Lekcje religii w szkole – jak wykorzystać narzędzia TIK i e-materiały?

AUTORKA: Renata Maciejczyk

Katecheza ze smartfonem? Z jakich narzędzi TIK można korzystać prowadząc lekcje religii?

Podstawa programowa katechezy wskazuje na następujące cele: 
o    odbiór, analiza i interpretacja tekstów o charakterze religijnym, 
o    tworzenie wypowiedzi, 
o    zainteresowanie problematyką kościelną, 
o    zaciekawienie otaczającym światem i praktyczne wykorzystanie religii, 
o    kształtowanie postawy moralnej. 
Katecheza mistagogiczna wspomina także, że „drogą rozwoju zainteresowań religijnych jest pobudzanie ucznia/uczennicy do zainteresowania aktualnymi wydarzeniami z życia Kościoła”, zaś jego historia powinna być przedstawiana przez katechetę/katechetkę jako „wydarzenie interwencji Boga”. Bez wątpienia, nauczyciele-katecheci są świadomi stawianych przed nimi celów, niemniej otwartym pozostaje pytanie o sposoby ich realizacji, szczególnie jeżeli chcieliby uwzględniać także „Dyrektorium ogólne o katechizacji”, które wskazuje jako najistotniejsze następujące zagadnienia( https://www.doskonalenie.cen.gda.pl/oferta-20-21/szkolenia-warsztaty-seminaria/katecheza-kerygmatyczna/ dostęp na dzień 07.08.2023):

• początek świata i sens historii
• fundament wartości etycznych
• funkcja religii w kulturze
• przeznaczenie człowieka
• relacja ze środowiskiem naturalnym

Dodatkowo zaś, sposób nauczania religii w szkołach zawiera element dewocyjny, będący początkiem oraz zwieńczeniem każdej z lekcji.

Zacznijmy zatem od początku. Sposobów modlitwy jest mnóstwo, jednakże co do zasady większość z nich wynika bezpośrednio z Biblii. Wydaje się zatem, że dobrym pomysłem mogłoby być wykorzystanie fragmentu tekstu biblijnego. W tym przypadku, jednym z najlepszych słuchowisk jest Biblia Audio, zawierająca Stary i Nowy Testament – fragmenty dostępne są także bezpłatnie na platformie YouTube. Na stronie internetowej Biblii Audio warto zaś zajrzeć w zakładkę Psalmy, gdzie do odtworzenia są psalmy śpiewane, np. przez Stanisława Soykę.

Dobrze mieć także pod ręką tekst Pisma Świętego. W tej sytuacji sprawdzić mogą się aplikacje z tekstem Biblii. Najpopularniejszą przeglądarkową wersją Biblii, a także najczęściej wykorzystywaną przez katechetów jest internetowe wydanie Biblii Tysiąclecia, dostępne w portalu https://biblia.deon.pl. Tekst jest stosunkowo najbardziej współczesny, tłumaczony z oryginalnych języków, jesteśmy do niego przyzwyczajeni ponieważ funkcjonuje od wielu lat w publikacjach i praktykach religijnych, co także może być istotne w przypadku uczniów. Z drugiej strony dobrym pomysłem wydaje się przynajmniej spojrzenie na inne tłumaczenia Biblii (np. Bible.com zawiera ponad dwa tysiące tłumaczeń w różnych językach, w tym po polsku).

Tekst Biblii powstawał z wielu wersji, przez wiele wieków. Był to tekst literacki, na który wpływ miała kultura ówczesnych społeczności – dlatego podlega interpretacji. Dobrym pomysłem byłoby wykorzystanie słownika biblijnego, szczególnie w najmłodszych klasach. Niestety na polskim rynku brakuje takich narzędzi w formie aplikacji (w niektórych przekładach, jak np. we wspomnianej Biblii Tysiąclecia są przypisy, ale tylko częściowo spełnią swoją rolę w przypadku młodszych odbiorców).

W wersji przeglądarkowej warto skorzystać z linku: https://www.biblia.info.pl/slownik/. Wydarzenia biblijne miały miejsce w konkretnych lokalizacjach geograficznych, dlatego też atrakcyjnym pomysłem może być skorzystanie z aplikacji, zawierających mapy tychże. Mogą to być: Bible Map, Bible Maps lub Bible Maps PLUS.

Dla zainteresowanych problematyką kościelną istnieje szereg aplikacji, jednakże problemem może być brak tłumaczenia na język polski. Są to oczywiście Radio Vaticana czy VaticanNews. Pośród aplikacji w języku polskim stawia się raczej na aplikacje stricte związane z modlitwą, takie jak: Modlitwa w drodze. Mniej oczywistym wyborem mogą być z kolei: Laudate, Prayo.

W pozostałych kwestiach, tj. zaciekawienia otaczającym światem i praktycznego wykorzystania religii oraz kształtowania postawy moralnej (poza filmami o tematyce religijnej) próżno szukać atrakcyjnych narzędzi cyfrowych, mogących być ułatwieniem dla nauczycieli. W większości tematyka ta jest poruszona jedynie w materiałach i opracowaniach o charakterze podręcznikowym.

