Autor: dr Tomasz Łukawski, Instytut Spraw Publicznych
&nbsp;
<h4>Wizyty studyjne organizowane w ramach projektu Lekcja:Enter służą bezpośredniemu poznaniu modelowych, inspirujących rozwiązań stosowanych w wybranych szkołach oraz instytucjach, gdzie wprowadzono i wdrożono TIK w obszarach zarządzania placówką oraz stosuje się na lekcjach rozwiązania metodyczne, które wspiera technologia.</h4>
Tym razem producent drukarek 3D oraz środowiska wsparcia dla szkół, zaprosił nas w dniach 15 i 28 listopada 2022 na warsztaty, które prowadziła trenerka Angelika Ochendowska i trener Paweł Wysocki. Zapoznaliśmy się z innowacyjnym ekosystemem edukacyjnym pozwalającym na realizację zajęć z różnych przedmiotów dla wszystkich grup wiekowych. Ekosystem ten jest kompleksowym rozwiązaniem dla szkół chcących wdrożyć edukację w duchu STEAM, która wykorzystuje nowoczesne technologie i narzędzia do nauczania poprzez doświadczanie i rozwiązywanie praktycznych problemów - łączy druk 3D, robotykę, projektowanie oraz bazę materiałów dla nauczycieli, tak aby mogli oni prowadzić lekcje w ciekawy i jednocześnie wygodny dla siebie sposób.
Podczas wizyty studyjnej odbył się również warsztat, którego celem było pokazanie modelowych, inspirujących rozwiązań technologicznych i metodycznych w szkołach ze szczególnym uwzględnieniem projektowania i druku 3D. Tematyką wiodącą było wdrażanie nowych narzędzi TIK w szkole oraz wypracowanie strategii pomocnej wdrożeniu druku 3D na zajęcia z uczniami. Uczestnicy pracując podzieleni na grupy opracowywali wnioski i rekomendacje na co należy zwrócić uwagę wprowadzając nowe technologie w tym drukarki 3D oraz pomoce dydaktyczne i aplikacje do projektowania. Łącząc doświadczenia uczestników oraz prowadzących rozłożono proces wdrażania wspomnianych narzędzi do szkół na obszary i etapy, na które należy zwracać uwagę. Dyskutowano również o problemach i barierach, które mogą pojawić się na każdym z poziomów. Finalnie uczestnicy stworzyli strategię - zespołowy "Przepis na wdrożenie”, który już bezpośrednio odnosił się do placówki, w której pracują poszczególni uczestnicy. Na zakończenie podsumowano pracę gości wizyty studyjnej oraz jej wartość dla transformacji cyfrowej w szkole i organizacji pracy w placówce z zastosowaniem TIK jako dźwigni wspierającej proces nauczania-uczenia się.
&nbsp;

Drukarki 3D na lekcjach. Wizyty studyjne 15 i 28 listopada 2022

AUTOR: Krzysztof Ciurej
&nbsp;
<div class="scen_description">
Zarówno nauczyciele, jak i uczniowie (wszyscy!) stają przed dylematem: jakie zastosować sposoby nauczania, aby proces uczenia się u uczniów zaistniał!
</div>
<div class="scen_description">
Jaką mieliśmy pogodę 12 marca ubiegłego roku? Padał deszcz, czy raczej świeciło słońce? Każdy z nas kiedyś to po prostu wiedział, nie musieliśmy szperać ani w internecie, ani w pamięci, żeby od razu odpowiedzieć na to pytanie. Co robiłem/robiłam 15 marca tego roku? A moje urodziny w ubiegłym roku, co wtedy się działo? Dlaczego pewne rzeczy bardzo szybko odtwarzamy w pamięci a innych nie?
Psychologowie wciąż nie stwierdzili ostatecznie co, dlaczego i w jaki sposób zapamiętujemy a co zapominamy. Niemniej, panuje zgoda co do tego, że zapamiętywanie to proces, polegający na przekazywaniu informacji z pamięci krótkotrwałej do pamięci długotrwałej, zaś przypominanie polega na odszukiwaniu potrzebnej nam wiedzy właśnie w zbiorach pamięci długotrwałej.
Można śmiało postawić tezę, że zapominamy prawie wszystko, co kiedykolwiek dotarło do naszego mózgu a to, że jesteśmy w stanie funkcjonować na co dzień – to kwestia nawyków, z których nie zdajemy sobie sprawy. Za Marzeną Żylińską możemy powiedzieć, że uczenie się polega na zmianach struktury sieci neuronalnej i siły połączeń neurodydaktycznych (więcej na ten temat można przeczytać w książce „Neurodydaktyka – nauczanie i uczenie się przyjazne mózgowi”. Im częściej coś robimy, tym lepiej funkcjonują określone obwody neuronalne. C. Duhigg w książce Siła Nawyku, przytacza przykład osoby, która po operacji mózgu straciła pamięć, jednakże nie miało to wpływu na wykonywanie codziennych czynności, co udowadnia, że wykonujemy je dzięki nawykom – np. mężczyzna nie potrafił wskazać drogi do toalety we własnym domu, ale potrafił ją odtworzyć i samodzielnie do niej trafić. W tej sytuacji zasadne wydaje się pytanie, w jaki sposób zapamiętywać a szerzej – co oznacza uczenie się?
Każdemu i każdej z nas zdarzyło się, że musieliśmy przygotować się do testu, sprawdzianu, odczytu czy rozmowy, która wymagała posiadania konkretnej wiedzy. To przygotowanie się to właśnie proces zapamiętywania. Ponadto wszyscy nauczyciele, trenerzy, edukatorzy, a w szczególności uczniowie stają mniej lub bardziej świadomie przed dylematem: jakie zastosować metody, formy pracy i sposoby nauczania, aby nabywane informacje zostały przetworzone w wiedzę i konkretne umiejętności. Oczywiście, im wyższa świadomość i wiedza edukatorów, tym sprawniej są oni w stanie dobrać odpowiednie metody. Wydawałoby się, że zasadnym będzie stwierdzenie, że ilu ludzi, tyle sposobów uczenia, jednakże można te sposoby skategoryzować.
Podjęcie próby ustandaryzowania sposobów uczenia się wymaga w pierwszej kolejności odpowiedzi na pytanie, czym właściwe jest uczenie się? Myślę, że każdy z czytelników w swoim życiu doświadczał różnych sytuacji edukacyjnych w szkole, w domu, na uczelni, które może poddać ocenie pod kątem skuteczności w uczeniu. Ponadto, jeśli chodzi o edukatorów, studia pedagogiczne, różnorodne kursy poszerzają wiedzę teoretyczną i umiejętności stosowania takich metod czy form pracy, które podniosą skuteczność uczenia się uczniów. Aby jeszcze bardziej uwrażliwić na potrzebę dobierania odpowiednich metod i form pracy zestawmy ze sobą dwa podejścia do uczenia. Pierwsze, opisane w XVII wieku, oraz drugie sformułowane w wieku XX. Podejście XX-wieczne jest już oparte na dowodach naukowych, których źródłem są badania edukacyjne przeprowadzone przez naukowców na przestrzeni wielu lat.
Manfred Spitzer, niemiecki neurobiolog i psychiatra w książce Jak uczy się mózg w pierwszych rozważaniach o uczeniu się wskazuje przykład „lejka norymberskiego” opisanego w XVII wieku, który w uproszczeniu działałby w ten sposób, że po przyłożeniu go do głowy wiedza i informacje, tak jak płyn, byłyby wlewane do naszego mózgu. Niestety, taki lejek w rzeczywistości nie istnieje, chociaż doświadczenie życiowe wskazuje, że w pewnym zakresie każdy i każda z nas z takim „lejkiem” się spotkali. Gdy zakładamy, że uczenie się jest biernym procesem, a wiedza „jakoś” (sic!) trafia do głowy – uczenie sprowadza się do transferu treści z zewnątrz do wewnątrz. Przypomnijcie sobie samych siebie lub swoich uczniów, którzy zadawali sobie pytanie, jak mają to sobie wbić do głowy? Idąc dalej za Manfredem Spitzerem oraz biorąc pod uwagę współczesne odkrycia dotyczące uczenia wynikające m.in. z neurodydaktyki trzeba podkreślić, że uczenie jest aktywnym a nie biernym procesem, w trakcie którego dochodzi do zmian w mózgu u osoby uczącej się.
Zestawmy zatem koncepcję „lejka” z koncepcją Benjamina Blooma, twórcy taksonomii uczenia się, który wyodrębnił w procesie uczenia się repertuar zadań i umiejętności, które nazwał taksonomią. Stwierdza on, że proces uczenia jest zakończony wtedy, kiedy zdobędziemy wszystkie hierarchicznie ułożone umiejętności, począwszy od mało wymagających a skończywszy na trudniejszych, wzajemnie powiązanych poziomach takich jak: poziom wiedzy, rozumienia, zastosowania, analizy, syntezy i oceny. Zastosowanie tej taksonomii w nauczaniu stwarza warunki do głębokiego przetwarzania informacji, głębokiego uczenia się, co w efekcie podnosi skuteczność uczenia się. Reasumując można powiedzieć, że zastosowana taksonomia przyczynia się do tego, że uczenie się jest aktywnym procesem.
Przyglądając się różnym opracowaniom na temat uczenia się jako aktywnego procesu warto poddać analizie wyniki prac Petera Honeya oraz Alana Mannforda. Omówiłem go w materiale „<a href="https://lekcjaenter.pl/uploads/scenariusz%20szkolenia%204%20grup_aktualizacja_01.2022/materialy/1_5_projektowanie%20lekcji_cykl%20Kolba_materia%C5%82%20dla%20nauczycieli%204%20grup_01.22.pdf">Projektowanie lekcji opartej na doświadczeniu. Cykl Kolba w teorii i praktyce</a>" udostępnionym na platformie projektu „Lekcja:Enter”. Wskazany materiał opisuje cztery etapy cyklu uczenia się sformułowane przez Dawida Kolba nazwane „Cyklem Kolba” a także style uczenia się według Petera Honey’a oraz Alana Mannforda: aktywny, refleksyjny, teoretyczny i pragmatyczny.
Ułatwienie zrozumienia powyższych kategorii może zilustrować przykład wskazany w książce Geoffa Petty’ego "Nowoczesne nauczanie". Wyobraź sobie, że uczniowie muszą nauczyć się obsługi nowego programu komputerowego albo sposobu korzystania z dowolnej aplikacji.
<ul>
	<li>Teoretycy będą chcieli, żeby im wyjaśniono sposób działania programu lub też będą potrzebować czasu na samodzielne zapoznanie się z instrukcją obsługi.</li>
	<li>Uczniowie, których cechuje refleksyjność będą chcieli się zastanowić, dlaczego coś działa, a coś nie działa, konfrontując swoje wyobrażenia z rzeczywistością.</li>
	<li>Pragmatycy postarają się wykorzystać program do tego, co jest im potrzebne, niekoniecznie zawracając sobie głowę detalami działania programu, zaś</li>
	<li>aktywiści po prostu zaczną „klikać”, próbować, sprawdzać. </li>
</ul>
John Dewey oraz David Kolb, chcąc zapewnić optymalną jakość uczenia się każdej z grup opracowali cykl uczenia zwany Cyklem Kolba, wyróżniający cztery etapy uczenia się:
<ol>
	<li>Etap doświadczenia (dla aktywnych),</li>
	<li>Etap refleksji (dla refleksyjnych),</li>
	<li>Etap teorii (dla teoretyków),</li>
	<li>Etap zastosowania (dla pragmatycznych).</li>
</ol>
W wyżej cytowanym materiale scharakteryzowano szczegółowo etapy cyklu Kolba. Znalazły się tam także wskazówki jak zaplanować lekcję w cyklu Kolba i przykłady takich lekcji. Korzystając z cyklu Kolba w nauczaniu edukator/edukatorka ma pewność, że żaden z uczniów, niezależnie od tego, czy jest aktywistą, czy cechuje go refleksyjność, czy lubi teorie, czy też działania – nie zostanie pominięty. Ponadto wygrywa pogląd, który wskazuje na to, że aby zapewnić jak najwyższą skuteczność uczenia warto tak organizować lekcję czy szkolenia, aby pojawiły się wszystkie elementy powyższego cyklu.
Na koniec tych rozważań warto zadać pytanie – dlaczego należy stosować Cykl Kolba w szkole? Aby pokusić się o odpowiedź warto ustalić kryterium, według którego ocenimy lekcję; czyli kiedy uznamy, że spełnia ona swoje zadanie. Za taką uznajemy lekcję, która jest skuteczna w uczeniu się uczniów. Cykl Kolba umożliwia organizację takiej lekcji, podczas której uczniowie i ich aktywność są w centrum procesu dydaktycznego. Zgodnie z poglądami konstruktywistycznymi J. Piageta, L. Wygotskiego i J. Brunera taka lekcja ułatwia indywidualne konstruowanie schematów poznawczych przez uczniów lub sprzyja ich przebudowywaniu. Dzieje się to dlatego, iż w istniejące struktury poznawcze włącza się nową wiedzę, umiejętności, następuje naturalny proces uczenia się. W cyklu Kolba nowa wiedza tworzy się na podstawie przekształcenia przeżytego doświadczenia, na etapie refleksji, teorii i zastosowania. Mówiąc najprościej, na takiej lekcji uczeń/uczennica ma szansę dużo się nauczyć, a przecież o to nam chodzi!
&nbsp;
O procesie uczenia się i stylach uczenia się możesz dowiedzieć się więcej:
<ul>
	<li>Manfred Spitzer, Jak uczy się mózg, Wydawnictwo Naukowe PWN 2012</li>
	<li>Gordon Dryden, Jeannette Vos, Rewolucja w uczeniu, Wydawnictwo ZYSK i SKA 2003</li>
	<li>Geoff Petty, Nowoczesne nauczanie, Sopot 2013</li>
	<li>Marzena Żylińska, Neurodydaktyka, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2013</li>
	<li>Recenzja książki „Jak uczy się mózg” M. Spitzera 
<a href="https://universe.earlystage.pl/universe/recenzja-jak-uczy-sie-mozg-m-spitzera">https://universe.earlystage.pl/universe/recenzja-jak-uczy-sie-mozg-m-spitzera </a></li>
	<li>Recenzja książki: „Uczyć (się) głębiej. Jak to zrobić na lekcji?”  
<a href="https://osswiata.ceo.org.pl/2021/11/26/recenzja-ksiazki-uczyc-sie-glebiej-jak-to-zrobic-na-lekcji/">https://osswiata.ceo.org.pl/2021/11/26/recenzja-ksiazki-uczyc-sie-glebiej-jak-to-zrobic-na-lekcji/ </a></li>
	<li>Neurodydaktyka – wybrane aspekty praktyczne. Wykład 
<a href="https://www.youtube.com/watch?v=yGLnXh_5VZg&amp;t=19s&amp;ab_channel=O%C5%9BrodekRozwojuEdukacji">https://www.youtube.com/watch?v=yGLnXh_5VZg&amp;t=19s&amp;ab_channel=O%C5%9BrodekRozwojuEdukacji </a></li>
	<li>Style uczenia się wg Honeya i Mumforda 
<a href="http://www.comapp-online.de/materials/pl/Handout_14_LearningStyles_PL.pdf">http://www.comapp-online.de/materials/pl/Handout_14_LearningStyles_PL.pdf </a></li>
	<li>Małgorzata Taraszkiewicz, 1) O potrzebie kompetencji, str. 4 oraz 2) Twój styl uczenia się, str. 7; w: TRENDY. Uczenie się w XXI wieku, Internetowy; magazyn CODN, nr 4/18/2007 <a href="http://www.bc.ore.edu.pl/Content/50/2007_04_trendy.pdf">http://www.bc.ore.edu.pl/Content/50/2007_04_trendy.pdf</a></li>
</ul>
</div>

Co ma wpływ na uczenie się, czyli jak działać by dać uczniom szansę efektywnie się uczyć?

