jak firmy farmaceutyczne wmawiają nam choroby?”.</li>
	<li><a href="https://www.youtube.com/c/NaukowoTV">NAUKOWO TV</a> – kanał prowadzony przez Krzysztofa Poznańskiego. Celem kanału jest popularyzacja nauki za pomocą przykładów, obrazów, eksperymentów myślowych. Kanał szczególnie polecany miłośnikom zoologii i geologii. Najpopularniejsze filmy na kanale to na przykład: “Największy wąż jaki żył na ziemi”, “Co by było, gdyby stopiły się wszystkie lodowce?”, “Jak będzie wyglądał człowiek przyszłości?”.</li>
	<li><a href="https://www.youtube.com/channel/UCQ-p6HCWFP0aqGIAhdH8AFw">NAUKA BEZ FIKCJI</a> – drugi z kanałów prowadzonych przez Daniela Myśliwca. Zawiera krótkie i zwięźle opisane ciekawostki naukowe zarówno dla fanów "science", jak i "fiction". Filmy mają długość poniżej 10 minut i często opatrzone są tytułami w stylu: “Najdłużej żyjące zwierzęta” czy “Najbardziej odizolowane miejsca na świecie”.</li>
	<li><a href="https://www.youtube.com/user/centrumnaukikopernik">CENTRUM NAUKI KOPERNIK</a> – oficjalny kanał YouTube Centrum Nauki Kopernik. Można na nim znaleźć zarejestrowane wykłady, podcasty oraz relacje z wydarzeń naukowych.</li>
	<li><a href="https://www.youtube.com/channel/UCRSgKutcItXnyGzYliEh9qA">CRAZY NAUKA</a> – kanał popularnonaukowy prezentujący ciekawostki z obszaru nauki. Przykładowe tytuły: “Jak pić kawę, aby działała?”, “Dlaczego mój głos brzmi inaczej na nagraniu?”.</li>
	<li><a href="https://www.youtube.com/channel/UCwylAt0VrqZPPNCjQV2t8Qg">SMARTGSM </a>– kanał podejmujący kontrowersyjne kwestie i omawiający je w przystępny sposób. Przykładowe tematy: “Co stanie się za 100 trylionów lat?”, “Hipotetyczna podwodna pozaziemska cywilizacja”, “Co zobaczysz i poczujesz przy prędkości światła?”.</li>
	<li><a href="https://www.youtube.com/channel/UCOExtNZvrFL2jqAIl3RkMyQ">PIONIER </a>– kanał prezentujący badania naukowe, projekty badawczo-rozwojowe, ciekawe eksperymenty, sylwetki wybitnych naukowców. Tłumaczy przystępnie trudne zagadnienia. </li>
</ol>
A teraz 10 kanałów w języku angielskim. Większość z nich ma opcję włączenia automatycznie języka polskiego. Jeśli jej nie ma – można uruchomić tłumaczenie w ustawieniach.
<ol>
	<li><a href="https://www.youtube.com/c/vsauce1/videos">VSAUCE </a>– kanał o ogromnym zasięgu (18 mln subskrypcji). Filmy opublikowane na kanale podejmują ogólne kwestie naukowe z pogranicza technologii, psychologii, matematyki, filozofii. Popularne filmy to m.in: “Jaką rozdzielczość ma oko?”, “Z jaką prędkością porusza się ciemność?”. Dzięki niemu można odbyć podróż do świata wiedzy odnajdując odpowiedzi na pytania, które być może nawet nie przyszłyby nam do głowy. Można tu znaleźć mnóstwo informacji o naukowych podstawach świata.  