Z perspektywy nauczycieli religii warto włączać do nauczania gry i materiały tworzone samodzielnie lub już wcześniej utworzone w np. WordWall czy LearningApps. Można także poszukać gier podobnych do Biblionerów, dzięki którym sprawdzimy naszą wiedzę na temat wydarzeń biblijnych.

Pamiętajmy jednak, że nauczanie religii to nie tylko katecheza, lecz również nauczanie o innych religiach, o podobieństwach i różnicach pomiędzy nimi a także kwestie związane z dialogiem międzyreligijnym.

W ostatnim czasie, szczególnie istotne wydaje się zwrócenie w stronę Kościoła Wschodniego. Większość wspomnianych powyżej aplikacji będzie można także wykorzystać w tym przypadku, pamiętając jednakże o różnicach pomiędzy zachodnim i wschodnim obrządkiem.

Warto mieć na uwadze także inne chrześcijańskie Kościoły – protestantyzm. W tym przypadku również przydatne mogą być powyżej przytoczone materiały, jednakże istotne z punktu widzenia dogmatycznego różnice są większe, dlatego warto poszerzyć wiedzę zapoznając się z materiałami dostępnymi pod linkiem https://www.luteranie.pl oraz https://metodysci.pl. Ważnym punktem w internecie, łączącym ze sobą wszystkie religie jest portal ekumeniczny, na którym można odszukać informacje, dotyczące kościołów chrześcijańskich https://www.ekumenizm.pl.

W przypadku religii judaistycznej przydatne mogą być portale takie jak, np. portal Żydowskiego Instytutu Historycznego. Z punktu widzenia tradycji i kultury narodu żydowskiego atrakcyjne będą także platformy Wirtualny Sztetl oraz POLIN, gdzie można obejrzeć ekspozycję wystawienniczą w formie spaceru online. Z kolei na portalu Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów można odnaleźć informacje, które będą pomocne w zrozumieniu i przekazywaniu wzajemnych zależności i przenikania się chrześcijaństwa z judaizmem.

Więcej informacji, linki do e-zasobów:

Biblia Audio

• https://bibliaaudio.pl
• https://www.youtube.com/c/BIBLIAAUDIOsuperprodukcja
• https://bibliaaudio.pl/psalmy/ 

Biblia – aplikacje z tekstem Biblii

• Biblia, portal – https://biblia.deon.pl.
• Biblia Tysiąclecia  – https://play.google.com/store/apps/details?id=com.pmp.biblia&hl=pl&gl=US
• różne wersje językowe, różne tłumaczenia – https://www.bible.com/pl/app

Słownik Biblijny – https://www.biblia.info.pl/slownik/

Mapy

• Bible Map – https://apps.apple.com/us/app/bible-map/id1100364686
  Bible Maps PLUS – https://play.google.com/store/apps/details?id=com.manna.biblemaps&hl=pl&gl=US
  Bible Maps – https://play.google.com/store/apps/details?id=palki.maps&hl=pl&gl=US

Radio

• Radio Vaticana – https://play.google.com/store/apps/details?id=com.mmzeapps.radiovaticana&hl=pl&gl=US
• Vatican News – https://play.google.com/store/apps/details?id=va.news.thepopeapp&hl=pl&gl=US

Aplikacje związane z modlitwą i pogłębianiem wiedzy religijnej

• Modlitwa w drodze – https://play.google.com/store/apps/details?id=pl.foxcode.mdw&hl=pl&gl=US
• Laudate – https://play.google.com/store/apps/details?id=com.aycka.apps.MassReadings&hl=pl&gl=US
• Prayo – https://apps.apple.com/pl/app/prayo-wyszukiwarka-mszy-świętych-i-kościołów/id790398885
• Portal Światowej Wspólnoty Medytacji Chrześcijańskiej w Polsce – http://www.wccm.pl

Gry
Biblionerzy – https://biblionerzy.pl/#/ 

Materiały, w tym tworzone samodzielnie, np. przez nauczycieli można znaleźć w:

• WordWall – https://wordwall.net/pl
• LearningApps – https://learningapps.org

Kościóły wschodnie:

• portale internetowe – https://cerkiew.pl
• Kalendarz Kościoła wschodniego - https://play.google.com/store/apps/details?id=pl.calendar.orthodox

Kościół ewangelicki – https://www.luteranie.pl, https://metodysci.pl

Judaizm

• Żydowski Instytut Historyczny – https://www.jhi.pl
  Wirtualny Sztetl – https://sztetl.org.pl/pl
  POLIN – https://wirtualnyspacer.polin.pl

Ekumenizm

• Polska Rada Chrześcijan i Żydów – https://www.prchiz.pl/beit
• Ekumenizm – https://www.ekumenizm.pl

Na rynku aplikacji i narzędzi cyfrowych do nauczania religii wciąż brakuje rozwiązania systemowego, będącego swoistym kompendium zarówno atrakcyjnym wizualnie, jak i bogatym merytorycznie. Mimo to e-zasobów, z których można korzystać jest mnóstwo i stale powstają nowe. Wykorzystajmy zatem e-zasoby, którymi już możemy dysponować.

Rysunek ilustrujący: źródło: https://pl.freepik.com/darmowe-wektory/kompozycja-z-dziecmi-siedza-i-sluchaja-kazan-ksiedza_17714615.htm#query=priest&position=49&from_view=search, autor: macrovector na Freepik