AUTOR: Tomasz Tokarz
&nbsp;
<div class="scen_description">
Krytyczne myślenie to ważna kompetencja, dzięki której świadomie funkcjonujemy w dorosłym życiu. To myślenie racjonalne. Jak sobie radzić z informacyjnym szumem?
</div>
<div class="scen_description">
Niezwykle ważną kompetencją, umożliwiającą świadome funkcjonowanie w dorosłym życiu, jest krytyczne myślenie. Jego wyróżnikiem jest nastawienie badawcze. Podporządkowane jest dążeniu do odkrycia prawdy (adekwatnego opisu świata), co odróżnia je chociażby od myślenia magicznego, ideologicznego (uzależnionego od jednej idei) czy perswazyjnego (nastawionego na przekonanie kogoś do przyjęcia naszego punktu widzenia lub skłonienia go do działania zgodnego z naszym interesem). 
Myślenie krytyczne to myślenie racjonalne, analityczne, ceniące logiczne wnioskowanie, szukające rzeczywistych (a nie wyimaginowanych) reguł i powiązań, próbujące odtworzyć fakty a następnie, na ich podstawie, budować interpretacje i teorie, z zachowaniem twardych reguł badawczych (sformułowanie problemu, postawienie hipotezy, opracowanie procedury weryfikacyjnej, testowanie, wyciągnięcie wniosków, potwierdzenie lub odrzucenie hipotezy itd.). To umiejętność wprowadzania związków między faktami, interpretowania ich i budowania z nich większych całości. 
Konieczność uczenia krytycznego myślenia jest konsekwencją ekspansji fałszywych czy uproszczonych interpretacji świata. Jesteśmy dziś bombardowani doniesieniami, zasypywani tekstami, zalewani interpretacjami. W ich gąszczu nietrudno o zagubienie. Żyjemy w czasach informacyjnego chaosu. Dziewiętnastowieczna szkoła zmagała się z niedostatkiem danych, szkoła XXI wieku staje się bezradna wobec ich nadmiaru. 
Dlatego tak potrzebna jest umiejętność radzenia sobie z informacyjnym szumem: podważania, weryfikowania i falsyfikowania zewnętrznych przekazów. 
Ponieważ największym wyzwaniem jest dzisiaj radzenie sobie z ogromną ilością treści w Internecie uczniowie winni ćwiczyć kompetencje krytycznego myślenia właśnie opierając się na zasobach internetowych.
Aby rozwijać umiejętność krytycznego myślenia warto stawiać przed uczniami zadania, które będą wymagały wielu umiejętności:
<ul>
	<li>współpracy w grupie (umiejętność rozdzielenia zadań, oszacowania zasobów członków zespołu i ich wykorzystania), - sprawnego komunikowania się,</li>
	<li>planowania i zarządzania czasem,</li>
	<li>kreatywności (twórczego i praktycznego działania),</li>
	<li>korzystania ze źródeł internetowych (umiejętność eksploracji świata danych, znajomość portali, zasad funkcjonowania sieci, jej zasobów),</li>
	<li>krytycznej analizy informacji,</li>
	<li>stosowania procedur badawczych (budowania hipotez i ich sprawdzania),</li>
	<li>jasnego i komunikatywnego przedstawienia efektów badań,</li>
	<li>obsługi narzędzi cyfrowych (wykorzystania aplikacji i programów).</li>
</ul>
W jaki sposób możemy wspierać uczniów w krytycznej analizie treści dostępnych w internecie? 
Warto przede wszystkim z nimi rozmawiać, dyskutować. Warto wskazywać im kluczowe zasady, którymi warto kierować się przy analizie przekazów medialnych.
<img class="" src="https://lekcjaenter.pl/uploads/krytyczne_my%C5%9Blenie_7rad.png" alt="" width="478" height="350" />
Aby doskonalić umiejętności analizy informacji można wykorzystać któreś z poniższych ćwiczeń:
1. Przejrzyjcie serwis <a href="https://demagog.org.pl/jak-sprawdzamy-fake-newsy/">https://demagog.org.pl</a>. Zrekonstruujcie, w jaki sposób sprawdzane są tam informacje. Jak wygląda notka na tej stronie - jakie zawiera elementy? Następnie wybierzcie jakąś informację, jaka jest popularna w mediach społecznościowych i dokonajcie jej krytycznej analizy - w podobny sposób jak w serwisie Demagog. 
Uwagi: 
Serwis Demagog to jedna ze stron, która zajmuje się odsiewaniem informacji wiarygodnych od niewiarygodnych. Autorzy naświetlają informację pod różnych kątem, ale przede wszystkim porównują ją z dostępnymi danymi. Warto uczulić uczniów na konieczność takich działań. Warto także przeanalizować inne podobne strony, dostępne w różnych językach. Oto kilka najbardziej popularnych: 
<a href="https://www.snopes.com/">https://www.snopes.com/</a> 
https://www.politifact.com/ 
<a href="https://www.channel4.com/news/factcheck">https://www.channel4.com/news/factcheck</a> 
<a href="https://crosscheck.firstdraftnews.org/france-fr/">https://crosscheck.firstdraftnews.org</a> 
<a href="https://hoaxmap.org/">https://hoaxmap.org/</a> 
<a href="https://swrfakefinder.de/">https://swrfakefinder.de/</a> 
<a href="https://firstdraftnews.org/">https://firstdraftnews.org/</a> 
<a href="https://fakenews.pl/">https://fakenews.pl/</a>
2. Dokonajcie analizy krytycznej wybranego filmu na YouTube. Zastanówcie się nad językiem, jaki w nim jest używany, nad argumentami, oparciem w źródłach itd. Oceńcie, na ile ten film jest wiarygodny. Wypełnijcie kartę pracy, dostępną pod linkiem - <a href="https://tiny.pl/rk8tc">Karta analizy filmu</a> 
Uwagi 
Podczas analizy filmu można wykorzystać dodatkowe narzędzia służące weryfikacji nagrań wideo. 
<a href="https://citizenevidence.amnestyusa.org">YouTube Data Viewer</a> - strona, która dostarcza różnych dodatkowych informacji o filmie, który chcemy poddać analizie, 
<a href="https://www.invid-project.eu/tools-and-services/invid-verification-plugin">INVID</a> - wtyczka dostarczająca licznych informacji na temat filmów dostępnych w sieci
3. Stwórzcie zdjęcie w dowolnej aplikacji - wytnijcie postać, doklejcie inne postaci. Zadaniem innej grupy będzie odgadnięcie, co zostało zmienione. 
Uwagi 
Do tworzenia przerobionych zdjęć można wykorzystać chociażby aplikacje do obróbki zdjęć dostępne na smartfona (np. REMOVE UNWANTED OBJECT, PHOTO EDITOR). 
Do rozpoznawania prawdziwości zdjęć można wykorzystać specjalistyczne strony, które pozwalają zidentyfikować przeróbki. Jedną z najbardziej zaawasowanych jest FOTOFERENSICS (<a href="https://fotoforensics.com/">https://fotoforensics.com/</a>). 
Inne podobne strony: 
<a href="https://tineye.com/">https://tineye.com/</a> 
<a href="http://exif.regex.info/exif.cgi">http://exif.regex.info/exif.cgi</a> 
<a href="https://yandex.ru/">https://yandex.ru/</a>
4. Sprawdźcie, które z memów, które otrzymaliście do analizy rzeczywiście opisują dane wydarzenie? 
Uwagi 
Nauczyciel/nauczycielka przekazuje uczniom obrazki z komentarzem. Można wykorzystać dostępne memy albo stworzyć własne. Wymaga to uprzedniej pracy nauczyciela/nauczycielki, którzy za pomocą dowolnej aplikacji (np. FREE MEME GENERATOR) tworzy mema. Na następnym etapie to uczniowie w grupach mogą tworzyć takie obrazy. Można skorzystać z jakiegoś popularnego zdjęcia i dodać do niego tekst. 
Uczniowie mogą weryfikować prawdziwość zdjęcia i opisu na różne sposoby. Warto zwrócić uwagę, że twórcy fake newsów często korzystają ze zdjęć znalezionych w internecie i dlatego należy poszukać oryginałów zdjęć: 
Mogą skorzystać chociażby z wyszukiwarki obrazów Google <a href="http://images.google.pl">http://images.google.pl</a> albo z wybranych aplikacji do analizy rewersji dostępnych na smartfona. 
Przykładowo: 
<a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=com.thinkfree.searchbyimage&amp;hl=en">Photo Sherlock 
Reverse image search</a>
5. Znajdźcie 5 najbardziej ciekawych informacji na temat wybranych postaci, celebrytów, polityków, gwiazd muzyki czy sportu - osób obecnych w mediach. 
Uwagi 
To ćwiczenie służy zwróceniu uwagi uczniów na sposób prezentacji informacji w mediach.
<ul>
	<li>Nauczyciel/nauczycielka zadaje uczniom pytanie: “W jaki sposób znaleźliście te informacje?” 
Prawdopodobnie uczniowie odpowiedzą, że wpisywali do wyszukiwarki odpowiednie frazy z imieniem i nazwiskiem – nauczyciel/nauczycielka dopytuje: “na jakie strony wchodziliście? Jakiego rodzaju są to strony? Co możecie o nich powiedzieć?”</li>
	<li>Uczniowie w grupach mają za zadanie przypomnieć sobie z jakich źródeł korzystali (być może nawet nie pamiętają z jakich). Warto ich dopytać dlaczego wybrali te strony a nie inne.</li>
	<li>W kolejnych pytaniach nauczyciel/nauczycielka stara się rozbudzić refleksyjność uczniów. Zwraca uwagę (o ile uczniowie sami do tego nie dojdą), że charakter zadania (ograniczony czas oraz sensacyjna tematyka) wpływała na sposób i efekty poszukiwań informacji. W konsekwencji otrzymujemy dane powierzchowne i jednostronne. Niestety tak często wygląda proces korzystania z sieci.</li>
	<li>Nauczyciel/nauczycielka inicjuje krótką dyskusję na temat tego, co można znaleźć w internecie. 
“Skąd wiecie, że te informacje są prawdziwe?”, “Skąd wiecie, że ktoś Was nie oszukuje podając fałszywe informację?</li>
	<li>Nauczyciel/nauczycielka przeprowadza z uczniami burzę mózgów na temat możliwości weryfikowania znajdowanych informacji “W jaki sposób można sprawdzić ich wiarygodność?” - zapisuje na tablicy odpowiedzi, jakie się pojawiają.</li>
</ul>
6. Stwórzcie kampanię reklamową na Instagrama na wybrany temat. Pamiętajcie, że macie włożyć maksymalnie wiele wysiłku w to, by przyciągnąć uwagę innych uczniów. Zastanówcie się, jak zrobić naprawdę wciągającego newsa. 
Uwagi: 
Uczniowie mogą także zrobić film reklamowy - jeśli jest na to czas. Kluczowym elementem tego ćwiczenia jest dyskusja wg pytań: co zrobiliście, aby zwrócić naszą uwagę? Jakich środków użyliście? Jak prezentowaliście informacje? Chodzi o to, by uczniowie sami zrekonstruowali narzędzia perswazji, jakie są stosowane przez media. I wyciągnęli z tego wnioski. Można na podstawie tego ćwiczenia opracować katalog technik perswazyjnych.
7. Stwórzcie krótkie notki na temat jakichś fikcyjnych zjawisk (typu: wzrost liczby uczniów, którzy używają czipów na pamięć), odkryć (typu: rewelacyjny lek zwiększający zdolność koncentracji), fikcyjnych postaci (typu: genialny gracz, który gra bez patrzenia na ekran). Następnie umieśćcie je w internecie (na Facebooku, Instagramie, YouTube). Obserwujcie, jakie są relacje. Uwaga! Nie twórzcie notek o konkretnych, żyjących osobach. 
Uwagi: 
Notki powinny być tak skonstruowane, by budziły zaufanie odbiorców (mogą zawierać zdjęcia, być wspierane odnośnikami do rzekomych źródeł itd.). Dla przeciwwagi można też stworzyć notki, które nie zawierają takich elementów, lecz bazują tylko na sensacji i klikbajtach. Notka ma potem trafić do internetu (np. na FB, do Wikipedii, na fora dyskusyjne). Notka powinna być na tyle ciekawa, by wzbudzić zainteresowanie odbiorców. Adresatami mają być rówieśnicy uczniów. 
W dalszej kolejności zadaniem uczniów jest sprawdzanie odbioru, jaki wywołały ich teksty. Mają przygotować raport dotyczący konsekwencji podjętych działań (komentarze, udostępnienia, przejawy ewentualnej demaskacji). Jeśli uczniowie umieszczą notkę na Wikipedii (np. dołączając ją do gotowe tekstu), powinni sprawdzić, jak długo tam funkcjonowała.
8. Przed rozpoczęciem lekcji nauczyciel/nauczycielka przygotowuje w aplikacji FAKEBOOK (<a href="https://www.classtools.net/FB/home-page">https://www.classtools.net/FB/home-page</a>) krótki, fikcyjny tekst, na temat swojej klasy i dołącza do niego jakieś zdjęcie. Tekstu tego nauczyciel/nauczycielka nie udostępnia publicznie, posłuży on jedynie do zademonstrowaniu uczniom tego, że w Internecie każdy może napisać wszystko. 
Nauczyciel/nauczycielka inicjuje krótką dyskusję na temat tego, co można znaleźć w Internecie. Warto tutaj zapytać uczniów, czy zdarzyło im się zetknąć w sieci z nieprawdziwymi informacjami i poprosić o podzielenie się takimi historiami. Następnie uczniowie pracują w grupach używając serwisu FAKEBOOK do stworzenia fikcyjnych informacji. 
Uwagi: 
Warto z uczniami porozmawiać o etyczności takich działań. Pokazać, że ćwiczenie służy przede wszystkim zrozumieniu jak działają mechanizmy perswazji i media brukowe. Zwrócić ich uwagę, jakich technik i narzędzi używają twórcy fake newsów. 
Do ćwiczeń można wykorzystać również następujące strony internetowe: 
<a href="http://dziennikbulwarowy.pl/">http://dziennikbulwarowy.pl/</a> - generator fake newsów 
<a href="https://pasek-tvpis.pl/">https://pasek-tvpis.pl/</a> - generator pasków TVP 
<a href="http://wp-info.prv.pl/">http://wp-info.prv.pl/</a> - generator nieprawdziwych informacji
9. Sprawdźcie, czy dane wydarzenie mogło mieć miejsce w danej lokalizacji. 
Uwagi 
Nauczyciel/ nauczycielka przygotowuje informację o jakimś wydarzeniu. Może też skorzystać z jakiejś notki dostępnej w mediach – ze zdjęciem. Zadaniem uczniów jest sprawdzenie, czy lokalizacja miejsca pokrywa się z informacją prasową. 
Uczniowie w celu weryfikacji mogą wykorzystać Google Maps - <a href="https://www.google.com/maps">https://www.google.com/maps</a> czy Google Streetview <a href="https://satellite-map.gosur.com/">https://satellite-map.gosur.com/</a> (strony te pozwalają na sprawdzenie, jak rzeczywiście wygląda dana lokalizacja, a także, jak wyglądała wcześniej np. w 2011 roku)
&nbsp;
Dodatek 
Inne ciekawe strony - przydatne do analiz treści internetowych: 
<a href="https://web.archive.org/">https://web.archive.org</a> - archiwum internetowe, strona pozwala na dotarcie do wcześniejszych wersji witryn czy tekstów. 
<a href="http://trends.google.pl">http://trends.google.pl</a> - strona wskazująca, jak wygląda historyczny rozwój popularności danych słów czy wyrażeń, pozwala to na analizę trendów w sieci. 
<a href="https://hoaxy.osome.iu.edu/">https://hoaxy.osome.iu.edu</a> - wyszukiwarka fake newsów 
<a href="http://www.fakenewsai.com/">http://www.fakenewsai.com/</a> - wyszukiwarka fake newsów 
<a href="http://zrozum.org/">http://zrozum.org/</a>  – strona projektu Kliknij, sprawdź, zrozum Fundacji Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego - pakiet narzędzi do samodzielnej oceny wiarygodności informacji, a także materiały edukacyjne, za pomocą których można pomagać innym rozwijać umiejętność krytycznego myślenia.
Broszury zawierające wskazówki radzenia sobie w fake newsami w sieci: 
Dorota Głowacka, Anna Obem, Małgorzata Szumańska, <a href="https://panoptykon.org/stop-dezinformacji-przewodnik">Stop dezinformacji. Przewodnik dla dziennikarzy i redakcji</a>, Fundacja Panoptykon, Warszawa, sierpień 2019. 
Agata Łuczyńska, <a href="https://drive.google.com/file/d/1pwzKkh0usvgbx7xhNGtkqAoYWdud5ywQ/view?usp=sharing">Jak radzić sobie z fake newsami</a>, materiał Szkoły z klasą, 
Stefanie Rack, Deborah Woldemichael, Birgit Kimmel, <a href="https://drive.google.com/file/d/1RM_zzCb4EuD4ve4Nk3ZTg6mmbOliAP55/view?usp=sharing">Fakt czy fake? Jak można demaskować fałszywe doniesienia pojawiające się w internecie?</a>, <a href="http://www.klicksafe.de">www.klicksafe.de</a>
</div>