Twórcy kanału prowadzą także dwa inne kanały: Vsauce2 (skupiający się na takich kwestiach jak paradoksy i prawdopodobieństwa) oraz Vsauce3 (który odnosi się m.in. do relacji między popkulturą, grami a nauką).</li>
	<li><a href="https://www.youtube.com/c/inanutshell/videos">KURZGESAGT </a>– niezwykle popularny kanał (18 mln subskrypcji) podejmujący zagadnienia z pogranicza nauki i filozofii. W warstwie wizualnej opiera się na animacjach. Atutem jest przejrzysta grafika. Filmy na kanale podejmują fundamentalne problemy nauki, stawiają trudne pytania i szukają na nie odpowiedzi. Mają ogromny potencjał kształcący. Przykładowe tematy: ”Jak działa układ odpornościowy?”, “Inżynieria genetyczna odmieni wszystko”, “Czy rzeczywistość jest rzeczywista?”, “Jak bakterią rządzą Twoim ciałem?”, “Największa czarna dziura we Wszechświecie”.</li>
	<li><a href="https://www.youtube.com/c/veritasium/videos">VERISATIUM </a>– jeden z najpopularniejszych kanałów o nauce (12 mln subskrypcji) prowadzony przez dr Dereka Mullera. Podejmuje ważne kwestie w sposób dopasowany do masowego odbiorcy – nie tracąc przy tym na merytoryczności. Filmy o nauce, edukacji i innych dziedzinach. Głównym obszarem tematycznym jest fizyka i jej pogranicze z biologią i matematyką. Przykładowe tematy to m.in: “Winogrona w mikrofali tworzą plazmę”, “Wielkie nieporozumienie dotyczące elektryczności”, “Najbardziej popularne błędy poznawcze”.</li>
	<li><a href="https://www.youtube.com/c/smartereveryday/videos">SMARTER EVERY DAY</a> – kanał prowadzony przez Destina Sandlina, zawodowego inżyniera lotnictwa. (10 mln subskrybentów). Jego celem jest odkrywanie świata z wykorzystaniem nauki. Twórca przystępnie i z pasją odpowiada na różnorodne pytania naukowe, przeprowadza eksperymenty i pokazuje, jak działają wybrane przedmioty. Przykładowe tematy filmów: „Jak działa Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba? ”, “Jak Neil Armstrong trenował lądowanie na Księżycu?”.</li>
	<li><a href="https://www.youtube.com/c/AsapSCIENCE/videos">ASAP SCIENCE</a> – kanał prowadzony przez Gregorego Browna i Mitchella Moffita ma 10 mln subskrypcji. Twórcy prezentują w nim odpowiedzi na różnorodne pytania naukowe. Kanał zawiera mnóstwo ciekawych filmów, które zgodnie z intencjami autorów mają nadać sens nauce. Przykładowe tematy:, „Czy szkoła powoli niszczy twój mózg?”, “Dlaczego starożytni Grecy nie widzieli koloru niebieskiego?”, “Co było pierwsze: jajko czy kura?”. Autorzy na kanale śpiewają także samodzielnie napisane piosenki o zagadnieniach naukowych (przykład: https://youtu.be/rz4Dd1I_fX0 lub: https://youtu.be/LTXTeAt2mpg ). Warto.</li>
	<li><a href="https://www.youtube.com/c/TheBackyardScientist">THE BACKYARD SCIENTIST</a> – kanał prowadzony przez Kevina Kohlera (5 mln subskrybentów). Dużą uwagę poświęca eksperymentalnej stronie nauki. Filmy ukazują doświadczenia prowadzone przez autora. Nie próbujcie robić tego w domu! Mocną stroną kanału jest duża dawka humoru. Popularne filmy na kanale to m.in.: ‘Wlewam lawę do mojego basenu”, “Jak zbudować gigantyczną pułapkę na myszy?”, “Niebezpieczne zabawki – kij zasilany gazem”.</li>
	<li><a href="https://www.youtube.com/c/SciShow/video">SCISHOW </a>– kanał prowadzony przez Hanka Greena cieszy się dużą popularnością (7 mln subskrypcji). Autor w inspirujący sposób podejmuje kwestie związane z nauką. Jego mocną stroną jest poszukiwanie odpowiedzi na dziwne, sprzeczne z intuicją pytania. Tematyka filmów jest różnorodna. Przykładowe tematy to: “Jak ananasy nas zjadają?”, „ A jeśli wszystkie wirusy znikną?”, Kanał ma także wersję dla dzieci. SCISHOW KIDS</li>
