Khan Academy oraz inne rozwiązania w kształceniu wyprzedzającym

Autorka: Dorota Pintal

Kształcenie wyprzedzające zmienia sposób myślenia o szkole, o lekcji. Uczniowie organizują sobie naukę i przyswajają wiadomości przed lekcją w procesie samodzielnego zbierania informacji, odnoszenia się do własnej dotychczasowej wiedzy i doświadczeń. To w zasadzie rodzaj pracy domowej z tą różnicą, że nie jest ona zadawana po lekcji, nie odnosi się do tematu omawianego wcześniej na lekcji ale jest zadawana przed lekcją i odnosi się do tematu, który dopiero będzie omawiany.

Strategia kształcenia wyprzedzającego składa się z czterech etapów:

1. aktywacja – uczniowie aktywują swoją wiedzę w odniesieniu do konkretnego zagadnienia, bazując do doświadczeniu, intuicji; np. nauczyciel/nauczycielka poleca uczniom zebranie informacji na dany temat, wskazuje też źródła
2. przetwarzanie – nauczyciele określają konkretne zadania dydaktyczne do wykonania, uczniowie poszukują informacji i budują osobistą wiedzę przedmiotową. Etap ten jest realizowany bez udziału nauczycieli. W ukierunkowaniu działań uczniów istotne mogą okazać się kryteria sukcesu, czyli zwrócenie uwagi na to co ważne, co uczniowie powinni wiedzieć, aby mogli się uczyć dalej, czy zostać pozytywnie ocenieni. Kryteria sukcesu pokażą też uczniom, że nie muszą uczyć się wszystkiego. Na tym etapie uczniowie uczą się samodzielnie korzystając z samodzielnie przygotowanych materiałów lub/i materiałów przygotowanych przez nauczyciela/nauczycielkę
3. systematyzacja – odbywa się w szkole z udziałem nauczycieli, którzy uzupełniają, interpretują, odpowiadają na pytania, systematyzują wiedzę, a uczniowie mają możliwość dokonania korekty w swoich materiałach. Pojawia się tu też przestrzeń do doskonalenia umiejętności w oparciu o zdobytą wcześniej wiedzę. Etap systematyzacji może rozpocząć się od krótkiego sprawdzianu, w celu zweryfikowania rozumienia zagadnień, które uczniowie przyswajali sami. Sprawdzian taki nie powinien być oceniony stopniem, ma służyć nauczycielowi/nauczycielce jako narzędzie do zebrania informacji zwrotnej od uczniów i pomóc w odpowiedzi na pytania: Co uczniowie rozumieją? Z czym mają problem? Na jakim są etapie? Czego jeszcze potrzebują? Na co nauczyciele powinni zwrócić szczególną uwagę
4. ocena i ewaluacja – uczniowie dokonują samooceny, zaś nauczyciel/nauczycielka ma możliwość udzielenia informacji zwrotnej lub oceny pracy uczniów, na podstawie ustalonych wcześniej kryteriów.

Kształcenie wyprzedzające to bardzo dobra metoda do rozwijania kompetencji cyfrowych i wykorzystywania technologii informacyjnych i komunikacyjnych w procesie uczenia się uczniów. Od jakości i atrakcyjności przygotowanych przez nauczycieli materiałów zależy poziom zaangażowania uczniów i efektywność procesu uczenia się. Nauczyciele mogą tworzyć własne materiały wykorzystując zasoby sieci i ogólnodostępne aplikacje.

Doskonale sprawdzą się tutaj takie aplikacje, narzędzia, jak:

• Genially [https://genial.ly]
• Prezi [https://prezi.com], w tym VideoPrezi
• Padlet [https://padlet.com]
• Wakelet [https://wakelet.com
• Prezentacje Google
• Prezentacje PowerPoint.

Nieocenioną pomocą dla nauczycieli są otwarte zasoby edukacyjne, wśród których znajdziemy takie propozycje, jak*:

1. Khan Academy https://pl/khanacademy.org – edukacyjna organizacja non-profit, która udostępnia bezpłatnie materiały online do samodzielnego uczenia się różnych przedmiotów
2. TEDed – platforma filmów edukacyjnych, które pomagają wyjaśniać różne zagadnienia. Po obejrzeniu filmu mamy możliwość sprawdzania wiedzy
3. Eduscience https://eduscience.pl – projekt pomagający zainteresować uczniów uczeniem się matematyki, informatyki, techniki i przedmiotów przyrodniczych
4. Nauka. To lubię – https://www.youtube.com/naukatolubie – kanał popularyzujący naukę, stworzony przez fizyka Tomasza Rożka
5. Pan Belfer – kanał z lekcjami chemii, w prosty i przyjazny sposób wyjaśnia zagadnienia podstawy programowej – https://www.youtube.com/channel/UCfYPjDbhT01HYwvCIC29tVg
6. Pasja Informatyki –kanał poświęcony uczeniu się informatyki i programowaniu
   https://www.youtube.com/channel/UCzn6vAfspIcagLax1fck_jw
7. Pi-stacja Chemia – kanał wideo z lekcjami chemii – https://www.youtube.com/c/PistacjaChemia/
8. Pi-stacja Fizyka – kanał wideo z lekcjami fizyki – https://www.youtube.com/c/PistacjaFizyka
9. Pi-stacja Matematyka – kanał wideo z lekcjami matematyki, dostosowanymi do podstawy programowej – https://www.youtube.com/PistacjaMatematyka
10. Scholaris – portal wiedzy dla nauczycieli – https://www.scholaris.pl/
11. Superbelfrzy RP – kanał grupy nauczycieli – „eduzmieniaczy”, stosujących w swojej pracy nowoczesne technologie; swoje opinie, rozwiązania, inspiracje publikują na blogu http://www.superbelfrzy.edu.pl/
    https://www.youtube.com/user/superbelfrzy
12. Zintegrowana Platforma Edukacyjna https://zpe.gov.pl/

Jedną z ciekawszych propozycji wskazanych wyżej jest Khan Academy. Platforma została założona w 2006 r. przez Salmana Khana, który odkrył sposób uczenia na odległość pomagając swojej dwunastoletniej kuzynce w opanowaniu matematyki. Nagrywał filmiki z wykładami, zaczął je publikować w sieci gdzie szybko zyskały dużą popularność.

Na stronie KhanAcademy znajdują się zasoby w wielu językach, między innymi z takich przedmiotów jak: matematyka (różne dziedziny matematyki), fizyka, biologia, chemia, astronomia, ekonomia, informatyka, historia. Na platformie znajdziemy także zadania, dzięki którym uczniowie samodzielnie mogą zweryfikować to, czego się nauczyli.

Nauczyciele mogą zapraszać uczniów do współpracy, tworząc klasy, a w nich konta każdemu uczniowi. Uczniów zapraszamy np. poprzez wcześniej wygenerowany link. Dzięki takim rozwiązaniom możemy przypisywać uczniom materiały do obejrzenia i zadania do wykonania.

Przykład zastosowania Khan Academy.

Lekcja chemii
Temat: Budowa materii.
Cel lekcji: uczniowie dowiedzą się jak zbudowana jest materia.
Kryteria sukcesu:

• uczeń/uczennica wyjaśni, dlaczego substancje różnią się od siebie właściwościami
• uczeń/uczennica powie, co to jest atom
• uczeń/uczennica opisze budowę atomu
• uczeń/uczennica wskaże cząstki elementarne i je scharakteryzuje.

1. Etap 1. Aktywacja – nauczyciel/nauczycielka wprowadza uczniów w świat atomu i cząsteczki, prosi o wyszukanie informacji na ten temat
2. Etap 2. Przetwarzanie – uczniowie oglądają w domu film/interaktywny wykład „Cząsteczki i atomy”. W odniesieniu do kryteriów sukcesu rozwiązują quiz
3. Etap 3. Systematyzacja – lekcja w szkole rozpoczyna się od wykonania zadań dotyczących atomu i cząsteczki oraz odpowiedzi na pytania dotyczące ich budowy; uczniowie wspólnie z nauczycielem/nauczycielką zbierają najważniejsze informacje nt. budowy atomu i cząsteczki
4. Etap 4. Ewaluacja i ocena – uczniowie utrwalają to, czego się nauczyli, wykonując quiz Kahoot np. w parach – uczniowie udzielają odpowiedzi na własnych smartfonach.

Dzięki takiemu modelowi lekcji odwołujemy się do doświadczenia uczniów, angażujemy ich w proces uczenia się, wspieramy krytyczne myślenie, pracę zespołową, wykorzystujemy narzędzia, które uczniowie lubią (YouTube, smartfony).

Podsumowanie

Khan Academy możemy wykorzystać z powodzeniem w kształceniu wyprzedzającym. Może też zostać wykorzystana w tradycyjnej pracy domowej czy do powtórzenia treści. Umożliwia uczniom naukę we własnym tempie oraz bieżące dokonywanie samooceny na podstawie wykonanych zadań.

Więcej inspiracji jak wykorzystać zasoby Khan Academy na stronie >>

*[dostęp do wszystkich niżej wymienionych zasobów online na 18.01.2022 r.]