Jak wspierać uczniów w krytycznej analizie materiałów w Internecie?

AUTORKA: Dorota Pintal
&nbsp;
<div class="scen_description">
Myślenie krytyczne to racjonalny sposób podejścia do rzeczywistości. Pomaga opanować nadmiar informacji. Tego można się nauczyć. Zobacz, jak wzbogacać ten proces narzędziami TIK.
</div>
<div class="scen_description">
Myślenie krytyczne [1] to postawa wyrażająca się w gotowości do rozpatrywania w przemyślany sposób problemów i przedmiotów, które wchodzą w zakres doświadczenia, znajomość logicznych metod rozumowania i dociekania, pewna wprawa w stosowaniu tych metod. Postawa krytycznego myślenia wymaga nieustającego wysiłku rewidowania każdego przekonania czy innej przypuszczalnej formy wiedzy w świetle dowodów ją wspierających i dalszych konkluzji, do których ona prowadzi. (Edward Glaser). To tylko jedna z wielu definicji myślenia krytycznego.
Jeśli myślisz krytycznie, to:
<ul>
	<li>sprawdzasz fakty,</li>
	<li>analizujesz, tworzysz hipotezy, oceniasz,</li>
	<li>tworzysz logiczne powiązania,</li>
	<li>odróżniasz fakty od opinii,</li>
	<li>rozwiązujesz problemy,</li>
	<li>rozpoznajesz swoje emocje, a także emocje innych osób,</li>
	<li>myślisz o myśleniu,</li>
	<li>myślisz o konsekwencjach,</li>
	<li>kwestionujesz oczywistości, własne założenia,</li>
	<li>przetwarzasz informacje.</li>
</ul>
Myślenie krytyczne jest jedną z kompetencji XXI wieku.  
Myślimy krytycznie po to, żeby wyciągać wnioski, które pozwolą nam na podjęcie jedynej możliwej w danej sytuacji decyzji, będąc jednocześnie świadomi możliwych konsekwencji.  
Pomocą w ukierunkowaniu uczenia się i myślenia są rutyny. To pewien ustalony kodeks postępowania i radzenia sobie z konkretnymi problemami. 
W grupie szkolnej rutyny odgrywają istotną rolę. Pomagają zmniejszyć zamieszanie i niepewność, kierują aktywność uczniów na znane ścieżki działania. Dzięki rutynom uczniowie inicjują działania, badają problemy, dyskutują, dokumentują i zarządzają swoim myśleniem. Z czasem rutyny stają się wzorcem postępowania dla poszczególnych uczniów a także dla całego zespołu klasowego. W myśleniu krytycznym opisano ponad 50 rutyn.
Poniżej krótka charakterystyka kilku wybranych rutyn [2] wraz ze wskazaniem narzędzi TIK wspierających ich wdrożenie, również w pracy zdalnej.
<ul>
	<li>Pomyśl – przedyskutuj – podziel się – uczniowie samodzielnie analizują problem, dyskutują w dwójkach, a następnie dyskutują na forum klasy.  
Technologie wspierające stosowanie rutyny: pliki współdzielone w chmurze, Padlet, Notes zajęć w MS Teams, funkcja pokoi na platformach zdalnego nauczania.</li>
	<li>Pomyśl – ułóż – zbadaj – pomaga wprowadzić nowe treści, pytania pomocne Co wiesz na ten temat? Co Cię zastanawia? Co chciałbyś/chciałabyś poznać lepiej? 
Technologie wspierające stosowanie rutyny: pliki współdzielone w chmurze, Padlet, Mentimeter, Answergarden, Notes zajęć w MS Teams.</li>
	<li>3-2-1 most – rutyna stosowana na początku lekcji. Uczniowie zapisują 3 skojarzenia z danym słowem, tworzą 2 pytania w kontekście tego, co ich nurtuje i czego jeszcze chcieliby się dowiedzieć, formułują 1 metaforę w celu wyjaśnienia, czym jest analizowane słowo, np. fotosynteza jest jak… Po zakończeniu pracy nad zadaniem uczniowie ponownie przechodzą kroki tej rutyny i dostrzegają, ile się nauczycieli. 
Technologie wspierające stosowanie rutyny: Padlet, pliki współdzielone w chmurze, Notes zajęć w MS Teams.</li>
	<li>Kolor – symbol – obraz – uczniowie wybierają kolor, który reprezentuje dane zagadnienie, tworzą symbol, który je reprezentuje oraz tworzą obrazek, który reprezentuje daną treść. Na zakończenie prezentują pozostałym efekty swojej pracy. 
Technologie wspierające stosowanie rutyny: zdjęcia ze strony pixabay.com, Canva, Whiteboard, Jamboard, Paint.</li>
	<li>Widzę, myślę, zastanawiam się – uczniowie dokończają stwierdzenia Widzę… Myślę…, Zastanawiam się… Widzę – dotyczy zaobserwowanych faktów. Myślę – oddaje to, co myślę odnośnie zaobserwowanych faktów. Zastanawiam się – to stawianie pytań dotyczących zaobserwowanych faktów. 
Technologie wspierające stosowanie rutyny: Padlet, pliki współdzielone w chmurze, Notes zajęć w MS Teams.</li>
	<li>Połączenie, rozszerzenie, wyzwanie – to odpowiadanie na pytania: W jaki sposób informacje są powiązane z tym, co już wiem? Na jakie nowe pomysły wpadłam/wpadłem, które rozszerzyły moje myślenie? Jakie wyzwania pojawiają się dla mnie w związku z tym? 
Technologie wspierające stosowanie rutyny: Padlet, pliki współdzielone w chmurze, Notes zajęć w MS Teams.</li>
	<li>Kiedyś myślałem/myślałam – teraz myślę – to rutyna pozwalająca zastanowić się nad znanym już problemem i zbadać co i jak się zmieniło. 
Technologie wspierające stosowanie rutyny: Padlet, pliki współdzielone w chmurze, Notes zajęć w MS Teams.</li>
	<li>Punkty kompasu – EWNS – E – ekscytacja, co Cię ekscytuje w tym pomyśle?, W – wątpliwości, jakie są twoje wątpliwości?, N – nauka, czego trzeba dowiedzieć się o tym pomyśle? S – sugestia, jak mogę iść naprzód w ocenie tego pomysłu? 
Technologie wspierające stosowanie rutyny: Padlet, pliki współdzielone w chmurze, Notes zajęć w MS Teams.</li>
	<li>Gałąź logiczna – kolejne wynika z poprzedniego. jeśli A to B, jeśli B to C itd.  
Technologie wspierające stosowanie rutyny: Padlet, pliki współdzielone w chmurze, Notes zajęć w MS Teams, MindMap. 
Kreatywne pytania na start – pytania, które prowokują do dociekania. Tworzymy pytania np. Co jeśli…? Jaki jest cel …? Jak byłoby inaczej, gdyby…? A co, gdybyśmy wiedzieli …? Co by się zmieniło, gdyby…? Spośród pytań wybieramy najciekawsze i je omawiamy. 
Technologie wspierające stosowanie rutyny: Mentimeter, Answergarden, Padlet.</li>
	<li>Tygodniowy spacer – to szukanie powiązań, które istnieją w codziennym życiu z tematami, o których uczymy w szkole. W ciągu tygodnia uczniowie rejestrują kilka przypadków związanych z tematem, którego uczyli się w szkole. Po tygodniu dzielą się tym z innymi uczniami. 
Technologie wspierające stosowanie rutyny: Canva, Prezi, Padlet, pliki współdzielone w chmurze, Notes zajęć w MS Teams, MS Sway, MS Stream, smartfony do rejestracji obrazu i dźwięku.</li>
	<li>Widzę, zastanawiam się, łączę 2 razy – uważnie przyglądam się sytuacji, formułuję pytania, to, co widzę łączę z tym, czego się w szkole uczę, to, co widzę łączę z moimi osobistymi zainteresowaniami. 
Technologie wspierające stosowanie rutyny: Padlet, Wakelet, pliki współdzielone w chmurze.</li>
	<li>Gra w wyjaśnienia – najpierw zauważamy problem, następnie go obserwujemy i odpowiadamy na pytanie: Dlaczego tak się stało? 
Technologie wspierające stosowanie rutyny: Padlet, pliki współdzielone w chmurze, Notes zajęć w MS Teams.</li>
	<li>Drabina metapoznania – włączanie myślenia o własnym myśleniu, służy automonitorowaniu i planowaniu kolejnych kroków. Składa się z 4 szczebli, pnąc się „w górę” są to: 
1.    Czego się nauczyłem/nauczyłam? 
2.    Jak się tego nauczyłem/nauczyłam? 
3.    Dlaczego to jest ważne? 
4.    Gdzie to mogę wykorzystać? 
Technologie wspierające stosowanie rutyny: Notes zajęć, pliki współdzielone w chmurze, Padlet.</li>
</ul>
Przykłady zastosowania rutyn na lekcjach.
<ol>
	<li>Zastosowanie rutyny Tygodniowy spacer – na lekcji chemii. 
1)    Na lekcji uczniowie poznawali mieszaniny i metody ich rozdziału. 
2)    Przez tydzień, do następnej lekcji codziennie obserwowali najbliższe środowisko poszukując przykładów rozdzielania składników różnych mieszanin. 
3)    Swoje codzienne spostrzeżenia zapisywali w Notesie zajęć w Teams. Wypełniali tabelkę: zaobserwowany przykład, nazwa sposobu rozdziału składników mieszaniny, cecha składników pozwalająca na rozdzielenie. 
4)    Zaobserwowane przykłady fotografowali lub filmowali. 
5)    Podczas dzielenia się swoimi przykładami w klasie wyświetlali krótkie filmy, prezentowali zdjęcia. Do przygotowania pokazu zdjęć i filmu używali dowolnych narzędzi, np. Canva, Prezi, InShot.</li>
	<li>Zastosowanie rutyny 3-2-1 most – na lekcji geografii. 
1)    Na lekcji wprowadzane było pojęcie „Małej ojczyzny”. 
2)    Na początek każdy uczeń/uczennica zapisuje w Mentimeterze 3 skojarzenia z tym pojęciem. Nauczyciel/nauczycielka wyświetla te skojarzenia i je omawia. 
3)    Następnie uczniowie również w Mentimeterze zapisują po 2 pytania w kontekście tego, co ich nurtuje. Nauczyciel/nauczycielka wyświetla pytania i je czyta. 
4)    Każdy uczeń formułuje metaforę: Mała ojczyzna jest jak… Swoje przykłady zapisują w Mentimeterze. 
5)    Na koniec każdy uczeń/uczennica przechodzi rutynę raz jeszcze, a swoje przykłady zapisuje tym razem dla siebie w zeszycie lub Notesie zajęć.</li>
	<li>Zastosowanie rutyny Pomyśl – ułóż – zbadaj na lekcji biologii. 
1)    Lekcja na temat budowy ciał organizmów. Rutyna pomaga wprowadzić nowe treści. 
2)    Nauczyciel/nauczycielka przygotowuje Padlet z trzema pytaniami (jak poniżej). Uczniowie dostają do niego dostęp przez QR kody. Pracują na własnych smartfonach lub szkolnych tabletach/laptopach. 
3)    Na początku lekcji uczniowie odpowiadają na pytanie Co już wiem na ten temat? Swoje odpowiedzi zapisują w Padlecie. 
4)    W drugim kroku odpowiadają na pytanie Co jest dla mnie zagadką odnośnie do budowy ciał organizmów? Odpowiedzi zapisują w Paldecie. 
5)    W kroku kolejnym odpowiadają na pytanie Co chciałabym/chciałbym zbadać?</li>
	<li>Zastosowanie rutyny Kolor – symbol – obraz na lekcji fizyki. 
1)    Nauczyciel/nauczycielka wprowadza pojęcie energii.  
2)    Uczniowie pracują w aplikacji Jamboard lub Whiteboard. 
3)    Każdy uczeń/uczennica wybiera kolor reprezentujący pojęcie „energia”. 
4)    Każdy uczeń/uczennica tworzy symbol, który reprezentuje pojęcie „energia”. 
5)    Każdy uczeń/uczennica tworzy obraz, który reprezentuje pojęcie „energia” (tu może użyć też zdjęć). 
6)    Uczniowie w dwójkach prezentują sobie nawzajem pracę i krótko ją omawiają.</li>
	<li>Zastosowanie rutyny Pomyśl – przedyskutuj – podziel się na lekcji matematyki. 
1)    Nauczyciel/nauczycielka wprowadza pojęcie potęgi na przykładzie będącym zadaniem dla ucznia/uczennicy. 
2)    Zadanie udostępnione jest w obszarze współpracy w Notesie zajęć. 
3)    Uczniowie samodzielnie analizują zadanie i wyciągają wnioski. 
4)    W kolejnym kroku pracują w dwójkach i ponownie analizują zadanie. 
5)    Na koniec dyskutują na forum całej klasy. Nauczyciel/nauczycielka zadaje pytania.</li>
</ol>
Linki do wymienionych w tekście narzędzi TIK: 
www.padlet.com  
www.answergarden.ch  
www.google.pl   
www.office.com   
www.pixabay.com 
www.canva.com 
www.wakelet.com 
----- 
[1] Tekst inspiracji powstał na bazie zasobów dostępnych na stronie <a href="https://mysleniekrytyczne.edu.p">https://mysleniekrytyczne.edu.p</a> (dostęp: 15.07.2022) 
[2] Opracowanie na podstawie informacji ze strony <a href="http://www.pz.harvard.edu/thinking-routines">www.pz.harvard.edu/thinking-routines</a> (dostęp: 15.07.2022)
</div>