	<li><a href="https://www.youtube.com/c/WhatIfScienceShow/videos">WHAT IF</a> – kanał poszukujący odpowiedzi na kluczowe pytanie: “Co by było gdyby” ma szerokie grono odbiorców (6 mln). Twórcy kanału uruchamiają wyobraźnię i rozważają różne, często nieprawdopodobne opcje dotyczące najbardziej fundamentalnych aspektów rzeczywistości. Podróż po świecie zagadek i hipotetycznych rzeczywistościach ma solidne umocowanie w teoriach naukowych. Popularne filmy z kanału: “Co się stanie jeśli wykopiemy tunel między kontynentami?”, “Co się stanie jeśli wrzucimy nasze śmieci do wulkanu?”, “Co by było, gdyby Ziemia miała kształt ciastka z dziurką?”.</li>
	<li><a href="https://www.youtube.com/c/becausescience/videos">BECAUSE SCIENCE</a> – kanał prowadzony przez Kyle Hilla wykorzystuje naukę do rozpatrywania różnych elementów popkultury, gier, filmów. Tytuły filmów mówią same za siebie: “Dlaczego nie chcielibyście być super szybcy?”, “Dlaczego nie chcielibyście mieć zdolności teleportacji?”, “Jak walczyć, by pokonać T-Rexa?, “Prawda o Gwiezdnych Wojnach”, “Czy Spiderman mógł zatrzymać pociąg?”, “Czy można zbudować miecz świetlny?”.</li>
	<li><a href="https://www.youtube.com/user/maricv84/videos">HOME SCIENCE</a> – kanał poświęcony eksperymentalnej stronie nauki. Można tu znaleźć lekcje wideo, pokazy, przykłady iluzji optycznych czy reakcji chemicznych. Najpopularniejsze filmy: “10 zadziwiających eksperymentów naukowych”, “Zadziwiające iluzje dźwiękowe”, “Coca Cola vs Cola Zero”.</li>
	<li><a href="https://www.youtube.com/c/Todayifoundout-official/videos">TODAY I FOUND OUT</a> – kanał poświęcony ciekawostkom naukowym. Twórca kanału prezentuje ciekawe zjawiska w oparciu o zasadę: czego się dziś dowiedziałem. Przykładowe tytuły filmów: “Kto rozpoczął głoszenie teorii płaskiej ziemi?, “Jak Niemcy uczą się o II Wojnie Światowej?” czy “Jak daleko w przeszłość mógłby się przenieść Anglik, by móc efektywnie się porozumiewać?”.</li>
</ol>
Kanały są na tyle różnorodne, że każdy może znaleźć w nich coś dla siebie. Życzę owocnych poszukiwań :)
</div>

20 i więcej kanałów popularnonaukowych na YouTube, które warto znać

AUTORKA : Renata Maciejczyk
&nbsp;
<div class="scen_description">
Pośród cyfrowych narzędzi każdy z nas znajdzie takie, które odpowiadają jego zainteresowaniom, pozwolą rozwijać pasję czyli o tym, jak połączyć przyjemne z pożytecznym.
</div>
<div class="scen_description">
Czas wakacji to okres odpoczynku od wytężonej nauki. Przed każdym z nas – nauczycielami, pedagogami oraz uczniami– kilka tygodni oddechu, błogiego lenistwa. Warto ten czas wykorzystać na odkrywanie i rozwijanie swoich hobby, poprzez aktywne poznawanie świata i siebie w sposób, który sprawia nam przyjemność. Jednym z wyzwań może być zidentyfikowanie własnego hobby, dlatego też warto spróbować różnych aktywności – zarówno tych dla ciała, jak i dla ducha i umysłu.
ODKRYWAMY PRZYRODĘ 
W czasie wakacji mamy więcej możliwości by spędzić trochę czasu na łonie natury. Bogactwo, otaczającej nas roślinności jest wręcz nieskończone. Być może zastanawiamy się, jak nazywają się drzewa, krzewy czy kwiaty, które nas otaczają? Do ich rozpoznania możemy wykorzystać aplikację w naszym telefonie np. PlantNet Plant Identification. Wystarczy, że sfotografujemy roślinę, a aplikacja podpowie nam jej nazwę. W podobny sposób możemy rozpoznawać rośliny ale też inne obiekty spotykane na wędrówkach, korzystając np. z Obiektywu Google. W tym przypadku nie musimy nawet robić zdjęcia – aplikacja jest w stanie rozpoznać to, co pokazujemy jej za pomocą aparatu w smartfonie.  
Dla miłośników ptasiego śpiewu przydatna może być aplikacja BirdNET, dzięki której możemy nagrać śpiew ptaka, a aplikacja podpowie nam jaki to gatunek.  
Osoby, które lubią astronomię mogą skorzystać z aplikacji Sky Map lub Sky Safari, dzięki którym możliwe będzie zidentyfikowanie obiektów na niebie.
