Jak się nie bać Wikipedii w szkole?

AUTORKA: Wioletta Matusiak

Wikipedia to największy zbiór wiedzy w historii ludzkości, tworzony oddolnie poprzez społeczność ludzi z całego świata. Otwarta, dostępna, bezpłatna, na bieżąco uaktualniana.

Wikipedia jest projektem społecznym, trwającym nieprzerwanie od 20 lat zarówno w Polsce jak i na świecie. Co to znaczy, że Wikipedię tworzy społeczność? To znaczy, że każdy może zaangażować się w powstawanie czy modyfikację haseł. Każdy z nas może edytować istniejące hasła lub tworzyć nowe.

Wikipedię może redagować każdy. Nie trzeba mieć specjalnych uprawnień. Można też pozostać anonimowym.

Warto wiedzieć, że projekt Wikipedia opiera się na 5 filarach, które stanowią założenie tego projektu.

1. Wikipedia to encyklopedia – oznacza to, że treści w niej zamieszczone muszą być wcześniej opublikowane w rzetelnych źródłach. Wikipedia to nie jest miejsce na pierwszą publikację jakiegokolwiek artykułu. Zanim tekst pojawi się w Wikipedii musi zostać opublikowany gdzie indziej, abyśmy mogli w Wikipedii powołać się na źródła
2. Wikipedia to neutralny punkt widzenia – to znaczy, że Wikipedia nie ma poglądów. Treści w niej zawarte są obiektywne, nieoceniające
3. Wikipedia to wolny zbiór wiedzy – wszystko, co znajduje się w Wikipedii można dalej udostępniać z zachowaniem autorstwa
4. Wikipedia to traktowanie innych z szacunkiem i uprzejmością. Równie ważne jak jakość wytwarzanej wiedzy jest to, w jaki sposób wiedza ta jest wytwarzana, jaką budujemy relację ze sobą nawzajem tworząc Wikipedię. Za każdym razem, gdy zasiadamy razem do tworzenia treści w Wikipedii – zakładamy dobrą wolę po drugiej stronie
5. Brak sztywnych reguł – jeżeli świat się zmieni i społeczność będzie widziała potrzebę zmiany, może zmieniać zasady. Ta zasada jest po to, by nie blokować rozwoju projektu w przyszłości.

Wikiszkoła https://wikiszkola.pl/ to projekt skierowany do nauczycieli, mający na celu włączenie Wikipedii w działania szkół i realizację podstawy programowej. W edycji pilotażowej Wikiszkoły uczestniczyło 14 szkół i nauczycieli z całej Polski. Od nowego roku szkolnego 2021/2022 ruszą kolejne projekty dla szkół w całym kraju.

Najważniejszy element projektu Wikiszkołą to Wikizeszyty. Powstały one w odpowiedzi na sytuację edukacji zdalnej i mają za zadanie pomóc nauczycielom podczas prowadzenia zdalnych lekcji. Dotychczas powstało 7 wikizeszytów:

historyczne (3) dla klasy 6. szkoły podstawowej

• Początki Rzeczypospolitej Obojga Narodów, https://pl.wikibooks.org/wiki/Wikizeszyt_historyczny/Pocz%C4%85tki_RON
• Rzeczpospolita Obojga Narodów i jej sąsiedzi w XVII wiek
  https://wikiszkola.pl/wp-content/uploads/2021/04/Wikizeszyt-RON-i-sasiedzi-w2.pdf
• Wielkie odkrycia geograficzne
  https://pl.wikibooks.org/wiki/Wikizeszyt_historyczny/Wielkie_odkrycia_geograficzne

geograficzne (3)

• Krajobrazy Polski – dla klasy 5. szkoły podstawowej
  https://wikiszkola.pl/wp-content/uploads/2021/04/Wikizeszyt-Krajobrazy-Polski-w4.pdf
• Geografia Europy – dla klasy 6. szkoły podstawowej
  https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/08/Wikizeszyty_geografia_Europy.pdf
• Środowisko przyrodnicze Polski na tle Europy – dla klasy 7. szkoły podstawowej
  https://wikiszkola.pl/wp-content/uploads/2021/04/Wikizeszyt-Srodowisko-przyrodnicze-Polski-na-tle-Europy-w2.pdf

edukacja wczesnoszkolna (dla klas 1-3 szkoły podstawowej) (1)

• Jesień
  https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/ce/Wikizeszyty_jesie%C5%84.pdf

Jak pracować z wikizeszytami?