Wykorzystanie TIK w rozwijaniu krytycznego myślenia uczniów

AUTOR: Tomasz Tokarz
&nbsp;
<div class="scen_description">
YouTube jest świetną przestrzenią do poszerzania wiedzy. Warto korzystać z kanałów podejmujących tematykę naukową w popularny sposób. Oto krótki przewodnik po nich. 
</div>
<div class="scen_description">
YouTube to obecnie nie tylko miejsce swobodnej ekspresji osób, które szukają miejsca do przyciągnięcia uwagi. To również wielkie repozytorium niezwykle wartościowych materiałów edukacyjnych. To przestrzeń, która szybko się profesjonalizuje oferując filmy o wysokim standardzie i jakości – zarówno merytorycznej jak i wizualnej. Ze względu na to, że człowiek najszybciej się uczy dzięki połączeniu przekazu wizualnego i dźwiękowego, YouTube jest obecnie jednym z najskuteczniejszych narzędzi do uczenia się. Co ciekawe, w opinii publicznej dominuje przekonanie, że oglądanie filmów na YouTube to strata cennego czasu, który można poświęcić na poszerzanie wiedzy. Warto się z tym skonfrontować i pokazać, jak wiele inspirujących materiałów można znaleźć na tym kanale. Poniżej zaprezentuję 20 kanałów poświęconych szeroko rozumianej nauce – 10 po polsku i 10 po angielsku.
Kanały w języku polskim:
<ol>
	<li><a href="https://www.youtube.com/user/SciTeraz">SCI FUN</a> – prawdziwy lider w kategorii kanałów popularyzujących naukę (ponad 1 mln subskrypcji). Twórca kanału, obdarzony dużą charyzmą, w merytoryczny i zarazem żartobliwy sposób mierzy się z różnymi mitami dotyczącymi nauki. Na SCI FUN można znaleźć inspirujące rozważania teoretyczne (np. czy żyjemy w symulacji), jak i pokazy doświadczeń. Szczególnie warty polecenia jest cykl pt. “Mity płaskiej ziemi” oraz film: “Krótki film o prawdzie i fałszu” (8 mln wyświetleń).</li>
	<li><a href="https://www.youtube.com/channel/UCZgxE8WOvOmHNfMpv1otPxQ">EMCE </a>– niezwykle popularny kanał (niemal 700 tys. subskrypcji) popularyzujący naukę. Jego autorzy wykorzystują luźną i zabawną formę do prezentowania ciekawostek naukowych, eksperymentów i wniosków z badań. Można na nim znaleźć także doświadczenia i instrukcje do wykonania ciekawych przedmiotów (np. Jak zrobić jadalną butelkę”). Filmy cieszące się największą popularnością to m.in. “Co by było, gdyby bomba atomowa wybuchła w Warszawie?” (4 mln wyświetleń) czy “Czy jesteś podatny na sugestię?”.</li>
	<li><a href="https://www.youtube.com/c/UwagaNaukowyBe%C5%82kot">UWAGA! NAUKOWY BEŁKOT</a> – kanał doskonale prowadzony przez Daniela Myśliwca, specjalisty z zakresu biochemii. Cieszy się ogromną popularnością (691 tys. subskrypcji). W przejrzysty sposób ukazuje skomplikowane zagadnienia naukowe. Można tu znaleźć długie, rozbudowane filmy dotyczące szeroko pojętej nauki, dotyczące głównie chemii, biologii i fizyki. Najbardziej popularne filmy na kanale to: “Czy koronawirus może zniszczyć ludzkość?”, “Autyzm – piękniejszy umysł”, “6 najbardziej niemoralnych eksperymentów na ludziach”, “Czy telefony komórkowe są dla nas zagrożeniem?”.</li>
	<li><a href="https://www.youtube.com/user/naukatolubie">NAUKA TO LUBIĘ</a> – bardzo popularny kanał (605 tys. subskrypcji) prowadzony przez fizyka – Tomasza Rożka. Autor kieruje także działem naukowym w “Gościu Niedzielnym”. Jego głównym celem jest popularyzacja nauki. Na kanale znaleźć można przejrzyste wyjaśniania wielu kwestii z obszaru nauk ścisłych. Popularne filmy to m.in. “Jak długo potrwa chaos (epidemii)?”, “Jak przetrwać atak jądrowy?”, “Jak firmy farmaceutyczne wmawiają nam choroby?”.</li>
	<li><a href="https://www.youtube.com/c/NaukowoTV">NAUKOWO TV</a> – kanał prowadzony przez Krzysztofa Poznańskiego. Celem kanału jest popularyzacja nauki za pomocą przykładów, obrazów, eksperymentów myślowych. Kanał szczególnie polecany miłośnikom zoologii i geologii. Najpopularniejsze filmy na kanale to na przykład: “Największy wąż jaki żył na ziemi”, “Co by było, gdyby stopiły się wszystkie lodowce?”, “Jak będzie wyglądał człowiek przyszłości?”.</li>
	<li><a href="https://www.youtube.com/channel/UCQ-p6HCWFP0aqGIAhdH8AFw">NAUKA BEZ FIKCJI</a> – drugi z kanałów prowadzonych przez Daniela Myśliwca. Zawiera krótkie i zwięźle opisane ciekawostki naukowe zarówno dla fanów "science", jak i "fiction". Filmy mają długość poniżej 10 minut i często opatrzone są tytułami w stylu: “Najdłużej żyjące zwierzęta” czy “Najbardziej odizolowane miejsca na świecie”.</li>
	<li><a href="https://www.youtube.com/user/centrumnaukikopernik">CENTRUM NAUKI KOPERNIK</a> – oficjalny kanał YouTube Centrum Nauki Kopernik. Można na nim znaleźć zarejestrowane wykłady, podcasty oraz relacje z wydarzeń naukowych.</li>
	<li><a href="https://www.youtube.com/channel/UCRSgKutcItXnyGzYliEh9qA">CRAZY NAUKA</a> – kanał popularnonaukowy prezentujący ciekawostki z obszaru nauki. Przykładowe tytuły: “Jak pić kawę, aby działała?”, “Dlaczego mój głos brzmi inaczej na nagraniu?”.</li>
	<li><a href="https://www.youtube.com/channel/UCwylAt0VrqZPPNCjQV2t8Qg">SMARTGSM </a>– kanał podejmujący kontrowersyjne kwestie i omawiający je w przystępny sposób. Przykładowe tematy: “Co stanie się za 100 trylionów lat?”, “Hipotetyczna podwodna pozaziemska cywilizacja”, “Co zobaczysz i poczujesz przy prędkości światła?”.</li>
	<li><a href="https://www.youtube.com/channel/UCOExtNZvrFL2jqAIl3RkMyQ">PIONIER </a>– kanał prezentujący badania naukowe, projekty badawczo-rozwojowe, ciekawe eksperymenty, sylwetki wybitnych naukowców. Tłumaczy przystępnie trudne zagadnienia. </li>
</ol>
A teraz 10 kanałów w języku angielskim. Większość z nich ma opcję włączenia automatycznie języka polskiego. Jeśli jej nie ma – można uruchomić tłumaczenie w ustawieniach.
<ol>
	<li><a href="https://www.youtube.com/c/vsauce1/videos">VSAUCE </a>– kanał o ogromnym zasięgu (18 mln subskrypcji). Filmy opublikowane na kanale podejmują ogólne kwestie naukowe z pogranicza technologii, psychologii, matematyki, filozofii. Popularne filmy to m.in: “Jaką rozdzielczość ma oko?”, “Z jaką prędkością porusza się ciemność?”. Dzięki niemu można odbyć podróż do świata wiedzy odnajdując odpowiedzi na pytania, które być może nawet nie przyszłyby nam do głowy. Można tu znaleźć mnóstwo informacji o naukowych podstawach świata.  
Twórcy kanału prowadzą także dwa inne kanały: Vsauce2 (skupiający się na takich kwestiach jak paradoksy i prawdopodobieństwa) oraz Vsauce3 (który odnosi się m.in. do relacji między popkulturą, grami a nauką).</li>
	<li><a href="https://www.youtube.com/c/inanutshell/videos">KURZGESAGT </a>– niezwykle popularny kanał (18 mln subskrypcji) podejmujący zagadnienia z pogranicza nauki i filozofii. W warstwie wizualnej opiera się na animacjach. Atutem jest przejrzysta grafika. Filmy na kanale podejmują fundamentalne problemy nauki, stawiają trudne pytania i szukają na nie odpowiedzi. Mają ogromny potencjał kształcący. Przykładowe tematy: ”Jak działa układ odpornościowy?”, “Inżynieria genetyczna odmieni wszystko”, “Czy rzeczywistość jest rzeczywista?”, “Jak bakterią rządzą Twoim ciałem?”, “Największa czarna dziura we Wszechświecie”.</li>
	<li><a href="https://www.youtube.com/c/veritasium/videos">VERISATIUM </a>– jeden z najpopularniejszych kanałów o nauce (12 mln subskrypcji) prowadzony przez dr Dereka Mullera. Podejmuje ważne kwestie w sposób dopasowany do masowego odbiorcy – nie tracąc przy tym na merytoryczności. Filmy o nauce, edukacji i innych dziedzinach. Głównym obszarem tematycznym jest fizyka i jej pogranicze z biologią i matematyką. Przykładowe tematy to m.in: “Winogrona w mikrofali tworzą plazmę”, “Wielkie nieporozumienie dotyczące elektryczności”, “Najbardziej popularne błędy poznawcze”.</li>
	<li><a href="https://www.youtube.com/c/smartereveryday/videos">SMARTER EVERY DAY</a> – kanał prowadzony przez Destina Sandlina, zawodowego inżyniera lotnictwa. (10 mln subskrybentów). Jego celem jest odkrywanie świata z wykorzystaniem nauki. Twórca przystępnie i z pasją odpowiada na różnorodne pytania naukowe, przeprowadza eksperymenty i pokazuje, jak działają wybrane przedmioty. Przykładowe tematy filmów: „Jak działa Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba? ”, “Jak Neil Armstrong trenował lądowanie na Księżycu?”.</li>
	<li><a href="https://www.youtube.com/c/AsapSCIENCE/videos">ASAP SCIENCE</a> – kanał prowadzony przez Gregorego Browna i Mitchella Moffita ma 10 mln subskrypcji. Twórcy prezentują w nim odpowiedzi na różnorodne pytania naukowe. Kanał zawiera mnóstwo ciekawych filmów, które zgodnie z intencjami autorów mają nadać sens nauce. Przykładowe tematy:, „Czy szkoła powoli niszczy twój mózg?”, “Dlaczego starożytni Grecy nie widzieli koloru niebieskiego?”, “Co było pierwsze: jajko czy kura?”. Autorzy na kanale śpiewają także samodzielnie napisane piosenki o zagadnieniach naukowych (przykład: https://youtu.be/rz4Dd1I_fX0 lub: https://youtu.be/LTXTeAt2mpg ). Warto.</li>
	<li><a href="https://www.youtube.com/c/TheBackyardScientist">THE BACKYARD SCIENTIST</a> – kanał prowadzony przez Kevina Kohlera (5 mln subskrybentów). Dużą uwagę poświęca eksperymentalnej stronie nauki. Filmy ukazują doświadczenia prowadzone przez autora. Nie próbujcie robić tego w domu! Mocną stroną kanału jest duża dawka humoru. Popularne filmy na kanale to m.in.: ‘Wlewam lawę do mojego basenu”, “Jak zbudować gigantyczną pułapkę na myszy?”, “Niebezpieczne zabawki – kij zasilany gazem”.</li>
	<li><a href="https://www.youtube.com/c/SciShow/video">SCISHOW </a>– kanał prowadzony przez Hanka Greena cieszy się dużą popularnością (7 mln subskrypcji). Autor w inspirujący sposób podejmuje kwestie związane z nauką. Jego mocną stroną jest poszukiwanie odpowiedzi na dziwne, sprzeczne z intuicją pytania. Tematyka filmów jest różnorodna. Przykładowe tematy to: “Jak ananasy nas zjadają?”, „ A jeśli wszystkie wirusy znikną?”, Kanał ma także wersję dla dzieci. SCISHOW KIDS</li>
	<li><a href="https://www.youtube.com/c/WhatIfScienceShow/videos">WHAT IF</a> – kanał poszukujący odpowiedzi na kluczowe pytanie: “Co by było gdyby” ma szerokie grono odbiorców (6 mln). Twórcy kanału uruchamiają wyobraźnię i rozważają różne, często nieprawdopodobne opcje dotyczące najbardziej fundamentalnych aspektów rzeczywistości. Podróż po świecie zagadek i hipotetycznych rzeczywistościach ma solidne umocowanie w teoriach naukowych. Popularne filmy z kanału: “Co się stanie jeśli wykopiemy tunel między kontynentami?”, “Co się stanie jeśli wrzucimy nasze śmieci do wulkanu?”, “Co by było, gdyby Ziemia miała kształt ciastka z dziurką?”.</li>
	<li><a href="https://www.youtube.com/c/becausescience/videos">BECAUSE SCIENCE</a> – kanał prowadzony przez Kyle Hilla wykorzystuje naukę do rozpatrywania różnych elementów popkultury, gier, filmów. Tytuły filmów mówią same za siebie: “Dlaczego nie chcielibyście być super szybcy?”, “Dlaczego nie chcielibyście mieć zdolności teleportacji?”, “Jak walczyć, by pokonać T-Rexa?, “Prawda o Gwiezdnych Wojnach”, “Czy Spiderman mógł zatrzymać pociąg?”, “Czy można zbudować miecz świetlny?”.</li>
	<li><a href="https://www.youtube.com/user/maricv84/videos">HOME SCIENCE</a> – kanał poświęcony eksperymentalnej stronie nauki. Można tu znaleźć lekcje wideo, pokazy, przykłady iluzji optycznych czy reakcji chemicznych. Najpopularniejsze filmy: “10 zadziwiających eksperymentów naukowych”, “Zadziwiające iluzje dźwiękowe”, “Coca Cola vs Cola Zero”.</li>
	<li><a href="https://www.youtube.com/c/Todayifoundout-official/videos">TODAY I FOUND OUT</a> – kanał poświęcony ciekawostkom naukowym. Twórca kanału prezentuje ciekawe zjawiska w oparciu o zasadę: czego się dziś dowiedziałem. Przykładowe tytuły filmów: “Kto rozpoczął głoszenie teorii płaskiej ziemi?, “Jak Niemcy uczą się o II Wojnie Światowej?” czy “Jak daleko w przeszłość mógłby się przenieść Anglik, by móc efektywnie się porozumiewać?”.</li>
</ol>
Kanały są na tyle różnorodne, że każdy może znaleźć w nich coś dla siebie. Życzę owocnych poszukiwań :)
</div>