PLANUJEMY PODRÓŻE 
Osoby, które jeszcze nie zaplanowały wakacji mogą skorzystać z aplikacji turystycznych.  
Polska niezwykła zawiera bazę ponad czterdziestu tysięcy miejsc wartych odwiedzenia w całej Polsce oraz prawie pół miliona zdjęć tychże. Podobnie działa także aplikacja Polskie Szlaki: atrakcje w Polsce. Podczas zwiedzania największych polskich miast przydatna może być Footsteps. Wystarczy, że wybierzemy kim jesteśmy (hipsterem, smakoszem, artystą lub biznesmenem), a aplikacja zaplanuje za nas i dla nas najlepszą trasę. 
Pogoda w Polsce bywa różna, dlatego też warto mieć pod ręką kilka narzędzi, które pozwolą nam realizować swoje pasje w deszczowe dni.  
Dla najmłodszych dobrym pomysłem mogą być aplikację z serii Toca Boca, dzięki którym możemy przenieść się do atrakcyjnego wizualnie wirtualnego świata i poznać jego tajniki oraz dowiedzieć się więcej o roślinach, nauce, tańcu, muzyce, samochodach, medycynie, a nawet pracy w salonie fryzjerskim. 
MUZYKUJEMY 
Dla tych, którzy zawsze chcieli spróbować nauczyć się grać na instrumencie dobrym rozwiązaniem będzie wykorzystanie smartfon jako instrument muzyczny. Dzięki Perfect Piano możemy poznać grę na pianinie, z kolei Real Drum: bębny elektroniczne to mobilny symulator perkusji, zaś korzystając z aplikacji Ocarina, dmuchając w mikrofon i stukając palcami w dane miejsce na ekranie smartfona możemy zamienić go w okarynę.
CZYTAMY CORAZ WIĘCEJ 
Dla tych, którzy uwielbiają czytać interesującą pozycją mogą wydać się aplikacje, służące nauce szybkiego czytania, takie jak na przykład Szybkie czytanie czy Reader Pro.
Zbiór przydatnych linków: 
PlantNet Plant Identification – <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=org.plantnet&amp;gl=PL">https://play.google.com/store/apps/details?id=org.plantnet&amp;gl=PL</a> 
Obiektyw Google – <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=com.google.ar.lens&amp;hl=pl&amp;gl=US">https://play.google.com/store/apps/details?id=com.google.ar.lens&amp;hl=pl&amp;gl=US</a> 
BirdNET – <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=de.tu_chemnitz.mi.kahst.birdnet&amp;hl=pl&amp;gl=US">https://play.google.com/store/apps/details?id=de.tu_chemnitz.mi.kahst.birdnet&amp;hl=pl&amp;gl=US</a> 
Sky Map – <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=com.google.android.stardroid&amp;hl=pl&amp;gl=US">https://play.google.com/store/apps/details?id=com.google.android.stardroid&amp;hl=pl&amp;gl=US</a> 
Sky Safari – <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=com.simulationcurriculum.skysafari5&amp;hl=pl&amp;gl=US">https://play.google.com/store/apps/details?id=com.simulationcurriculum.skysafari5&amp;hl=pl&amp;gl=US</a> 
Polska niezwykła – <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=com.netmart.pnandroid&amp;hl=pl&amp;gl=US">https://play.google.com/store/apps/details?id=com.netmart.pnandroid&amp;hl=pl&amp;gl=US</a> 
Polskie Szlaki: atrakcje w Polsce – <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=pl.polskieszlaki.PolskieSzlaki&amp;hl=pl&amp;gl=US">https://play.google.com/store/apps/details?id=pl.polskieszlaki.PolskieSzlaki&amp;hl=pl&amp;gl=US</a> 
Footsteps – <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=travel.footsteps&amp;hl=pl&amp;gl=US">https://play.google.com/store/apps/details?id=travel.footsteps&amp;hl=pl&amp;gl=US</a> 
Toca Boca – <a href="https://tocaboca.com/apps/">https://tocaboca.com/apps/</a> 
Perfect Piano – <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=com.gamestar.perfectpiano&amp;hl=pl&amp;gl=US">https://play.google.com/store/apps/details?id=com.gamestar.perfectpiano&amp;hl=pl&amp;gl=US</a> 
Real Drum: bębny elektroniczne – <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=br.com.rodrigokolb.realdrum&amp;feature=top-free">https://play.google.com/store/apps/details?id=br.com.rodrigokolb.realdrum&amp;feature=top-free</a> 
Ocarina – <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=com.egert.ocarina&amp;hl=en_US&amp;gl=US">https://play.google.com/store/apps/details?id=com.egert.ocarina&amp;hl=en_US&amp;gl=US</a> 
Szybkie czytanie – <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=com.heku.readingtrainer&amp;hl=pl">https://play.google.com/store/apps/details?id=com.heku.readingtrainer&amp;hl=pl</a> 
ReaderPro – <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=com.Store.ReaderPro&amp;hl=pl&amp;gl=US">https://play.google.com/store/apps/details?id=com.Store.ReaderPro&amp;hl=pl&amp;gl=US</a>
Jak widać, niezależnie od naszego hobby, każdy może znaleźć coś dla siebie: przyroda, astronomia, meteorologia, zwiedzanie – to tylko niektóre z nich, ale na pewno pośród cyfrowych narzędzi znajdą się takie, które pozwolą pielęgnować i rozwijać każdą pasję. Owocnych poszukiwań!