Każdy Wikizeszyt to interaktywny pdf, zawierający odnośniki do wielu stron Wikipedii oraz fotografii czy grafik zamieszczonych w repozytorium plików multimedialnych Wikimedia Commons. Uczeń/uczennica, korzystając z Wikizeszytu ma możliwość rozszerzania swojej wiedzy o tematy, które go zainteresują. Z wikizeszytem można pracować na wiele sposobów.

• Jest to materiał do wykorzystania m.in. podczas samodzielnego przygotowania się uczniów do zajęć, np. w ramach odwróconej lekcji. Można zadawać uczniom samodzielne studiowanie treści z wikizeszytu.
• Natomiast po skończonej lekcji dla uczniów zainteresowanych rozwinięciem tematu, dla tych, którzy chcą więcej, wikizeszyt daje możliwość skorzystania z dodatkowych tekstów podlinkowanych w tekście.
• Sprawdzi się również w formie drukowanej do pracy na zajęciach w szkole a także podczas zajęć w terenie.
• Jednak moim zdaniem największą wartość mają Wikizeszyty, gdy korzystamy z nich jak z cyfrowego zeszytu, w formie interaktywnych pdf. Teksty do wikizeszytów zostały odpowiednio dobrane i zredagowane pod kątem podstawy programowej i realizacji treści w danej klasie.

 
Jak wykorzystać Wikipedię i jej projekty siostrzane na lekcjach?

Po pierwsze – uczniowie mogą sprawdzać, w jaki sposób dane hasło zostało opracowane: czy wyczerpuje temat, czy opis nie zawiera błędów, czy warto jeszcze coś uwzględnić w tym temacie. Warto pokazać uczniom dyskusję w zakładce danego hasła “Historia i autorzy”. Można tam zobaczyć, w jaki sposób (często przez lata!) dane hasło było rozwijane i zmieniane.

Po drugie – można budować fotograficzne repozytorium zdjęć w Wikimedia Commons. Od tego często zaczyna się przygoda z Wikipedią w szkole.

Świetnym przykładem, jak można wykorzystywać Wikipedię w edukacji jest Wikiprojekt szkolny pt. “Moje miasto – Nowy Dwór Gdański”, którego opiekunką była pani Anna Pająk, nauczycielka języka polskiego ze SP nr 2 w Nowym Dworze Gdańskim.
Wikipedia:Projekty szkolne i akademickie/Moje miasto - Nowy Dwór Gdański – Wikipedia, wolna encyklopedia

Działania z młodzieżą z klasy 6. SP skupiły się na fotograficznym dokumentowaniu okolicy, w której mieszkają uczniowie. Dokumentowano obiekty, które figurują w rejestrze zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa, a także na zamieszczano krótkie opisy tych miejsc. Opis projektu w Wikimedia:

Ważne żeby uczniowie wiedzieli o Wikipedii, że

• każda osoba na tych samych warunkach ma prawo edytować każdy tekst,
• każdy zamieszczony w Wikipedii tekst może być zmieniany przez innych,
• Wikipedia sprzyja współpracy; jest zbiorem wiedzy, dostępnym bezpłatnie za pomocą Internetu we wszystkich zakątkach świata,
• Wikipedia jest pierwszym tego typu projektem, eksperymentem trwającym nieprzerwanie od 20 lat
• Wikipedia łączy w sobie otwartość – jej zasoby dostępne są na licencjach Creative Commons – ściśle encyklopedyczną zawartość oraz całkowitą swobodę edycji stron.

Czy wiesz, że Wikipedia to

• ponad 45 milionów artykułó
• 300 wersji językowyc
• 6 tysięcy wejść na stronę co sekund
• prawie 1,5 miliona haseł w polskiej wersji Wikipedii?

W artykule wykorzystano następujące źródła:

1. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:JWZS-07-Filary-Natalia-Szafran-Kozakowska.mp
2. https://pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia#Zasad
3. Wikipedia:Projekty szkolne i akademickie/Spis projektów – Wikipedia, wolna encyklopedia
4. Inspiracja Logo polskojęzycznej Wikipedii. Autorstwa Wikimedia Foundation - Wikimedia Foundation, CC BY-SA 3.0,  https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=10310254