20 i więcej kanałów popularnonaukowych na YouTube, które warto znać

AUTORKA : Renata Maciejczyk
&nbsp;
<div class="scen_description">
Pośród cyfrowych narzędzi każdy z nas znajdzie takie, które odpowiadają jego zainteresowaniom, pozwolą rozwijać pasję czyli o tym, jak połączyć przyjemne z pożytecznym.
</div>
<div class="scen_description">
Czas wakacji to okres odpoczynku od wytężonej nauki. Przed każdym z nas – nauczycielami, pedagogami oraz uczniami– kilka tygodni oddechu, błogiego lenistwa. Warto ten czas wykorzystać na odkrywanie i rozwijanie swoich hobby, poprzez aktywne poznawanie świata i siebie w sposób, który sprawia nam przyjemność. Jednym z wyzwań może być zidentyfikowanie własnego hobby, dlatego też warto spróbować różnych aktywności – zarówno tych dla ciała, jak i dla ducha i umysłu.
ODKRYWAMY PRZYRODĘ 
W czasie wakacji mamy więcej możliwości by spędzić trochę czasu na łonie natury. Bogactwo, otaczającej nas roślinności jest wręcz nieskończone. Być może zastanawiamy się, jak nazywają się drzewa, krzewy czy kwiaty, które nas otaczają? Do ich rozpoznania możemy wykorzystać aplikację w naszym telefonie np. PlantNet Plant Identification. Wystarczy, że sfotografujemy roślinę, a aplikacja podpowie nam jej nazwę. W podobny sposób możemy rozpoznawać rośliny ale też inne obiekty spotykane na wędrówkach, korzystając np. z Obiektywu Google. W tym przypadku nie musimy nawet robić zdjęcia – aplikacja jest w stanie rozpoznać to, co pokazujemy jej za pomocą aparatu w smartfonie.  
Dla miłośników ptasiego śpiewu przydatna może być aplikacja BirdNET, dzięki której możemy nagrać śpiew ptaka, a aplikacja podpowie nam jaki to gatunek.  
Osoby, które lubią astronomię mogą skorzystać z aplikacji Sky Map lub Sky Safari, dzięki którym możliwe będzie zidentyfikowanie obiektów na niebie.
PLANUJEMY PODRÓŻE 
Osoby, które jeszcze nie zaplanowały wakacji mogą skorzystać z aplikacji turystycznych.  
Polska niezwykła zawiera bazę ponad czterdziestu tysięcy miejsc wartych odwiedzenia w całej Polsce oraz prawie pół miliona zdjęć tychże. Podobnie działa także aplikacja Polskie Szlaki: atrakcje w Polsce. Podczas zwiedzania największych polskich miast przydatna może być Footsteps. Wystarczy, że wybierzemy kim jesteśmy (hipsterem, smakoszem, artystą lub biznesmenem), a aplikacja zaplanuje za nas i dla nas najlepszą trasę. 
Pogoda w Polsce bywa różna, dlatego też warto mieć pod ręką kilka narzędzi, które pozwolą nam realizować swoje pasje w deszczowe dni.  
Dla najmłodszych dobrym pomysłem mogą być aplikację z serii Toca Boca, dzięki którym możemy przenieść się do atrakcyjnego wizualnie wirtualnego świata i poznać jego tajniki oraz dowiedzieć się więcej o roślinach, nauce, tańcu, muzyce, samochodach, medycynie, a nawet pracy w salonie fryzjerskim. 
MUZYKUJEMY 
Dla tych, którzy zawsze chcieli spróbować nauczyć się grać na instrumencie dobrym rozwiązaniem będzie wykorzystanie smartfon jako instrument muzyczny. Dzięki Perfect Piano możemy poznać grę na pianinie, z kolei Real Drum: bębny elektroniczne to mobilny symulator perkusji, zaś korzystając z aplikacji Ocarina, dmuchając w mikrofon i stukając palcami w dane miejsce na ekranie smartfona możemy zamienić go w okarynę.
CZYTAMY CORAZ WIĘCEJ 
Dla tych, którzy uwielbiają czytać interesującą pozycją mogą wydać się aplikacje, służące nauce szybkiego czytania, takie jak na przykład Szybkie czytanie czy Reader Pro.
Zbiór przydatnych linków: 
PlantNet Plant Identification – <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=org.plantnet&amp;gl=PL">https://play.google.com/store/apps/details?id=org.plantnet&amp;gl=PL</a> 
Obiektyw Google – <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=com.google.ar.lens&amp;hl=pl&amp;gl=US">https://play.google.com/store/apps/details?id=com.google.ar.lens&amp;hl=pl&amp;gl=US</a> 
BirdNET – <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=de.tu_chemnitz.mi.kahst.birdnet&amp;hl=pl&amp;gl=US">https://play.google.com/store/apps/details?id=de.tu_chemnitz.mi.kahst.birdnet&amp;hl=pl&amp;gl=US</a> 
Sky Map – <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=com.google.android.stardroid&amp;hl=pl&amp;gl=US">https://play.google.com/store/apps/details?id=com.google.android.stardroid&amp;hl=pl&amp;gl=US</a> 
Sky Safari – <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=com.simulationcurriculum.skysafari5&amp;hl=pl&amp;gl=US">https://play.google.com/store/apps/details?id=com.simulationcurriculum.skysafari5&amp;hl=pl&amp;gl=US</a> 
Polska niezwykła – <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=com.netmart.pnandroid&amp;hl=pl&amp;gl=US">https://play.google.com/store/apps/details?id=com.netmart.pnandroid&amp;hl=pl&amp;gl=US</a> 
Polskie Szlaki: atrakcje w Polsce – <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=pl.polskieszlaki.PolskieSzlaki&amp;hl=pl&amp;gl=US">https://play.google.com/store/apps/details?id=pl.polskieszlaki.PolskieSzlaki&amp;hl=pl&amp;gl=US</a> 
Footsteps – <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=travel.footsteps&amp;hl=pl&amp;gl=US">https://play.google.com/store/apps/details?id=travel.footsteps&amp;hl=pl&amp;gl=US</a> 
Toca Boca – <a href="https://tocaboca.com/apps/">https://tocaboca.com/apps/</a> 
Perfect Piano – <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=com.gamestar.perfectpiano&amp;hl=pl&amp;gl=US">https://play.google.com/store/apps/details?id=com.gamestar.perfectpiano&amp;hl=pl&amp;gl=US</a> 
Real Drum: bębny elektroniczne – <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=br.com.rodrigokolb.realdrum&amp;feature=top-free">https://play.google.com/store/apps/details?id=br.com.rodrigokolb.realdrum&amp;feature=top-free</a> 
Ocarina – <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=com.egert.ocarina&amp;hl=en_US&amp;gl=US">https://play.google.com/store/apps/details?id=com.egert.ocarina&amp;hl=en_US&amp;gl=US</a> 
Szybkie czytanie – <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=com.heku.readingtrainer&amp;hl=pl">https://play.google.com/store/apps/details?id=com.heku.readingtrainer&amp;hl=pl</a> 
ReaderPro – <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=com.Store.ReaderPro&amp;hl=pl&amp;gl=US">https://play.google.com/store/apps/details?id=com.Store.ReaderPro&amp;hl=pl&amp;gl=US</a>
Jak widać, niezależnie od naszego hobby, każdy może znaleźć coś dla siebie: przyroda, astronomia, meteorologia, zwiedzanie – to tylko niektóre z nich, ale na pewno pośród cyfrowych narzędzi znajdą się takie, które pozwolą pielęgnować i rozwijać każdą pasję. Owocnych poszukiwań!
</div>

Samokształcenie w czasie wakacji, czyli ucz się z przyjemnością i odkrywaj swoje pasje!

AUTORKA: Renata Maciejczyk
<div class="scen_description">
Uczestniczenie w kulturze nigdy nie było tak proste, jak w obecnych czasach. Ale dostęp do mnóstwa wydarzeń kulturalnych zmusza nas do ich filtrowania.
</div>
<div class="scen_description">
 
