Wykorzystanie narzędzi TIK w metodach problemowych

AUTORKA: Dorota Pintal

Jak uczyć się i nauczyć skutecznie? – czyli o zespołowym rozwiązywaniu problemów z pomocą narzędzi TIK.

Rozwiązywanie problemów to skuteczna strategia uczenia się i nauczania. Najskuteczniejsza, gdy prowadzona jest w zespołach składających się z 2-4 uczniów.

Nauczanie problemowe (PBL – Problem Based Learning), stawia uczniów w centrum procesu uczenia się. Jest sekwencją kilku czynności[1]:

• organizowania sytuacji problemowej i formułowanie problemów,
• indywidualnego lub zespołowego rozwiązywania problemów przez uczniów,
• weryfikacji wykorzystanych rozwiązań,
• systematyzowania, utrwalania i stosowania nowonabytej wiedzy w działaniach praktycznych.

W praktyce szkolnej stosowane są najczęściej trzy fazy rozwiązywania problemów:

1. tworzenie sytuacji problemowej,
2. generowanie pomysłów na rozwiązanie problemu,
3. sprawdzenie rozwiązania połączone z usystematyzowaniem wiadomości.

Przed przystąpieniem do generowania pomysłów warto określić (jeśli jest to możliwe) kryteria dobrego rozwiązania. Ułatwi to ich weryfikację/sprawdzanie.

Do najczęściej stosowanych metod problemowych zaliczamy:

• klasyczną metodę problemową, uwzględniająca cztery podstawowe czynności opisane wcześniej,
• wykład problemowy, który ilustruje problem i jednocześnie prezentuje sposoby jego rozwiązania,
• dyskusja dydaktyczna, w której wiedza przekazywana jest na linii nauczyciele-uczniowie, uczniowie-uczniowie,
• gra dydaktyczna,
• burza mózgów, która pozwala na szybkie gromadzenie wielu pomysłów, powinna przebiegać w trzech fazach: sprecyzowanie zadania do rozwiązania, zespołowe poszukiwanie pomysłów, zestawienie i selekcja oraz ocena pomysłów.

Nie wszystkie treści nauczania można realizować metodą problemową Zastosowanie metody wymaga od uczniów przynajmniej częściowej znajomości faktów i pojęć. Rozwiązywanie problemów wymaga bowiem wiedzy i umiejętności nabytych wcześniej.

Jakie problemy możemy rozwiązywać na lekcjach? Oto kilka pomysłów na różne przedmioty matematyczno-przyrodnicze.

Matematyka –
Jak najłatwiej obliczyć pole pięciokąta?

Biologia/przyroda –
Jak się pozbyć glonów z akwarium?
Jak ocenić, czy dany organizm jest samożywny?
Jak najlepiej obserwować przyrodę?

Fizyka –
Jak zbadać siłę wyporu ciał zanurzonych w wodzie?

Chemia –
Jak mogę przyczynić się do zmniejszenia efektu cieplarnianego?
Jakie informacje można odczytać z układu okresowego?
Jak ochronić metalowe urządzenia przed korozją?

Geografia –
Jak obliczyć odległość w terenie na podstawie mapy?

W rozwiązywaniu problemów uczniom i nauczycielom może pomóc zastosowanie metody webquest. Dzięki zastosowaniu metody uczeń/uczennica ma szansę na podejmowanie działań twórczych, a wykorzystując do tego technologie informacyjne i komunikacyjne wychodzimy poza tradycyjne ramy procesu uczenia się. Pozyskując i przetwarzając informacje uczniowie mogą korzystać z zasobów Internetu, np. KhanAcademy, TEDx, epodręczniki, czy z Otwartych Zasobów Edukacyjnych. Oczywiście mogą też sięgać do źródeł pozainternetowych.

Uczniowie redagują zgromadzone informacje i przygotowują prezentację. Mogą wykorzystać aplikacje: PowerPoint, Prezi, VideoPrezi, Sway, Blogger, prezentacje Google, Canva, Jamboard, Designcap, Emaze, Infogram, Kizoa, Lino, Lumen5, Pixton, Powtoon, Wevideo.

Popularną metodą problemową stosowaną przez nauczycieli na lekcjach jest burza mózgów. Narzędzia TIK, które mogą wspierać jej wdrażanie to: Jamboard, Microsoft Whiteboard, pliki tekstowe współdzielone na OneDrive lub dysku Google, Classroom Screen, Padlet, Lino.
W ostatnim czasie wielką popularnością wśród nauczycieli cieszy się metoda problemowa, jaką jest gra dydaktyczna. W Internecie możemy znaleźć całą masę zasobów do tworzenia gier dydaktycznych (o których już pisałam w inspiracji „Gry dydaktyczne jako sposób na powtarzanie treści i … nie tylko”), np. LearningApps, Genially, WordWall, EducaPlay, Quizizz, Kahoot, Quizlet.

Przykład zadania problemowego z wykorzystaniem TIK.

1. Problem:

1. Jak mogę przyczynić się do zmniejszenia efektu cieplarnianego?
2. Jak najlepiej przedstawić rozwiązanie mojego problemu wykorzystując narzędzia TIK?

2. Uczniowie pracują w 3-4 osobowych grupach.
3. Uczniowie, zgodnie z kolejnymi etapami klasycznej metody problemowej:

1. określają kryteria dobrego rozwiązania
2. generują pomysły na rozwiązanie problemu zawartego w pytaniu pierwszym (a)
3. sprawdzają rozwiązania w odniesieniu do ustalonych kryteriów

4. Podobnie postępują w odniesieniu do pytania drugiego (b).
5. Uczniowie przygotowują prezentację efektów swojej pracy, a następnie prezentują innym uczniom.

Uwaga! Warto przedstawić uczniom narzędzia TIK do wyboru.

Metodami problemowymi możemy z powodzeniem pracować w ramach edukacji zdalnej w czasie rzeczywistym. Do pracy w parach/grupach wykorzystujemy rozwiązania platform, na których pracujemy. Obecnie w Teams mamy możliwość manualnego lub automatycznego łączenia uczniów w zespoły i umożliwienia im pracy w odrębnych pokojach. Podobną możliwość stworzył swoim użytkownikom Google. Dzięki dodaniu do Chrome rozszerzenia Breakout Rooms możemy tworzyć pokoje w Google Meet.

[1] Okoń W., Nauczanie problemowe we współczesnej szkole, WSiP, 1987