</div>

Samokształcenie w czasie wakacji, czyli ucz się z przyjemnością i odkrywaj swoje pasje!

AUTORKA: Renata Maciejczyk
<div class="scen_description">
Uczestniczenie w kulturze nigdy nie było tak proste, jak w obecnych czasach. Ale dostęp do mnóstwa wydarzeń kulturalnych zmusza nas do ich filtrowania.
</div>
<div class="scen_description">
 
Uczestniczenie w kulturze nigdy nie było tak proste jak dziś. Niemniej, z uwagi na wielość wydarzeń kulturalnych coraz częściej zmuszeni jesteśmy do odpowiedniego filtrowania, wybierania spośród interesujących nas wydarzeń.  
Pandemia spowodowała przyspieszenie przeniesienia się wydarzeń kulturalnych do sieci internetowej. Z każdą kolejną falą przybywało wystaw, spektakli, koncertów, dyskusji; wszystkiego, czego dotychczas doświadczaliśmy na żywo. Po każdym „przypływie” następował, jednakże „odpływ”, skutkujący swoistą odwilżą kulturalną, a stąd licznymi wydarzeniami artystycznymi czy szerzej kulturalnymi, które dostępne były w tradycyjnej formie. Być może taka hybrydowa forma funkcjonowania kultury pozostanie z nami na dłużej.
Poznajmy więc aplikacje, które umożliwią nam odkrywanie wydarzeń kulturalnych w naszym najbliższym otoczeniu i korzystanie z kultury nawet wówczas, gdy ta po raz kolejny znajdzie się w kwarantannie. 
Pierwszą, najbardziej oczywistą aplikacją jest Facebook, umożliwiający sprawdzenie, jakie wydarzenia, odbywają się w danej okolicy. Bez wątpienia to właśnie tam znajdziemy ich najwięcej; szczególnie od momentu rozpoczęcia pandemii to właśnie na tej platformie dzieje się bardzo dużo. Nietrudno więc przegapić konkretne wydarzenie, które mogłoby nas zainteresować, bądź też „zgubić się” w gąszczu propozycji spotkań z kulturą czy to w bezpośredniej okolicy czy też odbywających się online.  
Możemy też na bieżąco śledzić strony internetowe interesujących nas instytucji, galerii, kin, teatrów czy innych instytucji kultury państwowych lub prywatnych, choć dla niektórych ten sposób jest już dość archaiczny. Wymagałoby to także poświęcenia znacznej ilości czasu i regularnego przeglądania. Ominęłaby nas niewątpliwie część interesujących wydarzeń.  
Zamiast śledzić poszczególne strony internetowe, warto od czasu do czasu przeglądać aplikacje, dzięki którym kalendarz wydarzeń w naszej okolicy będziemy mieć zawsze pod ręką.