Uczestniczenie w kulturze nigdy nie było tak proste jak dziś. Niemniej, z uwagi na wielość wydarzeń kulturalnych coraz częściej zmuszeni jesteśmy do odpowiedniego filtrowania, wybierania spośród interesujących nas wydarzeń.  
Pandemia spowodowała przyspieszenie przeniesienia się wydarzeń kulturalnych do sieci internetowej. Z każdą kolejną falą przybywało wystaw, spektakli, koncertów, dyskusji; wszystkiego, czego dotychczas doświadczaliśmy na żywo. Po każdym „przypływie” następował, jednakże „odpływ”, skutkujący swoistą odwilżą kulturalną, a stąd licznymi wydarzeniami artystycznymi czy szerzej kulturalnymi, które dostępne były w tradycyjnej formie. Być może taka hybrydowa forma funkcjonowania kultury pozostanie z nami na dłużej.
Poznajmy więc aplikacje, które umożliwią nam odkrywanie wydarzeń kulturalnych w naszym najbliższym otoczeniu i korzystanie z kultury nawet wówczas, gdy ta po raz kolejny znajdzie się w kwarantannie. 
Pierwszą, najbardziej oczywistą aplikacją jest Facebook, umożliwiający sprawdzenie, jakie wydarzenia, odbywają się w danej okolicy. Bez wątpienia to właśnie tam znajdziemy ich najwięcej; szczególnie od momentu rozpoczęcia pandemii to właśnie na tej platformie dzieje się bardzo dużo. Nietrudno więc przegapić konkretne wydarzenie, które mogłoby nas zainteresować, bądź też „zgubić się” w gąszczu propozycji spotkań z kulturą czy to w bezpośredniej okolicy czy też odbywających się online.  
Możemy też na bieżąco śledzić strony internetowe interesujących nas instytucji, galerii, kin, teatrów czy innych instytucji kultury państwowych lub prywatnych, choć dla niektórych ten sposób jest już dość archaiczny. Wymagałoby to także poświęcenia znacznej ilości czasu i regularnego przeglądania. Ominęłaby nas niewątpliwie część interesujących wydarzeń.  
Zamiast śledzić poszczególne strony internetowe, warto od czasu do czasu przeglądać aplikacje, dzięki którym kalendarz wydarzeń w naszej okolicy będziemy mieć zawsze pod ręką.
<ul>
	<li>Dla miłośników kultury przydatną aplikacją może być Going. Aplikacja umożliwia wyszukiwanie wydarzeń, które odbędą się w najbliższym miesiącu, głównie w miejskich lokalizacjach. Jest ona skierowana nie tylko do mieszkańców dużych aglomeracji, ponieważ oprócz Warszawy, Krakowa czy Gdańska odnajdziemy w niej wydarzenia z m.in.: Ostrowa Wielkopolskiego, Żywca czy Krosna. Ponadto aplikacja Going, idąc z duchem czasu umożliwia również wyszukiwanie wydarzeń, które odbywają się online. </li>
	<li>Warta uwagi jest aplikacja coigdzie.pl. Wystarczy wpisać miasto, a następnie przeglądać dostępne wydarzenia, w tym repertuar kin, teatrów, a nawet imprez sportowych i wernisaży. Aplikacja jest bardzo prosta w obsłudze i może być przydatna także wtedy, gdy akurat jesteśmy w mieście innym niż na co dzień. </li>
</ul>
Istnieje także sporo aplikacji dedykowanych konkretnym miastom, które co prawda nie odnoszą się bezpośrednio do bieżących wydarzeń, lecz mogą być atrakcyjnym uzupełnieniem na przykład popołudniowego spaceru. Wydaje się, że takie aplikacje, szczególnie gdy kultura pozostaje w kwarantannie mogą być przydatne dla pasjonatów sztuki. 
<ul>
	<li>archimapa wydana przez Muzeum Powstania Warszawskiego umożliwia zaplanowanie tematycznego spaceru, uwzględniającego np. architekturę Dwudziestolecia międzywojennego, warszawski socrealizm czy warszawskie mozaiki.</li>
	<li>W Krakowie możemy skorzystać z audio przewodnika po Starym Mieście, korzystając z aplikacji Audioprzewodnik Kraków Stare Miasto. </li>
</ul>
Więcej informacji i aplikacje do pobrania można znaleźć klikając w poniższe linki:
<ul>
	<li>Facebook – <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=com.facebook.katana&amp;hl=pl&amp;gl=US">https://play.google.com/store/apps/details?id=com.facebook.katana&amp;hl=pl&amp;gl=US</a></li>
</ul>
Strony wybranych instytucji państwowych:
<ul>
	<li>Muzeum Narodowe w Krakowie – <a href="https://mnk.pl">https://mnk.pl</a></li>
	<li>Muzeum Narodowe w Warszawie – <a href="https://www.mnw.art.pl">https://www.mnw.art.pl</a></li>
	<li>Muzeum Sztuki Współczesnej MOCAK w Krakowie – <a href="https://www.mocak.pl">https://www.mocak.pl</a></li>
	<li>Muzeum Sztuki w Łodzi – <a href="https://msl.org.pl">https://msl.org.pl</a></li>
	<li>Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie – <a href="https://artmuseum.pl/pl">https://artmuseum.pl/pl</a></li>
</ul>
Aplikacje
<ul>
	<li>Going – <a href="https://goingapp.pl">https://goingapp.pl</a></li>
	<li>coigdzie.pl – <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=pl.coigdzie.android&amp;hl=pl&amp;gl=US">https://play.google.com/store/apps/details?id=pl.coigdzie.android&amp;hl=pl&amp;gl=US</a></li>
	<li>Archimapa – Pamięć Miasta –  <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=com.moiseum.pamiecmiasta&amp;gl=PL">https://play.google.com/store/apps/details?id=com.moiseum.pamiecmiasta&amp;gl=PL</a></li>
	<li>Audioprzewodnik Kraków Stare Miasto – <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=pl.audiotour.krakowmiastmappedaudioguide&amp;hl=pl&amp;gl=US">https://play.google.com/store/apps/details?id=pl.audiotour.krakowmiastmappedaudioguide&amp;hl=pl&amp;gl=US</a></li>
</ul>
Korzystanie z powyżej opisanych aplikacji umożliwi świadome uczestnictwo w kulturze poprzez dobór interesujących nas wydarzeń zarówno w naszej najbliższej okolicy jak również na terenie całego kraju czy w internecie. Posługiwanie się aplikacjami daje też gwarancję, że już nie przegapimy żadnego interesującego nas wydarzenia. Można je wykorzystać w dowolnym momencie, nie tracąc kontaktu z kulturą, gdyby po raz kolejny znalazła się za zamkniętymi drzwiami. 
</div>

Co się dzieje w sztuce? Aplikacje, dzięki którym będziesz na bieżąco z wydarzeniami kulturalnymi

Tomasz Łukawski - ekspert ds. sieciowania w projekcie "Lekcja:Enter"
<h4>Szkoła im. Lotników Polskich w Płocicznie Tartak zaprosiła nas na wirtualną wizytę studyjną. 7 czerwca 2022 ponad dwudziestoosobowa grupa pedagogów obserwowała pięć bloków tematycznych przygotowanych przez dyrektorkę szkoły Katarzynę Gałaszewską i Jej nauczycielki i nauczycieli.</h4>
W pierwszej sesji nauczyciel przyrody i geografii Pan Michał Ratomski zaprezentował zajęcia grafiki komputerowej, które szkoła prowadzi z tzw. “godzin do dyspozycji dyrektora” w wymiarze 45 minut tygodniowo. Zajęcia charakteryzował interdyscyplinarny charakter tj. wiedza z zajęć informatycznych, plastycznych, technicznych i geografii.  Gratulowaliśmy efektów oraz dopytywaliśmy o rodzaje zastosowanych aplikacji, technologii, producentów a nawet ceny sprzętu. Katarzyna Gałaszewska opowiedziała jak takie zajęcia zorganizować w “siatce godzin” i że powstały z Jej inicjatywy, kiedy dostrzegła pasję u nauczyciela.
Następne zajęcia poprowadził również Pan Ratomski, tym razem już jako fragment lekcji geografii, na której wykorzystywał okulary wirtualnej rzeczywistości (VR). Tym razem wspierał pokaz nagranymi wcześniej fragmentami prezentującymi widok z okularów ucznia. Sesja wywarła na nas duże wrażenie. Dopytywaliśmy więc o szczegóły zaprezentowanych technik wyrażając  aprobatę z zastosowanej metodologii pracy, która angażowała uczniów oraz nauczyciela.
W trzecim bloku tematycznym nauczyciel matematyki i informatyki Pan Damian Sołtysiuk zaprezentował zajęcia programowania internetu rzeczy (IoT) na bazie zestawów Arduino. Podczas dyskusji wskazywaliśmy na wspierającą postawę nauczyciela oraz cykl zajęć realizacji podstawy programowej z algorytmiki i programowania realizowanej od klasy pierwszej do ósmej w szkole w Płocicznie. Dowiedzieliśmy się, że w klasie pierwszej dzieci z Płociczna kodują z pomocą Ozobotów, w drugiej i trzeciej przechodzą etap “grafiki żółwia” z robotami Dash oraz Photon. Etap klas 4-6 to programowanie obiektowe typu Scratch a w 7-8 przechodzą do programowania w trybie tekstowym w językach PYTHON, C++, Java oraz wspierają się zestawem Arduino programując IoT.
Podczas czwartego bloku odbywającego się w “sali doświadczania świata” nauczycielka logopedka Pani Elżbieta Butkiewicz zaprezentowała pracę z dzieckiem na zajęciach rewalidacyjnych. Dyskutowaliśmy o sposobie rekrutacji na takie zajęcia w szkole, technicznym i finansowym zapleczu zajęć. Szczególnie zainteresowały nas rodzaje aktywności zastosowanych przez nauczycielkę.
Ostatni blok tematyczny dotyczył zajęć interdyscyplinarnych z użyciem zestawu jeżdżących, sterowanych kotów-zabawek w oddziale przedszkolnym. Zajęcia prezentowała Pani Edyta Budzińska. Również tym razem był to bardzo dobrze metodycznie przygotowany pokaz.
Spotkanie podsumowała Katarzyna Gałaszewska zdradzając źródła finansowania oraz tajniki pozyskiwania funduszy. Zakończyliśmy dyskusją na temat interdyscyplinarnego charakteru prezentowanych zajęć, wskazaniem, iż podział wiedzy na dyscypliny szkolne jest przestarzały i pochodzi z industrialnej epoki, która została wyparta przez ekonomię opartą na wiedzy, danych i informacji. Uznaliśmy, iż prezentowane międzyprzedmiotowe zajęcia są odpowiedzią na wymagania stawiane absolwentom dzisiejszej szkoły, w której zgodnie z koncepcją konstruktywistycznej organizacji wiedzy buduje się jej struktury w umysłach dzieci podczas samodzielnego uczenia się przy wsparciu pedagoga.
Następne wizyty studyjne Instytut Spraw Publicznych planuje zorganizować jesienią 2022. 
&nbsp;
&nbsp;

Wizyta studyjna u laureatów pierwszego miejsca w konkursie dobrych praktyk szkolnych w Płocicznie Tartak

Autor: Tomasz Łukawski, ekspert merytoryczny ds. sieciowania
<h4>Wizyty studyjne organizowane w ramach projektu Lekcja:Enter służą bezpośredniemu poznaniu modelowych, inspirujących rozwiązań stosowanych w wybranych szkołach, gdzie wprowadzono i wdrożono TIK w obszarach zarządzania placówką oraz stosuje się na lekcjach rozwiązania metodyczne, które wspiera technologia.</h4>
21 oraz 26 kwietnia 2022. ponad dwudziestoosobowe grupy pedagogów spotkały się w Szkole Podstawowej nr 12 w Gnieźnie. Z punktu widzenia wdrażania TIK to modelowa placówka, w której przyjęto strategię wdrażania wzajemnego uczenia się uczniów – jednej z najbardziej pożądanych metod w pedagogice. Projekt, z którym zapoznaliśmy się, jest realizowaną co roku terenową grą miejską wspartą TIK. Podczas wizyty studyjnej uczniowie i nauczyciele szkoły zapoznali nas jak takie działania wdrożyć w swoich placówkach oraz przekonywali, iż podobne działania są doskonałym rozwiązaniem podczas pracy zdalnej jako dodatkowa, niezmiernie atrakcyjna oferta edukacyjna szkoły. Podczas wizyty studyjnej zaprezentowano również  inny projekt wsparty TIK - typu: „uczniowie-uczniom” dedykowany dzieciom ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.
&nbsp;
Nauczyciele gnieźnieńscy wraz z uczniami opracowali projekt interdyscyplinarny “Gniezno - Oni tworzyli nasza historię”, który jest miejską terenową grą opartą na kodach QR pod którymi uczniowie ukryli “stacje” na wzór harcerskich podchodów. Każda stacja prezentowała wcześniej wykonany przez uczniów film wg. tematyki gry. Uczestników szczególnie rozbawił rap o biskupie Wojciechu i inne zabawne scenki historyczne odgrywane przez małych aktorów. Punktem kulminacyjnym naszego zainteresowania były cykliczne łączenia na żywo z grupą uczniów będących na gnieźnieńskiej starówce realizujących grę za każdym razem kiedy docierali do nowej “stacji”. Dyskusję uczestników zdominowała chęć realizacji podobnych projektów w swoich szkołach. Wskazywano na odmiejscowienie szkoły, interdyscyplinarność i zaangażowanie uczniów, postawy nauczycieli jako wspierających uczenie się, ocenianie kształtujące oraz wartość  projektu dla społeczności lokalnej, poczucie satysfakcji z osiąganych edukacyjnych celów zajęć gdy dzielę się efektami mojej pracy z szerokim audytorium.
<h4>Następne wizyty studyjne prezentujące modelowe rozwiązania  już w czerwcu oraz jesienią tego br.</h4>
W czasie projektu “Lekcja:Enter” zaplanowanych jest łącznie 9 wizyt studyjnych. Ich uczestnikami będą nauczyciele i nauczycielki, którzy przygotują wyróżniające się scenariusze lekcji z wykorzystaniem TIK, przedstawiciele i przedstawicielki samorządów terytorialnych oraz placówek doskonalenia zawodowego, a także finaliści konkursu dobrych praktyk dotyczącego wdrażania i wykorzystania technologii w nauczaniu.
&nbsp;
zdjęcie: Pixabay

Wizyty studyjne w modelowej szkole w Gnieźnie w ramach projektu “Lekcja:Enter”

Autorka: Renata Maciejczyk, konsultantka merytoryczna ds. przedmiotów artystycznych
<h3> </h3>
<h3>Solidarnościowy zryw Polek i Polaków bez wątpienia zasługuje na uznanie ale prócz doraźnej pomocy potrzebne są długofalowe systemowe rozwiązania, także dla szkół.</h3>
W związku z inwazją Rosji na Ukrainę 24 lutego 2022 i trwającymi działaniami wojennymi w Ukrainie do Polski wciąż przybywają kolejne grupy uchodźców – w większości kobiet z dziećmi. Pojawiają się nowe wyzwania dla nauczycieli, dyrektorów szkól, pedagogów w Polsce na nieznaną dotychczas skalę – już ponad cztery tysiące dzieci z Ukrainy zapisało się do polskich szkół (stan na 10.03.2022 roku), a liczba ta niewątpliwie będzie rosła.
Dzieci i młodzież doświadczyły lęku, strachu o życie swoje i swoich bliskich, zmagają się z emocjami, które trudno nawet sobie wyobrazić. Solidarnościowy zryw Polek i Polaków bez wątpienia zasługuje na uznanie, jednak należy pamiętać, że oprócz doraźnej pomocy potrzebne będą długofalowe systemowe rozwiązania, które trzeba wprowadzać natychmiast. Dotyczy to także szkół, dyrektorów, pedagogów, uczniów.
Pojawiły się już pierwsze rekomendacje i zarządzenia wydane przez Ministerstwo Edukacji i Nauki (Ustawa o pomocy obywatelom i obywatelkom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym obowiązuje od 14.03.2022 – <a href="https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/ustawa-o-pomocy-obywatelom-ukrainy-w-zwiazku-z-konfliktem-zbrojnym-na-terytorium-tego-panstwa--juz-obowiazuje">informacja MEiN</a>). Tymczasem wskazują jedynie na zjawiska, z którymi nauczyciele będą musieli sobie poradzić. Na konkretne propozycje rozwiązań będzie trzeba poczekać. Niewątpliwie rekomendacje w zakresie wsparcia psychologiczno-pedagogicznego są istotne, jednakże już teraz musimy skupić się na tym, aby proces adaptacji dzieci z kraju ogarniętego wojną przebiegał jak najsprawniej.
Procedury prawne będą maksymalnie upraszczane. Dzieci uchodźców są przyjmowane do szkół, jednak trzeba pamiętać, że jest to dla nich zupełnie inna szkoła, niż ta, którą znały dzieci zza naszej ukraińskiej granicy – to zupełnie inny system edukacji. W pierwszej kolejności warto zatem zapoznać się przynajmniej pobieżnie z różnicami pomiędzy tymi systemami.
Zarówno dla wychowawców klas, jak i innych nauczycieli istotne będzie także poznanie kultury naszych najbliższych sąsiadów. Wbrew pozorom kultura polska różni się od kultury ukraińskiej, a jej znajomość nie jest równomierna we wszystkich regionach Ukrainy – im dalej na wschód, tym ta świadomość jest mniejsza. Dlatego uczniowie z zachodniej części Ukrainy szybciej, w stosunku do dzieci z części wschodniej – przyswoją sobie chociażby język polski.
Pierwszą barierą dla dzieci ukraińskich przyjmowanych do polskich szkół będzie właśnie bariera językowa. O ile w dużych miastach możliwe będzie znalezienia wolontariuszy znających język ukraiński, czy też pochodzących z Ukrainy, o tyle część nauczycieli pozostanie z tym problemem sama, a nic tak nie zaburza procesu integracji, jak wykluczenie ze względu na niezrozumienie otoczenia. Niezbędne będą translatory, chociażby Tłumacz Google czy iTranslate. Ponadto trzeba pamiętać, że język ukraiński posługuje się innym alfabetem, dlatego konieczne może okazać się tworzenie treści w dwóch językach. W przełamaniu barier językowych pomocne będą m.in. aplikacje do nauki języka ukraińskiego oraz do nauki języka polskiego (jako języka obcego) po ukraińsku. Uczniowie z Ukrainny będą potrzebować materiałów edukacyjnych w znajomym dla nich języku. Mogą to być na przykład książki dostępne na KnigoGo.
Należy również zwrócić uwagę na to, w jaki sposób oswajać uczniów z polskich szkół z nową sytuacją. Godnym uwagi jest tu projekt „Od baśni do prawdziwego życia – ukraińskie i polskie legendy” zrealizowany przez Polsko-Ukraińską Radę Wymiany Młodzieży. Na podstawie tego projektu nauczyciel/nauczycielka może tworzyć dwujęzyczne karty pracy z pomocą tłumacza, jak również spróbować zapoznać najmłodszych uczniów z legendami ich kolegów. Dobrym przykładem, a w dodatku gotowym są legendy krakowskie w formie kolorowanek, które można wydrukować. Jeden z uczniów mógłby przeczytać lub opowiedzieć legendę po polsku, zaś uczeń/uczennica z Ukrainy przeczytać ją w swoim języku. Zwieńczeniem zajęć zajęcia z malarstwa czy rysunkowe. Malarstwo, rysowanie czy inne zajęcia plastyczne mówią same za siebie; nie potrzeba wielu słów aby w nich uczestniczyć, a bez wątpienia mogą zbliżyć do siebie nieznane osoby. Gotowe karty pracy w języku ukraińskim dostępne są także na stronie epedagogika.pl. Dobrym pomysłem wydaje się także wspólne stworzenie słowniczka.
<h2>Więcej informacji i materiały dostępne online</h2>
Rekomendacje w zakresie wsparcia psychologiczno-pedagogicznego
<a href="https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/jak-rozmawiac-z-dziecmi-i-uczniami-na-temat-sytuacji-w-ukrainie--rekomendacje-dla-nauczycieli-i-pedagogow-szkolnych">https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/jak-rozmawiac-z-dziecmi-i-uczniami-na-temat-sytuacji-w-ukrainie--rekomendacje-dla-nauczycieli-i-pedagogow-szkolnych</a>
Ukraiński system edukacji
<a href="https://www.instytutpm.eu/blogs/system-edukacji-na-ukrainie-uznawalnosc-stopni-wyksztalcenia-i-tytulow-w/">https://www.instytutpm.eu/blogs/system-edukacji-na-ukrainie-uznawalnosc-stopni-wyksztalcenia-i-tytulow-w/</a>
<a href="https://www.szkolazklasa.org.pl/wp-content/uploads/2017/05/reforma-edukacji-w-ukrainie-szanse-i-zagrozenia.pdf">https://www.szkolazklasa.org.pl/wp-content/uploads/2017/05/reforma-edukacji-w-ukrainie-szanse-i-zagrozenia.pdf</a>
Tłumacz Google 
<a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=com.google.android.apps.translate&amp;hl=pl&amp;gl=US">https://play.google.com/store/apps/details?id=com.google.android.apps.translate&amp;hl=pl&amp;gl=US</a>
Jak tłumaczyć rozmowy polsko-ukraińskie – instrukcję jak posługiwać się Tłumacz Google podaje Kamil Śliwowski na blogu Sektora 3.0 w artykule „Jak tłumaczyć rozmowy ukraińsko-polskie? Tłumacz Google – instrukcja”: <a href="https://sektor3-0.pl/blog/jak-tlumaczyc-rozmowy-ukrainsko-polskie-tlumacz-google-instrukcja/">https://sektor3-0.pl/blog/jak-tlumaczyc-rozmowy-ukrainsko-polskie-tlumacz-google-instrukcja/</a>
iTranslate 
<a href="https://itranslate.com">https://itranslate.com</a>
Nauka ukraińskiego i polskiego po ukraińsku
<a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=pl.tweeba.mobile.learning.uapl">https://play.google.com/store/apps/details?id=pl.tweeba.mobile.learning.uapl</a>
<a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=com.atistudios.mondly.ua&amp;hl=pl&amp;gl=US">https://play.google.com/store/apps/details?id=com.atistudios.mondly.ua&amp;hl=pl&amp;gl=US</a>
Rozmówki ukraińsko-polskie, opracowane przez nauczycielkę języka ukraińskiego Anastazję Herasymuk - <a href="https://drive.google.com/file/d/12lANBPcYaMX8zxzO5nS0hbfT7pbYkYDV/view?fbclid=IwAR3TsM8jhQvzHUeV9cKbs_SSzai-U-5nCQBWbQKTm0rJDPSal9J9_Df4aQY">https://drive.google.com/file/d/12lANBPcYaMX8zxzO5nS0hbfT7pbYkYDV/view?fbclid=IwAR3TsM8jhQvzHUeV9cKbs_SSzai-U-5nCQBWbQKTm0rJDPSal9J9_Df4aQY</a>
KnigoGo
<a href="https://knigogo.com.ua/zhanri/dityachi-knigi/">https://knigogo.com.ua/zhanri/dityachi-knigi/</a>
„Od baśni do prawdziwego życia – ukraińskie i polskie legendy” <a href="https://www.spdim.pl/pluginAppObj/pluginAppObj_504_09/OD-BA-NI-DO-PRAWDZIWEGO--YCIA.pdf">https://www.spdim.pl/pluginAppObj/pluginAppObj_504_09/OD-BA-NI-DO-PRAWDZIWEGO--YCIA.pdf</a>
Kolorowanki krakowskie legendy w języku ukraińskim dla dzieci
<a href="https://www.trasadlabobasa.pl/tab/legenda/kolorowanki_krakowskie_legendy_w_jezyku_ukrainskim_dla_dzieci_/676">https://www.trasadlabobasa.pl/tab/legenda/kolorowanki_krakowskie_legendy_w_jezyku_ukrainskim_dla_dzieci_/676</a>
epedagogika
<a href="https://epedagogika.pl/rozwoj-emocjonalnospoleczny/-.-duchy-spod-poduchy.-karty-pracy-dla-dzieci-z-ukrainy-5833.html">https://epedagogika.pl/rozwoj-emocjonalnospoleczny/-.-duchy-spod-poduchy.-karty-pracy-dla-dzieci-z-ukrainy-5833.html</a>
<a href="https://epedagogika.pl/rozwoj-emocjonalnospoleczny/-.-jak-opanowac-emocje.-karty-pracy-dla-dzieci-z-ukrainy-5834.html">https://epedagogika.pl/rozwoj-emocjonalnospoleczny/-.-jak-opanowac-emocje.-karty-pracy-dla-dzieci-z-ukrainy-5834.html</a>
Przykład słowniczka
<a href="https://epedagogika.pl/rozwijanie-umiejetnosci-uczenia-sie/krotkie-informacje-dla-ucznia-z-ukrainy-na-dobry-poczatek-5380.html">https://epedagogika.pl/rozwijanie-umiejetnosci-uczenia-sie/krotkie-informacje-dla-ucznia-z-ukrainy-na-dobry-poczatek-5380.html</a>
Narzędziownik Język ukraiński czyli kolekcja zasobów i aplikacji do wykorzystania w szkole -  <a href="https://lekcjaenter.pl/baza-wiedzy/post/kolekcja-zasobow-i-aplikacji-w-jezyku-ukrainskim?fbclid=IwAR1Wtwew3V_zL8eOgiNNj5_FIxdm4cdxngQe9hsk0LMkfZWytokDtdEs4bM">https://lekcjaenter.pl/baza-wiedzy/post/kolekcja-zasobow-i-aplikacji-w-jezyku-ukrainskim?fbclid=IwAR1Wtwew3V_zL8eOgiNNj5_FIxdm4cdxngQe9hsk0LMkfZWytokDtdEs4bM</a>
Informacja MEIN – Ustawa o pomocy obywatelom i obywatelkom Ukrainy (14.03.2022) - <a href="https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/ustawa-o-pomocy-obywatelom-ukrainy-w-zwiazku-z-konfliktem-zbrojnym-na-terytorium-tego-panstwa--juz-obowiazuje">https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/ustawa-o-pomocy-obywatelom-ukrainy-w-zwiazku-z-konfliktem-zbrojnym-na-terytorium-tego-panstwa--juz-obowiazuje</a>
Opisane metody mogą sprawdzić się w pracy z uczniami, którzy nie znają języka polskiego. Najważniejsze jest to, aby dzieci czuły, że nie są obce i że są angażowane do wspólnej pracy, dlatego też niezbędne jest nie tylko nauczanie ich języka polskiego, ale też próba dwujęzycznego działania z naszej strony.

Nauczanie w dwóch językach – nowe wyzwania przed polsko-ukraińską szkołą

Autorka: Dorota Pintal
&nbsp;
Pierwsze kilka minut każdej lekcji ma ogromny wpływ na jej dalszy przebieg. Zdaniem profesora Jacka Pyżalskiego „Ucztę dydaktyczną, jaką jest lekcja należy w odpowiedni sposób rozpocząć, aby zaciekawić uczących się i skoncentrować ich uwagę na temacie”. 
Zgodnie z założeniami neurodydaktyki, kreatywne działanie silnie stymuluje mózg młodego człowieka do rozwoju. Mózg uczy się tego, co go interesuje. Aby uczenie się było efektywne warto angażować jak największą liczbę zmysłów. Wówczas więcej struktur mózgu zostaje pobudzonych i zmuszonych do współpracy. Zatem, aby początek lekcji przykuł uwagę ucznia, musi to być początek interesujący, a także pobudzać do kreatywnego myślenia. 
Lekcję można rozpoczynać na wiele sposobów. Oto przykłady (13!), które mogą być inspiracją do wykorzystania na lekcji lub do budowania własnych rozwiązań.
<ul>
	<li>Głosowanie – polega na zadaniu kilku prostych pytań, np. Ilu z Was dobrze zaczęło dzień? Kto ma dzisiaj dobry humor? Ile osób cieszyło się, idąc dzisiaj do szkoły? Ilu z Was pamięta o czym była ostatnia lekcja? Ile osób jest gotowych na podejmowanie nowych wyzwań? Głosowanie pozwala utrzymać wysoki poziom zaangażowania, nie spowalnia lekcji (tak jak konieczność odpowiedzi na pytania otwarte), wszyscy chętnie biorą w nim udział.</li>
	<li>Zadanie na dobry początek – zaraz po wejściu do klasy uczniowie rozwiązują zadania. Nie tracą wówczas czasu i energii na czekanie, aż lekcja na dobre się rozpocznie.</li>
	<li>Pytania motywujące – to pytania wymagające skupienia uwagi, pobudzają do myślenia, np. Co wiecie o przyczynach kwaśnych opadów?</li>
	<li>Co nowego, co dobrego? – zachęcenie uczniów, aby opowiedzieli co nowego lub co dobrego zdarzyło się u nich w życiu? Technika ta buduje poczucie bezpieczeństwa i sprawia, że każdy uczeń/każda uczennica może się wypowiedzieć, także ten teoretycznie słabszy, czy bardziej nieśmiały.</li>
	<li>Zaryzykuj – technika stosowana przy tzw. trudnych tematach. Zamiast mówić „Dzisiaj jest bardzo trudny temat”, można zapytać „Ile osób ma dziś ochotę zaryzykować?”. Warto zachęcać uczniów do podejmowania odważnych decyzji, wychodzenia poza schematy, popełniania błędów i uczenia się na nich.</li>
	<li>Test prawda-fałsz – na początek lekcji przeprowadź test związany z nową lekcją. Na koniec można zweryfikować odpowiedzi – co było prawdą, a co fałszem i dlaczego?</li>
	<li>Inspirujący cytat – rozpoczynanie lekcji od ciekawego cytatu, np. łączącego się z tematem.</li>
	<li>Ciekawostka, anegdota – rozpocznij lekcję od opowiedzenia ciekawej historii, łączącej się z omawianymi treściami.</li>
	<li>Szyfr – zaszyfrowanie tematu, celu lekcji. Uczniowie od pierwszych minut lekcji zaangażują się w rozwiązanie problemu.</li>
	<li>Karteczki z pytaniami – dla każdego ucznia/każdej uczennicy przygotowane są karteczki z pytaniami i podklejone np. pod siedziskiem krzesła.</li>
	<li>„Coś” na ławce – na ławkach znajdują się przedmioty związane z lekcją.</li>
	<li>Pudełko – w pudełku ukryte są różne przedmioty, które związane są z lekcją. Uczniowie wyciągają je ze zwykłej ciekawości, a potem niepostrzeżenie przechodzi ona w ciekawość poznawczą.</li>
	<li>Obraz na ekranie – na ekranie wyświetlony jest obraz, którego tematyka, kolorystyka łączą się z tematem lekcji. Może zaciekawiać, a może też być kontrowersyjny.</li>
</ul>
W ciekawym rozpoczynaniu lekcji pomocne mogą być technologie informacyjne i komunikacyjne. W internecie możemy znaleźć wiele bezpłatnych aplikacji, dzięki którym szybko i łatwo możemy przygotować aktywności do wykorzystania na początku lekcji prowadzonej zarówno w klasie jak i online.
Aswergarden – [answergarden.ch] strona internetowa umożliwiająca szybkie zebranie odpowiedzi na postawione pytania (np. te motywujące), które wyświetlają się w formie chmury wyrazów. Oto przykłady zastosowania przydatne na różnych lekcjach:
<ul>
	<li>Biologia: Co jest potrzebne roślinom do życia? Jakie gady i płazy żyją w Polsce?</li>
	<li>Chemia: Jakie są przyczyny kwaśnych opadów? Z czym kojarzy Ci się atom?</li>
	<li>Fizyka: Jakie znasz źródła energii?</li>
	<li>Geografia: Jakie znasz europejskie miasta, nie leżące w Polsce?</li>
	<li>Matematyka: Jakie przedmioty codziennego użytku maja okrągły kształt? Gdzie spotkasz procenty?</li>
</ul>
Bigfoto – [bigfoto.com] to strona zawierająca mnóstwo bezpłatnych zdjęć z całego świata. Do zastosowania szczególnie na lekcjach geografii i biologii. Strona wspiera zastosowanie techniki „Obraz na ekranie”. Podobne zastosowanie może mieć strona z darmowymi zdjęciami i filmami Pixabay [pixabay.com].
Bitmoji – [www.bitmoji.com] aplikacja umożliwiająca stworzenie awatara, którym możemy rozpocząć lekcję, zwłaszcza, że mamy do dyspozycji wiele możliwości wyrażania emocji, co może pomóc zbudować właściwą atmosferę. Bitmoji możemy wykorzystać do stworzenia wirtualnej klasy, co szczególnie ważne podczas edukacji zdalnej. 
Przykład wirtualnej klasy stworzonej przez autorkę inspiracji <a href="https://zs1zamosc-my.sharepoint.com/:i:/g/personal/dpintal_sp10_zamosc_pl/Ed6iY93OPgpBsyJCSFwGvGIBH8yJgewuaNWMX7eHgsSRQA?e=RZJa7I">&gt;&gt;</a>. 
Przykłady wirtualnych klas oraz wiele innych inspiracji z Bitmoji można znaleźć na Facebooku w <a href="https://www.facebook.com/groups/726668391400517">grupie Nauczyciele Bitmoji Polska</a>
Czyj to liść? – aplikacja pomagająca w określaniu gatunków drzew i krzewów rosnących w Polsce. Do wykorzystania na lekcji biologii i przyrody. Znakomicie nadaje się na początek lekcji biologii. 
Przykład zastosowania: na ławkach leżą różne liście, uczniowie próbują je rozpoznać, a następnie sprawdzają w aplikacji lub od razu wykorzystują aplikację do określenia gatunku drzewa lub krzewu, z którego liść pochodzi. Aplikacja wspiera technikę „coś na ławce” lub pudełko.
Boombom – [www.boombom.pl] strona z inspirującymi plakatami do pobrania. Wśród nich znajdują się plakaty z cytatami, które mogą wspierać technikę „inspirujący cytat”. Przykłady plakatów z Boombom: <a href="https://www.boombom.pl/post/wielka-porcja-plakat%C3%B3w-do-pobrania">Mega paka plakatów</a> oraz <a href="https://www.boombom.pl/post/plakaty-z-cytatami-do-pobrania">Plakaty z cytatami</a> 
 