<ul>
	<li>Dla miłośników kultury przydatną aplikacją może być Going. Aplikacja umożliwia wyszukiwanie wydarzeń, które odbędą się w najbliższym miesiącu, głównie w miejskich lokalizacjach. Jest ona skierowana nie tylko do mieszkańców dużych aglomeracji, ponieważ oprócz Warszawy, Krakowa czy Gdańska odnajdziemy w niej wydarzenia z m.in.: Ostrowa Wielkopolskiego, Żywca czy Krosna. Ponadto aplikacja Going, idąc z duchem czasu umożliwia również wyszukiwanie wydarzeń, które odbywają się online. </li>
	<li>Warta uwagi jest aplikacja coigdzie.pl. Wystarczy wpisać miasto, a następnie przeglądać dostępne wydarzenia, w tym repertuar kin, teatrów, a nawet imprez sportowych i wernisaży. Aplikacja jest bardzo prosta w obsłudze i może być przydatna także wtedy, gdy akurat jesteśmy w mieście innym niż na co dzień. </li>
</ul>
Istnieje także sporo aplikacji dedykowanych konkretnym miastom, które co prawda nie odnoszą się bezpośrednio do bieżących wydarzeń, lecz mogą być atrakcyjnym uzupełnieniem na przykład popołudniowego spaceru. Wydaje się, że takie aplikacje, szczególnie gdy kultura pozostaje w kwarantannie mogą być przydatne dla pasjonatów sztuki. 
<ul>
	<li>archimapa wydana przez Muzeum Powstania Warszawskiego umożliwia zaplanowanie tematycznego spaceru, uwzględniającego np. architekturę Dwudziestolecia międzywojennego, warszawski socrealizm czy warszawskie mozaiki.</li>
	<li>W Krakowie możemy skorzystać z audio przewodnika po Starym Mieście, korzystając z aplikacji Audioprzewodnik Kraków Stare Miasto. </li>
</ul>
Więcej informacji i aplikacje do pobrania można znaleźć klikając w poniższe linki:
<ul>
	<li>Facebook – <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=com.facebook.katana&amp;hl=pl&amp;gl=US">https://play.google.com/store/apps/details?id=com.facebook.katana&amp;hl=pl&amp;gl=US</a></li>
</ul>
Strony wybranych instytucji państwowych:
<ul>
	<li>Muzeum Narodowe w Krakowie – <a href="https://mnk.pl">https://mnk.pl</a></li>
	<li>Muzeum Narodowe w Warszawie – <a href="https://www.mnw.art.pl">https://www.mnw.art.pl</a></li>
	<li>Muzeum Sztuki Współczesnej MOCAK w Krakowie – <a href="https://www.mocak.pl">https://www.mocak.pl</a></li>
	<li>Muzeum Sztuki w Łodzi – <a href="https://msl.org.pl">https://msl.org.pl</a></li>
	<li>Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie – <a href="https://artmuseum.pl/pl">https://artmuseum.pl/pl</a></li>
</ul>
Aplikacje
<ul>
	<li>Going – <a href="https://goingapp.pl">https://goingapp.pl</a></li>
	<li>coigdzie.pl – <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=pl.coigdzie.android&amp;hl=pl&amp;gl=US">https://play.google.com/store/apps/details?id=pl.coigdzie.android&amp;hl=pl&amp;gl=US</a></li>
	<li>Archimapa – Pamięć Miasta –  <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=com.moiseum.pamiecmiasta&amp;gl=PL">https://play.google.com/store/apps/details?id=com.moiseum.pamiecmiasta&amp;gl=PL</a></li>
	<li>Audioprzewodnik Kraków Stare Miasto – <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=pl.audiotour.krakowmiastmappedaudioguide&amp;hl=pl&amp;gl=US">https://play.google.com/store/apps/details?id=pl.audiotour.krakowmiastmappedaudioguide&amp;hl=pl&amp;gl=US</a></li>
</ul>
Korzystanie z powyżej opisanych aplikacji umożliwi świadome uczestnictwo w kulturze poprzez dobór interesujących nas wydarzeń zarówno w naszej najbliższej okolicy jak również na terenie całego kraju czy w internecie. Posługiwanie się aplikacjami daje też gwarancję, że już nie przegapimy żadnego interesującego nas wydarzenia. Można je wykorzystać w dowolnym momencie, nie tracąc kontaktu z kulturą, gdyby po raz kolejny znalazła się za zamkniętymi drzwiami. 
</div>

Co się dzieje w sztuce? Aplikacje, dzięki którym będziesz na bieżąco z wydarzeniami kulturalnymi

Tomasz Łukawski - ekspert ds. sieciowania w projekcie "Lekcja:Enter"
<h4>Szkoła im. Lotników Polskich w Płocicznie Tartak zaprosiła nas na wirtualną wizytę studyjną. 7 czerwca 2022 ponad dwudziestoosobowa grupa pedagogów obserwowała pięć bloków tematycznych przygotowanych przez dyrektorkę szkoły Katarzynę Gałaszewską i Jej nauczycielki i nauczycieli.</h4>
W pierwszej sesji nauczyciel przyrody i geografii Pan Michał Ratomski zaprezentował zajęcia grafiki komputerowej, które szkoła prowadzi z tzw. “godzin do dyspozycji dyrektora” w wymiarze 45 minut tygodniowo. Zajęcia charakteryzował interdyscyplinarny charakter tj. wiedza z zajęć informatycznych, plastycznych, technicznych i geografii.  Gratulowaliśmy efektów oraz dopytywaliśmy o rodzaje zastosowanych aplikacji, technologii, producentów a nawet ceny sprzętu. Katarzyna Gałaszewska opowiedziała jak takie zajęcia zorganizować w “siatce godzin” i że powstały z Jej inicjatywy, kiedy dostrzegła pasję u nauczyciela.
Następne zajęcia poprowadził również Pan Ratomski, tym razem już jako fragment lekcji geografii, na której wykorzystywał okulary wirtualnej rzeczywistości (VR). Tym razem wspierał pokaz nagranymi wcześniej fragmentami prezentującymi widok z okularów ucznia. Sesja wywarła na nas duże wrażenie. Dopytywaliśmy więc o szczegóły zaprezentowanych technik wyrażając  aprobatę z zastosowanej metodologii pracy, która angażowała uczniów oraz nauczyciela.
W trzecim bloku tematycznym nauczyciel matematyki i informatyki Pan Damian Sołtysiuk zaprezentował zajęcia programowania internetu rzeczy (IoT) na bazie zestawów Arduino. Podczas dyskusji wskazywaliśmy na wspierającą postawę nauczyciela oraz cykl zajęć realizacji podstawy programowej z algorytmiki i programowania realizowanej od klasy pierwszej do ósmej w szkole w Płocicznie. Dowiedzieliśmy się, że w klasie pierwszej dzieci z Płociczna kodują z pomocą Ozobotów, w drugiej i trzeciej przechodzą etap “grafiki żółwia” z robotami Dash oraz Photon. Etap klas 4-6 to programowanie obiektowe typu Scratch a w 7-8 przechodzą do programowania w trybie tekstowym w językach PYTHON, C++, Java oraz wspierają się zestawem Arduino programując IoT.
Podczas czwartego bloku odbywającego się w “sali doświadczania świata” nauczycielka logopedka Pani Elżbieta Butkiewicz zaprezentowała pracę z dzieckiem na zajęciach rewalidacyjnych. Dyskutowaliśmy o sposobie rekrutacji na takie zajęcia w szkole, technicznym i finansowym zapleczu zajęć. Szczególnie zainteresowały nas rodzaje aktywności zastosowanych przez nauczycielkę.
Ostatni blok tematyczny dotyczył zajęć interdyscyplinarnych z użyciem zestawu jeżdżących, sterowanych kotów-zabawek w oddziale przedszkolnym. Zajęcia prezentowała Pani Edyta Budzińska. Również tym razem był to bardzo dobrze metodycznie przygotowany pokaz.
Spotkanie podsumowała Katarzyna Gałaszewska zdradzając źródła finansowania oraz tajniki pozyskiwania funduszy. Zakończyliśmy dyskusją na temat interdyscyplinarnego charakteru prezentowanych zajęć, wskazaniem, iż podział wiedzy na dyscypliny szkolne jest przestarzały i pochodzi z industrialnej epoki, która została wyparta przez ekonomię opartą na wiedzy, danych i informacji. Uznaliśmy, iż prezentowane międzyprzedmiotowe zajęcia są odpowiedzią na wymagania stawiane absolwentom dzisiejszej szkoły, w której zgodnie z koncepcją konstruktywistycznej organizacji wiedzy buduje się jej struktury w umysłach dzieci podczas samodzielnego uczenia się przy wsparciu pedagoga.
Następne wizyty studyjne Instytut Spraw Publicznych planuje zorganizować jesienią 2022. 
&nbsp;
&nbsp;