Genially – [genial.ly] strona do opracowywania interaktywnych prezentacji. Można ją wykorzystać na początku lekcji jako element wspierający techniki: zadanie na dobry początek czy pytania motywujące. <a href="https://view.genial.ly/5faad575a99c440cf98cabad/interactive-content-kolo-fortuny-pierwiastki">Przykład zastosowania na lekcji chemii</a>.
Strony i aplikacje do opracowania testów i quizów wspierające technikę „test – prawda-fałsz”, ale też do wykorzystania w innej formie – krótkiego testu na początek lekcji to: 
Google Forms – [docs.google.com/forms] 
MS Forms – aplikacja z pakietu Office 365 
Kahoot – [kahoot.com] 
Quizizz – [quizizz.com]
Przykłady testów na początek lekcji:
<ul>
	<li>Test typu prawda-fałsz do wykorzystania na początek lekcji nt. powietrza <a href="https://create.kahoot.it/share/powietrze/bf1cbf31-61a2-442f-86f7-1199d49d4c0f">&gt;&gt;</a>. Uczniowie przewidują odpowiedzi, które następnie weryfikują w trakcie trwania lekcji.</li>
	<li>Test wyboru „Kwasy wokół nas” do wykorzystania na początek lekcji o kwasach <a href="https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSekMNOV2unzcPk42FOlLQsBL7yAwWaibFhuDJhwhlXMPvAjPQ/viewform?usp=sf_link">&gt;&gt;</a>.</li>
</ul>
 Jigsaw Planet – [www.jigsawplanet.com] to aplikacja pozwalająca na utworzenie puzzli z dowolnego zdjęcia. Może być wsparciem dla techniki „obraz na ekranie”, „coś na ławce”. Przykłady zastosowania na różnych przedmiotach:
<ul>
	<li>Biologia – zdjęcie żaby, jako wprowadzenie np. do lekcji o płazach.</li>
	<li>Chemia – pod kawałkami puzzli ukrywamy zdjęcie atomu, wyświetlamy na tablicy interaktywnej, uczniowie po wejściu do klasy układają puzzle i na podstawie zdjęcia formułują cel lekcji; można wprowadzić wersje z tabletami/smartfonami, dzięki temu zaangażowanych będzie więcej uczniów.</li>
	<li>Fizyka – zdjęcie jadącego autostradą samochodu jako wprowadzenie do lekcji o prędkości czy przyspieszeniu.</li>
	<li>Matematyka – zdjęcie pizzy pokrojonej na 8 czy 16 kawałków; następnie odgadywanie, co może być tematem lekcji?</li>
</ul>
LearningApps – [learningapps.org] to aplikacja do budowania ćwiczeń o różnym charakterze (testy, krzyżówki, uzupełnianie zdań, wyścigi, wisielec, dobór w pary, przyporządkowywanie do grup, itp.), dzięki czemu na samym początku lekcji uczniowie mogą np. sprawdzić co zapamiętali z poprzednich zajęć lub zostać wprowadzeni do nowego tematu. Aplikacja wspiera techniki: zadanie na dobry początek, karteczki z pytaniami. Na stronie aplikacji znajdują się liczne gotowe przykłady zastosowania z różnych dziedzin; można je też modyfikować w zależności od potrzeb.
Mentimeter – [www.mentimeter.com] to aplikacja umożliwiająca interakcję z uczniami, a przede wszystkim szybkie zebranie informacji na dany temat i natychmiastowe uzyskanie informacji zwrotnej. Może być wsparciem dla technik: co nowego co dobrego? zaryzykuj, głosowanie. 
Do wyboru mamy kilka interakcji, np. chmura wyrazowa, test wielokrotnego wyboru, pytania otwarte, ranking, skalę. W zależności od typu interakcji – odpowiedzi zbierane są w różnej formie: wykres, skala, chmura wyrazów, chmurki z odpowiedziami na pytanie otwarte. 
Przykład zastosowania: możemy wykorzystać pytania charakterystyczne dla danej techniki, tj. „głosowania” czy „zaryzykuj”.
Qronline – [www.qr-online.pl] generator QR kodów. Umożliwia kodowanie adresów stron internetowych, tekstów, adresów email, wizytówek, sms-ów. Wspiera techniki: zadanie na dobry początek, szyfr, ciekawostka/anegdota, karteczki z pytaniami. 
Przykład zastosowania: 
Szyfrujemy zadania/pytania w liczbie równej połowie uczniów w klasie. Przygotowujemy po dwa kody na jedno zadanie. Karteczki z kodami QR z zaszyfrowanymi zadaniami lub pytaniami umieszczamy w różnych miejscach w klasie. Każdy uczeń/każda uczennica ma za zadanie odnaleźć jedną karteczkę, rozszyfrować jej zawartość, następnie odnaleźć ucznia/uczennicę, którzy mają to samo zadanie/pytanie i w parze rozwiązać je.
Wordart – [wordart.com] umożliwia tworzenie chmury wyrazów. Zastosowanie – jak przy answergarden lub mentimeter.
&nbsp;

Jak dobrze zacząć lekcję?

Autorka: Renata Maciejczyk
&nbsp;
Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi to tacy uczniowie, u których stwierdzono objawy bądź to utrudniające, bądź też uniemożliwiające funkcjonowanie na poziomie ruchowym, sensorycznym, poznawczym, komunikacyjnym, emocjonalno-społecznym, psychicznym, a które to objawy wpływają na ich jakość życia oraz pełnienie ról społecznych zarówno obecnie, jak i w przyszłości. Uczniowie tacy powinni mieć dokładnie takie same szanse osiągnięcia odpowiedniego poziomu edukacji jak wszyscy inni. Warto pamiętać, że uczeń/uczennica ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi to nie tylko osoba, która ma trudności w nauce, ale również uczniowie uznawani za ponadprzeciętnie uzdolnionych. 
 
Jedną z najczęściej występujących specjalnych potrzeb edukacyjnych jest specyficzna trwała trudność w nauce czytania i pisania nazywana dysleksją. Zachowanie takich uczniów w klasie może przejawiać się w bardzo różnorodny oraz niespecyficzny sposób. Ogromną rolę do odegrania ma tutaj nauczyciel/nauczycielka. To właśnie on/ona może zauważyć u najmłodszych uczniów pierwsze objawy tego zaburzenia. 
Pośród najczęstszych objawów, jednakże nieświadczących jednoznacznie, że dana osoba jest ma dysleksję, znajdują się:
<ul>
	<li>kłopoty z koordynacją słuchowo-językową,</li>
	<li>trudności z selekcją informacji,</li>
	<li>trudności w zapamiętywaniu reguł i zasad gramatyki i ortografii,</li>
	<li>pomyłki podczas rozróżniania stron prawej i lewej,</li>
	<li>problemy z zapamiętywaniem chronologicznych układów czy też różnorakich klasyfikacji – na przykład dni tygodnia, pór roku.</li>
</ul>
Dysleksja może występować także u osób dorosłych, do których należałoby zaliczyć starszych uczniów. Wówczas najpopularniejszymi objawami są:
<ul>
	<li>brak podzielności uwagi,</li>
	<li>niechęć do czytania zarówno książek, jak i dłuższych tekstów,</li>
	<li>problemy z zapamiętywaniem czytanego tekstu,</li>
	<li>błędy ortograficzne,</li>
	<li>pomyłki podczas rozróżniania stron prawej i lewej,</li>
	<li>trudności ze zrobieniem prawa jazdy, co pośrednio jest wynikiem powyższych.</li>
</ul>
Przy rozwiązywaniu problemów z czytaniem i pisaniem przydatne mogą być niektóre aplikacje. Przede wszystkim jednym z największych problemów dla uczniów z dysleksją będzie zapoznawanie się z lekturami szkolnymi. Najlepszym rozwiązaniem dla nich byłyby audiobooki. Największa internetowa baza bezpłatnych lektur w formie audiobooków znajduje się na stronie Wolne Lektury. Oprócz audiobooków, które można odsłuchać w całości lub w części w przeglądarce istnieje także możliwość pobrania pliku w formacie .mp3, jak również w formatach dostosowanych do czytników e-book (.pdf, .epub, .mobi). 
 
Dla części uczniów przydatna może być także aplikacja Pocket: Save. Read. Grow, która oferuje możliwość zamiany tekstu na mowę. Jest to darmowa aplikacja, która umożliwia utworzenie listy tekstów do przeczytania (wybierane teksty muszą znajdować się w internecie). Może być przydatna także dla tych, którzy chcąc być na bieżąco z wydarzeniami ze świata polityki, kultury i rozrywki. Po utworzeniu własnej listy artykułów, aplikacja przeczyta teksty na głos. 
 
Kolejną przydatną aplikacją może być SnapType Pro. W podręcznikach szkolnych, zeszytach ćwiczeń czy też w materiałach otrzymywanych od nauczycieli wymaga się od uczniów ręcznego wypełnienia różnych arkuszy. Dla osób z dysleksją może to być nie lada wyzwanie. Korzystając z aplikacji SnapType Pro uczeń/uczennica może nałożyć pole tekstowe na wykonane przez siebie zdjęcia arkusza roboczego, a następnie na klawiaturze uzupełnić takie pole tekstowe. Istnieje również funkcja zamiany głosu na tekst, która będzie dodatkowym ułatwieniem. Niestety, aplikacja nie jest bezpłatna (kosztuje 4,99$). 
 
Aplikacja Adobe Spark może być z kolei ułatwieniem do tworzenia prezentacji. Należy traktować tę aplikację jako alternatywę dla tradycyjnych pokazów slajdów. Uczeń/uczennica, tworząc prezentację ma możliwość umieszczenia nie tylko pisanego tekstu, lecz przede wszystkim głosowej narracji. Na końcu zaś, aplikacja przekształci tak utworzoną prezentację w animowany film. 
 
Dla uczniów z dysleksją istotna może być też pomoc przy tworzeniu notatek. Dobrą aplikacją w tym przypadku może okazać się Mental Note. Użytkownik/użytkowniczka może tworzyć własne notatki korzystając z tekstu (napisanego lub podyktowanego przez siebie), dźwięków, obrazów czy zdjęć. Aplikacja w swojej podstawowej wersji jest bezpłatna. 
 
Więcej informacji i pliki do pobrania można znaleźć po kliknięciu w poniższe linki:
<ul>
	<li>Wolne Lektury – audiobooki – https://wolnelektury.pl/katalog/audiobooki/</li>
	<li>Pocket: Save. Read. Grow. – https://apps.apple.com/us/app/pocket-save-stories-for-later/id309601447</li>
	<li>SnapType Pro – https://apps.apple.com/us/app/snaptype-pro/id1124123246</li>
	<li>Adobe Spark – https://www.adobe.com/express/</li>
	<li>Mental Note – https://apps.apple.com/us/app/mental-note-for-ipad-the-digital-notepad/id364091207</li>
</ul>
Korzystanie z powyższych aplikacji może znacznie ułatwić naukę uczniom z dysleksją; ułatwi im przyswojenie wiedzy, skróci czas, jaki muszą poświęcić na zapoznawanie się z materiałem. Wspomniane powyżej aplikacje mogą być również pomocne wszystkim uczniów oraz nauczycielom. Szczególnie w pandemii, nauczyciele mogą wysłać uczniom karty pracy, a ci korzystając z aplikacji mogą uzupełnić je nagrywając głosową notatką, która automatycznie zostanie przetworzona na tekst. Wówczas nauczyciel/nauczycielka bez problemu odczyta, co napisali uczniowie, lecz również wyeliminuje to problemy słynnych już rozmazanymi zdjęć z prac domowych wykonanych tradycyjnie w zeszytach.